خودکشی و افسردگی دماسنج عدم مدیریت هیجان، شادی و امید در جامعه
مصطفی حمیدی
روان شناسان و مشاوران خانواده همواره برای تببین خودکشی و ریشه یابی و پیشگیری از وقوع آن، مواردی چون آسیب های دوران کودکی، ناکامی های عاطفی و شکست عشقی، بحران بلوغ، تعارضات خانوادگی و مشکلات فرزندپروری، اختلالات شخصیت، افسردگی، اعتیاد و از این قبیل مسائل فردی را مورد اهمیت و بررسی قرار می دهند و بر لزوم حل و فصل آن ها جهت پیشگیری تاکید بسیار دارند. با این حال چنین به نظر می رسد پدیده خودکشی مخصوصا در وضعیت کنونی مانند خودکشی فلان بازیگریا روزنامه نگار موضوعی فردی نیست بلکه تا حدود زیادی موضوعی اجتماعی است و حل وفصل آن بیش از آن که نیازمند فوری امداد روان شناسان، مشاوران و روان درمانگران باشد نیازمند هم اندیشی و هم رایی مسئولان و سیاست گذارن جامعه با متخصصان حوزه سلامت روان و روان شناسان اجتماعی است تا با اقدامات کلان و اساسی وضعیت فعلی را تغییر داده و از وقوع فجایع گسترده تر پیشگیری به عمل آورند.
همه گیری ویروس کرونا به همراه مشکلات روزافزون اقتصادی و گرانی بهداشت روانی جامعه را به شدت تهدید کرده و باعث بسیاری از آسیب های اجتماعی از جمله روند رو رشد آمار افسردگی و خودکشی شده است. خبر تلخ خودکشی 84 تهرانی فقط در یک روز شاید برای بسیاری حیرت آور بود اما برای روان شناسان و متخصصان سلامت روان این آمار چندان دور از انتظار نبوده است چرا که وجود یاس و ناامیدی در هر جامعه ای بزرگترین پیش بینی خودکشی در جهان محسوب می شود.
از منظر روان شناسان انسان ها حاضرن دردها و فشارها را تحمل کنند به شرط آن که امیدی به پایان یافتن آن و بهبود وضعیت موجود داشته باشند. زمانی که این فشارها طولانی مدت و فرسوده کننده باشند و فرد امیدی به پایان یافتن آن ها نداشته باشد، احتمال خودکشی بسیار بالا می رود.
هرچند در حال حاضر وجود همه این مشکلات و رشد خودکشی در همه کشورها شایع است اما طولانی تر شدن دوران پراسترس کرونا و عدم شروع واکسیناسیون عمومی و همچنین تحریم ها و مشکلات اقتصادی در کشور بر یاس و ناامیدی بیشتر دامن زده است. در اهمیت مشکلات اقتصادی می توان چنین گفت که شاید داشتن وضعیت مالی خوب حتما منجر به خوشبختی و حال خوب نشود اما بدون شک فقر و بی پولی به افسردگی و بحران های عاطفی و مشکلات خانوادگی دامن می زند. عوامل اقتصادی مانند بیکاری، فقر، گرانی، عدم امنیت شغلی و مالی و بطور کلی کاهش امید به آینده روشن نقش بسزایی در بحران های روحی جامعه و اتفاقاتی چون افسردگی و خودکشی دارد. از این رو لازم است مسئولان پیش از هر چیزی، اقدامات اساسی برای امیدبخشی به جامعه و حل این مشکلات اقتصادی اقدام نمایند.
طبق گزارشات پزشکی قانونی طی پنج سال اخیر، هرساله آمار خودکشی در کشور بیشتر شده است. به زعم نگارنده علاوه بر مشکلات و دلایل ذکر شده، یکی دیگر از عمده ترین دلایل تهدید بهداشت روان در جامعه ما و افزایش چنین پیامدهایی، عدم مدیریت هیجان و استرس است. از نظر روان شناسان یکی از پنج نیاز عمده انسان، نیاز به تفریح و شادی است که نقش بسیار مهمی در بهداشت روان انسان دارد. مدیریت هیجان و شادی با فراهم شدن تفریح، شادی، تخلیه هیجانات منفی و استرس ها و امکان پذیر است و این امر در ساختن جامعه پرنشاط و سالم نقش بسزایی دارد. به زعم نگارنده مدیریت هیجان و شادی یکی از اصلی ترین نیازهای جامعه پویا و سالم است اما در کشور ما اهمیت و جایگاه خود را باز نیافته است. این در حالی است که آمارها حاکی از آن است که در سال های اخیر وضعیت کشورمان در مولفه های شادکامی جایگاه بسیار نامناسبی در میان کشورهای جهان داشته (رتبه ۱۱۸ در بین ۱۵۶ کشور) و همواره جزو کشورهای ناشاد، افسرده و پرخاشگر محسوب می شود.
