اضطراب اجتماعی تیر خلاص کرونا به جامعه

 در یک سال اخیر به دلیل شیوع بیماری کرونا ایجاد گروه‌های دوستی و معاشرت‌های اجتماعی با محدودیت‌های زیادی مواجه شده و حضور افراد در اجتماع به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرده است.

پاندمی کرونا باعث خانه‌نشینی بسیاری از جوانان و دوری آن‌ها از فعالیت‌های فرهنگی و گروه‌های دوستی شده است. این خانه‌نشینی در دوران جوانی همراه با افزایش نشر اخبار منفی به دلیل بروز کرونا و برخی چالش‌های اجتماعی و اقتصادی دیگر طی یک سال گذشته، می‌تواند زمینه بروز افسردگی و اضطراب را در دانشجویان افزایش دهد.

ضمن اینکه بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همچنین انتشار اخبار منفی از درگذشت هنرمندان و ورزشکاران و افراد محبوب یا خانواده و بستگان نیز مزید بر علت بروز این افسردگی و رخوت همه مردم به‌ویژه جوانان خواهد بود.

در این زمینه خبرگزاری آنا، به سراغ برخی متخصصان امر رفته و نظر آنان را در این رابطه جویا شده است.

خانواده های وسواسی و مضطرب آسیب روانی کرونا برای فرزندانشان را افزایش می‌دهند
پادرا پولادسنج، روانشناس و مسائل نوجوانان و جوانان در این رابطه گفت: مسلماً خانه‌نشینی جوانان در دوران کرونا آسیب‌های زیادی را به دنبال دارد؛ اما میزان این آسیب‌ها به میزان استرس خانواده و یا میزان سخت‌گیری بهداشتی در خانواده‌های مختلف بستگی دارد.

وی افزود: این آسیب‌ها معمولاً در خانواده‌هایی که اضطراب و وسواس بیشتری دارند و برای  جوانان محدودیت بیش‌ از اندازه در شرکت در فضاهای اجتماعی و در رفت و آمد ایجاد می‌کنند، از خانواده‌هایی که واقع‌بینانه به موضوع نگاه می‌کنند، بیشتر خواهد بود.

این روانشناس اظهار کرد: برخی جوانان نیز به دلیل ویژگی‌های فردی و شخصیتی خود نگرانی شدیدی از حضور در اجتماع در ایام کرونا دارند که در این زمینه خانواده، رسانه‌ها و دولت می‌توانند نقش عمده‌ای در واقع‌بینانه کردن این ترس‌ها داشته باشند.



رسانه‌ها به ترس جامعه دامن نزنند
وی ادامه داد: مطمئناً رسانه‌ها در کنترل ترس و اضطراب اجتماعی نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند و نباید با اخبار دائمی،‌ وقت و بی‌وقت و پراکنده هر روز به ذهنیت ترس در جامعه دامن بزنند.

پولادسنج افزود: دولت و رسانه‌ها باید اخبار را به‌صورت کنترل‌شده و در بازه‌های زمانی طولانی‌ مدت‌تر و مشخص اطلاع‌رسانی کنند تا از ایجاد اضطراب و ترس جلوگیری کنند و نباید خود تبدیل به عاملی برای ایجاد نگرانی شود.


برای برخی کارکردهای اجتماعی جایگزینی نیست
وی در ارتباط با کارکرد تعاملات اجتماعی گفت: برای برخی کارکردهای اجتماعی نظیر معاشرت‌های جمعی، کافه‌نشینی‌ها،‌ میهمانی نمی‌توان جایگزینی پیدا کرد و دولت و رسانه‌ها در این زمینه کار زیادی از دستشان برنمی‌آید اما صداوسیما می‌تواند در زمینه تهیه و تدوین برنامه‌هایی  مفرح و به دور از شعارزدگی،‌ برای کاهش علائم افسردگی ناشی از خانه‌نشینی،‌ یا کاهش اضطراب اجتماعی نقش مؤثری ایفا کند و  همچنین تشویق به کتاب‌خوانی  در این زمینه بسیار مؤثر است.

وی تأکید کرد: برنامه‌های صداوسیما نباید به سمت شعار و نصیحت پیش برود و می‌تواند به جوان‌ها این پیام را بدهد که فعالیت آن‌ها در فضای مجازی به هنجار است.

این روانشناس نوجوانان و جوانان گفت: خانه‌نشینی و عدم حضور در فضاهای اجتماعی رشد شخصیتی نوجوان و جوانان را به تأخیر می‌اندازد؛ اما نمی‌توان گفت شخصیتی به جوانان آسیب وارد می‌کند و اتفاقی دراماتیک می‌افتد که نیاز به درمان دارد.

جدای از ابعاد روان‌شناختی که کرونا به دلیل محدودیت در ارتباطات و معاشرت‌های اجتماعی می‌تواند داشته باشد، این موضوع از ابعاد جامعه‌شناختی نیز قابل‌بررسی است.


پیامدهای اجتماعی و روانی کرونا بیشتر از پیامدهای زیستی است
کامل دلپسند، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این رابطه با پدیده کرونا و تأثیر آن بر تعاملات اجتماعی گفت: جامعه‌شناسی علم پیامدهای ناخواسته است و اگرچه کرونا یک پدیده پزشکی است و نگاه جامعه به آن سلامت‌محور است، اما در واقع پدیده اجتماعی است که پیامدهای اجتماعی-روانی آن بسیار بیشتر از پیامدهای زیستی است.

