چرا باید به روانشناس و مشاور مراجعه کنیم؟
اختلالات و مشکلات روانشناختی از جمله عوامل کاهش دهنده بهداشت روان جامعه به شمار میرود که متاسفانه با توجه به توسعه علمی و اقتصادی کشورها، رو به افزایش بوده و در برخی مواقع بحرانی و بیماری های همه گیر نظیر کروناویروس تشدید نیز شده است. به ویژه بر اساس مطالعات محققان روانشناسی، در دو سال اخیر به دلیل ایجاد و گسترش کروناویروس می توان تشدید و گسترش روزافزون اختلالات عاطفی، اعتیاد، طلاق، ناسازگاری‌های فردی و اجتماعی را مشاهده کرد.
از یک طرف برای دستیابی به سلامت روان، کیفیت زندگی و بهزیستی، و از طرف دیگر به منظور پیشگیری، شناسایی و درمان انواع اختلالات روانی یا آسیبهای روانی-اجتماعی باید از خدمات مشاوره و رواندرمانی که توسط کارشناسان مشاوره، روانشناسی و رواندرمانی ارائه می شود، بهره مند شد. امروز، 9 اردیبهشت به عنوان روز روانشناس و مشاور نامگذاری شده است که در ادامه عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه گیلان توضیحاتی را در خصوص علت مراجعه به مشاور و همچنین ویژگی‌های یک روانشناس توانمند را ارائه کرده است.
دکتر رضا سلطانی شال در خصوص نقش روانشناس و مشاور در بهداشت روان جامعه اظهار کرد: در هر جامعه‌ای در ابعاد مختلف نیاز به یک متخصص وجود دارد. انسان‌ها همان گونه‌ای که در هر یک از ابعاد معنوی، زیستی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به ترتیب به متخصصین روحانی، پزشکی، جامعه شناسی، علوم سیاسی، مردم شناس و اقتصاددان رجوع می‌کنند، در یک جامعه رشد یافته باید هم اینگونه باشد، در بُعد روانشناختی نیز می‌بایست برای بررسی مسائل و مشکلات روانشناختی به متخصص مربوطه که مشاور، روانشناس و رواندرمانگر می‌باشند مراجعه نمایند.
نقش روانشناس و مشاور در ارتقای بهداشت روان جامعه
در فرهنگ معنوی ما نیز بر این امر تاکید شده است، چنانکه در نهج‌البلاغه حضرت علی(ع) می‌فرماید «لامُظاهَرةَ کَالمَشوَرَةِ، هیچ پشت‌گرمی و محکم‌کاری در کارها مطمئن‌تر از مشورت کردن نیست». در واقع، انسان برای تصمیمگیری، اطمینان در انجام کارها، طرح ریزی برای زندگی و به ویژه برای حفظ و بهبود بهداشت روان می‌بایست به متخصصینی رجوع کند که در زمینه روانشناسی، آسیب شناسی روانی و رواندرمانی صاحب نظر هستند، با روان انسان و ابعاد آن و لایه‌های مختلف آن آشنایی مناسبی دارند و در شناسایی اختلالات روانشناختی و درمان آن در حیطه تخصصی خود کاملا مطلع باشند.
روانشناس و رواندرمانگر می‌توانند در ابتدا اختلالات و آسیبهای روانشناختی را شناسایی و توصیف کنند و سپس با تحلیل و تبیین آن و تدوین طرح درمان، به تعدیل و درمان آن کمک کنند. براین اساس مشاور، روانشناس و رواندرمانگر می‌توانند مشکلات، اختلالات و آسیبهای روانشناختی افراد را شناسایی کرده و برای درمان آنها راه حل مناسبی ارائه دهند و در نهایت به ارتقای بهداشت روان افراد جامعه کمک کنند.