با توجه به پتانسیل بالای فرهنگی کشورمان برای جبران این ضعف ها می توان از ده ها و صدها ابزار و برنامه فرهنگی استفاده کرد، از تغییر برنامه های صدا و سیما گرفته تا آموزش و پرورش، از جشواره ها گرفته تا آیین های بومی. در این بین ورزش می تواند جایگاه خاص و پراهمیتی ایفا کند. ورزش و محیط ورزشی با فراهم کردن زمینه تفریح و نشاط باعث افزایش شادی و کاستن از استرس ها و فشارهای روزمره و در نتیجه کاستن از بحران هایی مانند خودکشی خواهد بود. بعنوان مثال حتی در این اوضاع پرفشار کرونایی، تماشای مسابقات فوتبال برای فوتبالیست ها و فوتبال دوستان فرصتی برای تفریح و سرگرمی و کاستن از فشارهای روزمره بوده است. برنامه های تلویزیونی نظیر نود، عصر جدید، استنداپ کمدی ها، پایتخت هم همین تاثیر را داشتند.
با وجود اینکه در کشورمان آمار تلفات خودکشی در مردان حدود دو و نیم برابر گروه زنان است اما به گفته معاون امور جوانان در سالهای اخیر شاهد رشد خودکشی بیشتری در زنان نسبت به مردان هستیم. احتمالا یکی از دلایل مهم آن محدودیت های بیشتر برای زنان در جامعه است که یکی از مهمترین آن، محدودیت ها در امر ورزش است. کاهش فضای ورزش، تفریح و شادی، افسردگی بیشتری به دنبال دارد.
در این راستا چندین سال قبل توسط بنده مقاله ای تحت عنوان اهمیت حضور خانم ها و خانواده ها در ورزشگاه ها در روزنامه آسمان آبی چاپ شد که در آن عنوان شده بود حضور زنان در استادیوم ها، علاوه بر کنترل ناهنجاری های فرهنگی موجود و کمک به رشد و توسعه ورزش قهرمانی، باعث شادابی و نشاط، غنی سازی اوقات فراغت، تفریح سالم و بهداشت روان زنان جامعه و تفریح مشترک با مرد خانواده خواهد بود. این در حالی است که حتی پس از چندین سال فشارهای فدراسیون های بین المللی برای شرط میزبانی مسابقات نیز چنین امکانی مهیا نشده است. علاوه بر این در سال های اخیر ممنوعیت های زیادی برای دوچرخه سواری بانوان اتفاق افتاده است و در ورزش های دیگر نیز حمایت چندانی ورزش زنان شاهد نیستیم. در مجموع می توان گفت که علل و همین طور راه حل اصلی مشکلات بهداشت روان در جامعه و بحران هایی همچون رشد فزاینده آمار خودکشی، بیش از هر کسی به اتخاذ تصمیمات مسئولان برای حل سه مشکل عمده کرونا، مشکلات اقتصادی و عدم مدیریت هیجان و شادی و امید در جامعه بر می گردد. در کنار راهکارهای اصلی مذکور اقدامات حمایتی دیگری نیز می تواند در تحمل شرایط سخت و تاب آوری کمک کننده باشد. از جمله این اقدامات آموزش مهارت های مقابله ای با مشکلات و ناکامی ها، ابراز هیجان سالم ، تقویت عزت نفس، حل تعارضات خانوادگی و افزایش صمیمیت خانوادگی و والد-فرزندی و همچنین ایجاد شبکه غنی و حمایتی از دوستان صمیمی می باشد.