وی افزود: بخش اعظمی از نظام اجتماعی در یک سال اخیر به لحاظ روابط بین فردی و بین سازمانی و حتی روابط نظام آموزشی، اجتماعی و فرهنگی به‌شدت تحت تأثیر بیماری کرونا واقع‌شده و تغییر کرده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به محدودیت در ارتباطات اجتماعی و فرهنگی جوانان در مؤسسه‌های فرهنگی، دانشگاه‌ها و اماکن ورزشی و تفریحی گفت: محدودیت در کلونی‌های دوستی،‌ تجمیع افکار عمومی و فضای جمعی که متأسفانه با پاندمی کرونا ایجادشده است آسیب‌های زیادی را در پی خواهد داشت.

وی اظهار کرد: قبلاً نوجوانان و جوانان در مقاطع سنی 18 سال به بالا کم‌کم با ورود به جامعه در فضای آزادی‌های رفتاری، و فکری وارد و از کنترل و نظارت خانواده خارج می‌شدند اما هم‌اکنون حضور در محیط‌هایی که قبلاً جوانان برای جامعه‌پذیر شدن و شخصیت اجتماعی تجربه می‌کردند به‌واسطه شیوع کرونا از بین رفته است.


فضای مجازی خلأ محیط‌های اجتماعی را کاهش نمی‌دهد
این جامعه شناس تأکید کرد: طبیعتاً فضای مجازی نمی‌تواند خلأ این محیط‌های اجتماعی را پر کند و حتی اگر افراد در فضاهای مجازی ارتباطاتی با یکدیگر برقرار کنند، به‌محض ملاقات حضوری متوجه می‌شوند هیچ شناختی از یکدیگر ندارند چراکه در فضای مجازی افراد شخصیت‌های خودشان را بسیار مثبت‌تر از دنیای واقعی به نمایش می‌گذارند و در آن فضا نمایش اجتماعی شخصیت صرفاً با هدف خوشایند بودن در نظر طرف مقابل و نه بر مبنای واقعیت موجود است.


افراد تنها و  بی‌پناه آینده،‌ محصول محدودیت های ناشی از شیوع کرونا
همچنین اعظم آهنگر، پژوهشگر و جامعه‌شناس در این زمینه گفت: به دلیل شیوع کرونا دیگر روابط صمیمی که بتوان به‌عنوان سرمایه اجتماعی به آن نگاه کرد، ایجاد نمی‌شود.

وی تأکید کرد: شیوع کرونا موجب از بین رفتن و مرگ سرمایه‌های اجتماعی شده و دیگر شبکه اجتماعی که بتوان روی کمک آن حساب کرد و در مواردی نیاز به یاری بیاید برای افراد ایجاد نمی‌شود. جوانان احساس تنهایی می‌کنند و رفاقت‌هایی که در گذشته بین افراد ایجاد می‌شد دیگر اتفاق نمی‌افتد.

این جامعه‌‌شناس ادامه داد: زمانی که افراد دچار مشکلی می‌شوند، حلقه اجتماعی اولی که برای دریافت کمک به آن مراجعه می‌کنند، خانواده و حلقه دوم دوستان هستند. هم‌اکنون به دلیل از بین رفتن فضاهای اجتماعی حلقه دوم که قسمتی از سرمایه‌های اجتماعی افراد محسوب می‌شوند تشکیل نمی‌شود و اعتمادهای ناشی از روابط چهره به چهره شکل نمی‌گیرد.

وی افزود:‌ اگر وضع به همین صورت ادامه پیدا کند در آینده جماعتی از آدم‌های تنهای بی‌پناه داریم که در مواقع اضطرار کسی جز خانواده نیست که به آن‌ها کمک کند.

گفتنی است، دولت‌ها، رسانه‌ها، نهادهای مربوط به جوانان در دوران بحران و افزایش خطر اضطراب اجتماعی فعالیت‌های مختلفی را برای سالم نگه‌داشتن بهداشت روانی و اجتماعی افراد انجام می‌دهند.

در خیلی از کشورها بعد از بروز بحران‌هایی نظیر ترور یا در زمان شیوع بیماری و جنگ و ... با در نظر گرفتن برنامه‌ای مفرح و انگیزشی برای بهبود سلامت روانی و اجتماعی افراد تلاش می‌کنند.  

دولت‌ها نیز با مدیریت اطلاع‌رسانی اخبار منفی و ارائه روشمند اطلاعات و افزایش آموزش‌های مرتبط به کاهش اضطراب اجتماعی کمک می‌کنند.

به نظر می‌رسد استفاده از تجارب کشورهای موفق و همچنین بررسی و تصمیم گیری بموقع در این زمینه بتواند مفید باشد. ضمن اینکه با توجه به گذشت یک سال از بروز بیماری کرونا باید تصمیماتی فارغ از شتاب‌زدگی و هیجان مدیریتی اتخاذ شود تا حد ممکن آسیب‌های اجتماعی ناشی از شیوع این بیماری را کاهش داد.