وی در پاسخ به این سوال که چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کنیم؟ ادامه داد: برخی مواقع یک مراجعه کننده درگیر یک اختلال، آسیب، استرس، آشفتگی و اضطرابی است که نیازمند برطرف شدن و حل آن است. در این مواقع متخصصِ مشاور یا روانشناس می‌تواند کمک بسیار موثری داشته باشد. چراکه یک متخصص در گام اول مشکل را بر اساس ریشه‌های تاریخی و خانوادگی و محیطی آن شناسایی می‌کند و سپس با اشاره به لایه‌ها و عوامل مختلف ایجاد کننده آن مشکل، با آگاهی بخشی به فرد، برای حل آن یک طرح درمان ارائه می‌دهد. بنابراین یک روانشناس می‌تواند در شناسایی، توصیف، تحلیل و درمان یک اختلال یا مشکل روانشناختی کمک کننده باشد.
دلایل مراجعه به مشاور و روانشناس
از طرف دیگر، برخی از افراد برای ارتقای کیفیت زندگی، بهزیستی، افزایش مهارتهای روانشناختی، افزایش شادکامی و عزت نفس، بهسازی روابط اجتماعی، بهبود خودکارآمدی و اعتماد به نفس و خودشکوفایی به یک روانشناس یا مشاور مراجعه می‌کنند. رجوع به یک روانشناس برای این دو دسته از خدمات بهداشت روان در حقیقت به دو موج برجسته روانشناسی اشاره دارد.
روانشناسی منفی‌نگر بر اختلالات، آسیب‌ها، مصیبت‌ها، تنش و آشفتگی‌ها، اضطراب‌ها و استرس‌ها و شناسایی، توصیف، تبیین و تحلیل و درمان آنها متمرکز بوده است اما در نقطه مقابل، روانشناسی مثبت‌نگر به استعدادها و توانمندی‌ها و شناخت و شکوفا شدن توانمندی‌های نهفته انسان‌ها تاکید کرده است و برای آگاه سازی افراد از این استعدادهای‌شان و بهبود و ارتقای آنها راه حلی طراحی و تدوین می‌کند.
در روانشناسی مثبت‌نگر شادکامی، عزت نفس، خودکارآمدی، خودباوری، مهارتهای بین فردی و سایر ویژگی‌های رشدمحورانه تقویت میشود و در نتیجه بهزیستی، بهسازی روابط و کیفیت زندگی ارتقا می‌یابد. بنابراین در مواقعی که فرد با مشکل و اختلال روانشناختی مواجه است می‌تواند به یک متخصصِ مشاور یا روانشناس به منظور دریافت رواندرمانی مراجعه کند و اگر خواستار ارتقای ویژگی‌های رشدمحورانه است نیز می‌تواند به یک روانشناس در جهت دریافت طرح‌های مداخله‌ای خودشکوفایی مراجعه کند.
تجربه یک ارتباط آسیب‌زا؛ از دلایل اصلی آشفتگی روانشناختی در افراد
عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه گیلان در پاسخ به این سوال که مشاوره گرفتن در چه مواردی اهمیت بیشتری دارد؟ گفت: بر اساس مطالعات متعددی که در جوامع و فرهنگ‌های مختلف انجام گرفته آشکار شده که اغلب مشکلات، اختلالات، آسیب‌ها، آشفتگی‌ها و تنشهایی که افراد تجربه می‌کنند محصولِ یک ارتباط اجتماعی آسیب‌زا و یا فضای خانوادگی ناکارآمد است. در واقع، یکی از اصلیترین عوامل ایجاد آشفتگیهای روانشناختی در افراد، تجربه یک ارتباط آسیب‌زا (تروماتیک) در دوره کودکی، در فضای خانوادگی، در بین همسالان و یا پس از ازدواج است. لذا می‌توان گفت اغلب مراجعه کنندگانی که برای دریافت خدمات روانشناختی رجوع می‌کنند، هر یک به نوعی یک بافتار یا فضای آسیب‌زای ارتباطی نظیر یک رابطه دوستی رَنج آور، یک دوران کودکی ناموفق، گروه همسالان تن‌زا، یک خانواده ناکارآمد و یا یک ازدواج ناموفق را تجربه کرده و از آن آسیب دیده‌اند.
بنابراین در اغلب مواقع، مسائلی برای مشاوره اهمیت دارند که مربوط به آسیبهای ارتباطی هستند و در واقع اکثر افرادی که به یک روانشناس یا مشاور مراجعه می‌کنند آسیب دیده فقدان ارتباط رشد یافته و رشد دهنده در برهه‌ای از دوران زندگی خود بوده‌اند.