با توجه به اینکه خودکشی دومین عامل مرگ در سنین ۱۵-۲۹ سالگی در جهان است، مشاوران خانواده هم نظر با پژوهش ها اصلی ترین عامل محافظت کننده نوجوانان و جوانان در برابر خودکشی، روابط مثبت و حمایتی والدین با فرزندان و محیط خانه کم استرس و کم تنش عنوان می کنند. افزایش صمیمیت خانوادگی و همچنین برقراری روابط معنادار با دیگران باعث برخورداری از حمایت عاطفی و اجتماعی در مواجهه با فشارها و ناکامی ها می شود و بخاطر داشتن چنین حمایتی ظرفیت تحمل و تاب آوری ما را افزایش می دهد. بعلاوه رابطه غنی با خانواده و دوستان به زندگی ما معنا داده و سلامت روانی ما را ارتقاء می بخشد امید است همه این راهکارها در افزایش بهداشت روانی افراد و جامعه مفید واقع شود و شاهد کاهش بحران هایی مانند خودکشی در کشور عزیزمان باشیم.
نویسنده: مصطفی حمیدی، مشاور خانواده
همه گیری ویروس کرونا به همراه مشکلات روزافزون اقتصادی و گرانی بهداشت روانی جامعه را به شدت تهدید کرده و باعث بسیاری از آسیب های اجتماعی از جمله روند رو رشد آمار افسردگی و خودکشی شده است. خبر تلخ خودکشی 84 تهرانی فقط در یک روز شاید برای بسیاری حیرت آور بود اما برای روان شناسان و متخصصان سلامت روان این آمار چندان دور از انتظار نبوده است چرا که وجود یاس و ناامیدی در هر جامعه ای بزرگترین پیش بینی خودکشی در جهان محسوب می شود.
از منظر روان شناسان انسان ها حاضرن دردها و فشارها را تحمل کنند به شرط آن که امیدی به پایان یافتن آن و بهبود وضعیت موجود داشته باشند. زمانی که این فشارها طولانی مدت و فرسوده کننده باشند و فرد امیدی به پایان یافتن آن ها نداشته باشد، احتمال خودکشی بسیار بالا می رود.
هرچند در حال حاضر وجود همه این مشکلات و رشد خودکشی در همه کشورها شایع است اما طولانی تر شدن دوران پراسترس کرونا و عدم شروع واکسیناسیون عمومی و همچنین تحریم ها و مشکلات اقتصادی در کشور بر یاس و ناامیدی بیشتر دامن زده است. در اهمیت مشکلات اقتصادی می توان چنین گفت که شاید داشتن وضعیت مالی خوب حتما منجر به خوشبختی و حال خوب نشود اما بدون شک فقر و بی پولی به افسردگی و بحران های عاطفی و مشکلات خانوادگی دامن می زند. عوامل اقتصادی مانند بیکاری، فقر، گرانی، عدم امنیت شغلی و مالی و بطور کلی کاهش امید به آینده روشن نقش بسزایی در بحران های روحی جامعه و اتفاقاتی چون افسردگی و خودکشی دارد. از این رو لازم است مسئولان پیش از هر چیزی، اقدامات اساسی برای امیدبخشی به جامعه و حل این مشکلات اقتصادی اقدام نمایند.
طبق گزارشات پزشکی قانونی طی پنج سال اخیر، هرساله آمار خودکشی در کشور بیشتر شده است. به زعم نگارنده علاوه بر مشکلات و دلایل ذکر شده، یکی دیگر از عمده ترین دلایل تهدید بهداشت روان در جامعه ما و افزایش چنین پیامدهایی، عدم مدیریت هیجان و استرس است. از نظر روان شناسان یکی از پنج نیاز عمده انسان، نیاز به تفریح و شادی است که نقش بسیار مهمی در بهداشت روان انسان دارد. مدیریت هیجان و شادی با فراهم شدن تفریح، شادی، تخلیه هیجانات منفی و استرس ها و امکان پذیر است و این امر در ساختن جامعه پرنشاط و سالم نقش بسزایی دارد. به زعم نگارنده مدیریت هیجان و شادی یکی از اصلی ترین نیازهای جامعه پویا و سالم است اما در کشور ما اهمیت و جایگاه خود را باز نیافته است. این در حالی است که آمارها حاکی از آن است که در سال های اخیر وضعیت کشورمان در مولفه های شادکامی جایگاه بسیار نامناسبی در میان کشورهای جهان داشته (رتبه ۱۱۸ در بین ۱۵۶ کشور) و همواره جزو کشورهای ناشاد، افسرده و پرخاشگر محسوب می شود.