این روانشناس بیان کرد: امروزه مهارتهای بین فردی و ارتباطی و بهبود آن و بهسازی ارتباطی یکی از مهمترین مسائلی است که مراجعین ما با آن مواجه هستند.
رضا سلطانیِ شال با تاکید بر اینکه بین مشاوره و رواندرمانی یک تمایز ظریفی وجود دارد، خاطرنشان کرد: مشاوره یک فرآیند ارتباطی تخصصی و حرفه‌ای بین مراجع و مشاور است که در آن مشاور با بررسی و تحلیل اختلال مراجع، نکات ناشناخته فرد را شناسایی کرده و بر اثر تعامل و رابطه حرفه‌ای با مراجعه کننده راه حل یا درمان لازم را ارائه می‌دهد.
تفاوت مشاوره و رواندرمانی
این مدرس دانشگاه در پاسخ به این سوال که مشاوره شامل چه مواردی میشود؟ بیان کرد: مشاوره می‌تواند در زمینه‌های مختلفی نظیر خانواده، تحصیلی، ازدواج، پیش از ازدواج، ارتباطی، مهارتهای همسرداری، فرزند پروری و شغلی باشد. بنابراین یک جریان فعال و پویا بین مُراجع و مشاور است که از طریق آن مراجع به مشکلات خود پی می‌برد و اهداف خود را در زندگی شناسایی کرده و اولویت بندی می‌کند.
وی در خصوص تفاوت بین مشاوره و رواندرمانی تصریح کرد: مشاور در اغلب موارد به دنبال پیشگیری از بروز مشکلات و فشارهای روانی و حل آنها است، اما رواندرمانگر با اختلالات و آسیبهای روانی سر و کار دارد و به طور طولانی مدت با مراجع تعامل دارد. با این حال، وجوه مشترک بسیاری بین مشاوره و رواندرمانی وجود دارد چراکه هم مشاوره و هم رواندرمانگر به دنبال ایجاد یک رابطه درمانی و موثر بین خود و مراجع هستند، بر طیف گسترده‌ای از مراجعین اثر بخشی خوبی دارند و به دنبال درک احساسات و رفتارهای مراجعین هستند تا بتوانند راه حل های موثری ارائه دهند.
ویژگی‌های یک روانشناس توانمند و یک جلسه مشاوره موفق
این عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در پاسخ به این سوال که یک جلسه مشاوره خوب یا یک مشاور و روانشناس توانمند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ گفت: یک جلسه روانشناسی خوب که به جلسه مشاوره یا رواندرمانی مصطلح است، جلسه‌ای است که در آن گوش دادن فعال وجود داشته باشد، قضاوتی صورت نگیرد، توجه مثبت نامشروط و بدون قید و شرط به مراجعه کننده وجود داشته باشد، انعکاس احساسات و محتوای کلام مراجع به خوبی انجام گیرد تا مراجع مطمئن شود که کلام و عواطفش به خوبی و صحیح درک شده است. علاوه‌بر این مشاور می‌بایست تعاملی همدلانه برقرار کند تا بتواند تا حد ممکن دنیا را از دیدگانِ مُراجع نظاره کند و در عین حال که صداقت و رازداری از مهمترین ارکان آن جلسه باشد، به مراجع به عنوان یک انسان ارزشمند نگریسته شود.
یک مشاور خوب و توانمند فردی است که بتواند تعاملی همدلانه داشته باشد، مراجع خود را فعالانه بشنود، او را قضاوت نکند و محتوای کلام و عواطف و هیجانات او را را به درستی و به گونه‌ای به مراجع بازخورد دهد که مراجع متوجه درک شدن و شنیده شدن از جانب درمانگر خود شود. یک مشاور خوب می‌بایست از شکیبایی و صبر بالا و شخصیت متعادلی و سالمی برخودار باشد و صداقت، رازداری و انگیزه انسان دوستی عمیقی داشته باشد. لذا برخی از ویژگی‌های مناسب یک متخصص مشاور یا روانشناسی، آموزشی نیست، بلکه ذاتی و درونی است و در واقع موهبتی است که خداوند مهربان در او به ودیعه گذاشته است. در حقیقت، بهترین وضعیت زمانی است که یک روانشناس با دارا بودن تخصص علمی مناسب در حوزه مشاوره، روانشناسی، آسیب شناسی روانی و رواندرمانی، علاقمند به حل مشکل افراد باشد، هوشمند و با استعداد باشد و بویژه دارای هوش کلامی بالا باشد، از سلامت روانشناختی بالایی برخوردار بوده و از ضعف‌ها و توانمندی‌های خودش آگاه باشد.
دلایل عدم مراجعه به مشاور و روانشناس
این روانشناس در پاسخ به این سوال که علت عدم مراجعه به روانشناس یا روانپزشک چیست؟ گفت: بسیاری از افراد بر این باورند که رجوع به یک روانشناس مستلزم این است که یک اختلال روانی عمیق و شدیدی وجود داشته باشد در حالی که این یک برداشت نادرست است.
امروزه یکی از دلایل اصلی عدم مراجعه به یک متخصص روانشناس می‌تواند این سوء برداشت متداول از بحث مشاوره و روان درمانی باشد؛ افراد دارای این دیدگاه از آن جایی که عموما برای حل مشکلات و مسائل روانشناختی به یک مشاور و روانشناس مراجعه نمی‌کنند، سبب تعمیق و تشدید مشکل و اختلال می‌شوند و شدت و گستردگی آشفتگی و اختلال را به حدی می رسانند که تبدیل به تروما یا آسیب روانی تاثیرگذار می شود.
هزینه‌های بالای خدمات مشاوره و روانشناختی
سلطانیِ شال هزینه‌های بالای خدمات مشاوره و روانشناختی را از دیگر عوامل عدم مراجعه به یک متخصص مشاور و روانشناس دانست و افزود با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه و عدم پوشش خدمات بیمه برای دریافت خدمات بهداشت روان، می‌توان مشاهده کرد که دریافت خدمات مشاوره و روانشناختی به تدریج مختص افراد دارای وضعیت اقتصادی متوسط به بالا میشود و اقشار بسیار زیادی از جامعه از این خدمات محروم می‌مانند و همین امر می‌تواند سبب کاهش بهداشت روان در سطح وسیعی از جامعه ایرانی شود.
این مدرس دانشگاه در ادامه بیان کرد: یکی دیگر از دلایل عدم مراجعه به یک مشاور و روانشناس، تجربه ناموفق جلسات مشاوره و روان درمانی است که علت آن می‌تواند به عواملی نظیر عدم تجربه کافی روانشناس، ناتوانی علمی و یا نبود مهارتهای مناسب ارتباطی برگردد که این امر مستلزم این است که سازمان نظام روانشناسی و مشاوره نظارت دقیقی داشته باشد تا افراد دارای صلاحیت از نظر علمی، اخلاقی و شخصیتی در مراکز مشاوره و روان درمانی خدمت‌رسانی کنند.
یافتن و انتخاب مشاور و روانشناس کارآمد از دشوارترین مباحث رواندرمانی
این روانشناس در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان یک مرکز مشاوره و روان درمانی مناسب پیدا کرد؟ گفت: یکی از دشوارترین مباحث در رواندرمانی و مشاوره، یافتن و انتخاب مشاور و روانشناس قابل اعتماد و کارآمد است و همچنین شخصی که بتوان به او اعتماد کرد و با مطرح کردن مباحث شخصی و بنیادین خود از وی طلب حل مساله کرد. در همین راستا، برای یافتن یک روانشناس خوب، می‌توان، از متخصصی که می‌شناسید و به آن اعتماد دارید بپرسید، یا از دوستان یا اعضای خانواده در رابطه با روانشناس خوب سؤال کنید، یا از روانشناسی که می‌شناسید درباره یک روانشناس یا مراجع در حوزه تخصصی مورد نظرتان بپرسید و یا می‌توانید از واحد بهداشت روان سازمان یا محل کارتان کسب اطلاع کنید چراکه بسیاری از مشاغل سازمانی، یک بخش یا واحد بهداشت روان برای کارمندان خود دارند.