با توجه به پتانسیل بالای فرهنگی کشورمان برای جبران این ضعف ها می توان از ده ها و صدها ابزار و برنامه فرهنگی استفاده کرد، از تغییر برنامه های صدا و سیما گرفته تا آموزش و پرورش، از جشواره ها گرفته تا آیین های بومی. در این بین ورزش می تواند جایگاه خاص و پراهمیتی ایفا کند. ورزش و محیط ورزشی با فراهم کردن زمینه تفریح و نشاط باعث افزایش شادی و کاستن از استرس ها و فشارهای روزمره و در نتیجه کاستن از بحران هایی مانند خودکشی خواهد بود. بعنوان مثال حتی در این اوضاع پرفشار کرونایی، تماشای مسابقات فوتبال برای فوتبالیست ها و فوتبال دوستان فرصتی برای تفریح و سرگرمی و کاستن از فشارهای روزمره بوده است. برنامه های تلویزیونی نظیر نود، عصر جدید، استنداپ کمدی ها، پایتخت هم همین تاثیر را داشتند.
با وجود اینکه در کشورمان آمار تلفات خودکشی در مردان حدود دو و نیم برابر گروه زنان است اما به گفته معاون امور جوانان در سالهای اخیر شاهد رشد خودکشی بیشتری در زنان نسبت به مردان هستیم. احتمالا یکی از دلایل مهم آن محدودیت های بیشتر برای زنان در جامعه است که یکی از مهمترین آن، محدودیت ها در امر ورزش است. کاهش فضای ورزش، تفریح و شادی، افسردگی بیشتری به دنبال دارد.
در این راستا چندین سال قبل توسط بنده مقاله ای تحت عنوان اهمیت حضور خانم ها و خانواده ها در ورزشگاه ها در روزنامه آسمان آبی چاپ شد که در آن عنوان شده بود حضور زنان در استادیوم ها، علاوه بر کنترل ناهنجاری های فرهنگی موجود و کمک به رشد و توسعه ورزش قهرمانی، باعث شادابی و نشاط، غنی سازی اوقات فراغت، تفریح سالم و بهداشت روان زنان جامعه و تفریح مشترک با مرد خانواده خواهد بود. این در حالی است که حتی پس از چندین سال فشارهای فدراسیون های بین المللی برای شرط میزبانی مسابقات نیز چنین امکانی مهیا نشده است. علاوه بر این در سال های اخیر ممنوعیت های زیادی برای دوچرخه سواری بانوان اتفاق افتاده است و در ورزش های دیگر نیز حمایت چندانی ورزش زنان شاهد نیستیم. در مجموع می توان گفت که علل و همین طور راه حل اصلی مشکلات بهداشت روان در جامعه و بحران هایی همچون رشد فزاینده آمار خودکشی، بیش از هر کسی به اتخاذ تصمیمات مسئولان برای حل سه مشکل عمده کرونا، مشکلات اقتصادی و عدم مدیریت هیجان و شادی و امید در جامعه بر می گردد. در کنار راهکارهای اصلی مذکور اقدامات حمایتی دیگری نیز می تواند در تحمل شرایط سخت و تاب آوری کمک کننده باشد. از جمله این اقدامات آموزش مهارت های مقابله ای با مشکلات و ناکامی ها، ابراز هیجان سالم ، تقویت عزت نفس، حل تعارضات خانوادگی و افزایش صمیمیت خانوادگی و والد-فرزندی و همچنین ایجاد شبکه غنی و حمایتی از دوستان صمیمی می باشد.
با توجه به اینکه خودکشی دومین عامل مرگ در سنین ۱۵-۲۹ سالگی در جهان است، مشاوران خانواده هم نظر با پژوهش ها اصلی ترین عامل محافظت کننده نوجوانان و جوانان در برابر خودکشی، روابط مثبت و حمایتی والدین با فرزندان و محیط خانه کم استرس و کم تنش عنوان می کنند. افزایش صمیمیت خانوادگی و همچنین برقراری روابط معنادار با دیگران باعث برخورداری از حمایت عاطفی و اجتماعی در مواجهه با فشارها و ناکامی ها می شود و بخاطر داشتن چنین حمایتی ظرفیت تحمل و تاب آوری ما را افزایش می دهد. بعلاوه رابطه غنی با خانواده و دوستان به زندگی ما معنا داده و سلامت روانی ما را ارتقاء می بخشد امید است همه این راهکارها در افزایش بهداشت روانی افراد و جامعه مفید واقع شود و شاهد کاهش بحران هایی مانند خودکشی در کشور عزیزمان باشیم.