وی اضافه کرد: مدارس و دانشگاه‌ها نیز منابع خوبی هستند و از گروه‌های علمی روانشناسی و مشاوره می‌توانید کسب اطلاع کنید. اگر فرزند دانش‌آموز دارید می‌توانید از مشاور مدرسه یا مشاور تحصیلی او کسب اطلاع کنید و همچنین می‌توانید از دانشکده‌ها و اساتید روانشناس در مرکز خدمات بهداشت روان دانشگاه بهره‌مند شوید. علاوه‌بر این با گسترش روزافزون تکنولوژی، برای پیدا کردن یک روانشناس خوب می‌توانید از اینترنت استفاده کنید و با مطالعه و بررسی گفته‌ها، مطالب و صفحات آنها، دست به انتخاب بزنید.
دکتر رضا سلطانی شال در خصوص نقش روانشناس و مشاور در بهداشت روان جامعه اظهار کرد: در هر جامعه‌ای در ابعاد مختلف نیاز به یک متخصص وجود دارد. انسان‌ها همان گونه‌ای که در هر یک از ابعاد معنوی، زیستی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به ترتیب به متخصصین روحانی، پزشکی، جامعه شناسی، علوم سیاسی، مردم شناس و اقتصاددان رجوع می‌کنند، در یک جامعه رشد یافته باید هم اینگونه باشد، در بُعد روانشناختی نیز می‌بایست برای بررسی مسائل و مشکلات روانشناختی به متخصص مربوطه که مشاور، روانشناس و رواندرمانگر می‌باشند مراجعه نمایند.
نقش روانشناس و مشاور در ارتقای بهداشت روان جامعه
در فرهنگ معنوی ما نیز بر این امر تاکید شده است، چنانکه در نهج‌البلاغه حضرت علی(ع) می‌فرماید «لامُظاهَرةَ کَالمَشوَرَةِ، هیچ پشت‌گرمی و محکم‌کاری در کارها مطمئن‌تر از مشورت کردن نیست». در واقع، انسان برای تصمیمگیری، اطمینان در انجام کارها، طرح ریزی برای زندگی و به ویژه برای حفظ و بهبود بهداشت روان می‌بایست به متخصصینی رجوع کند که در زمینه روانشناسی، آسیب شناسی روانی و رواندرمانی صاحب نظر هستند، با روان انسان و ابعاد آن و لایه‌های مختلف آن آشنایی مناسبی دارند و در شناسایی اختلالات روانشناختی و درمان آن در حیطه تخصصی خود کاملا مطلع باشند.
روانشناس و رواندرمانگر می‌توانند در ابتدا اختلالات و آسیبهای روانشناختی را شناسایی و توصیف کنند و سپس با تحلیل و تبیین آن و تدوین طرح درمان، به تعدیل و درمان آن کمک کنند. براین اساس مشاور، روانشناس و رواندرمانگر می‌توانند مشکلات، اختلالات و آسیبهای روانشناختی افراد را شناسایی کرده و برای درمان آنها راه حل مناسبی ارائه دهند و در نهایت به ارتقای بهداشت روان افراد جامعه کمک کنند.
وی در پاسخ به این سوال که چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کنیم؟ ادامه داد: برخی مواقع یک مراجعه کننده درگیر یک اختلال، آسیب، استرس، آشفتگی و اضطرابی است که نیازمند برطرف شدن و حل آن است. در این مواقع متخصصِ مشاور یا روانشناس می‌تواند کمک بسیار موثری داشته باشد. چراکه یک متخصص در گام اول مشکل را بر اساس ریشه‌های تاریخی و خانوادگی و محیطی آن شناسایی می‌کند و سپس با اشاره به لایه‌ها و عوامل مختلف ایجاد کننده آن مشکل، با آگاهی بخشی به فرد، برای حل آن یک طرح درمان ارائه می‌دهد. بنابراین یک روانشناس می‌تواند در شناسایی، توصیف، تحلیل و درمان یک اختلال یا مشکل روانشناختی کمک کننده باشد.
دلایل مراجعه به مشاور و روانشناس
از طرف دیگر، برخی از افراد برای ارتقای کیفیت زندگی، بهزیستی، افزایش مهارتهای روانشناختی، افزایش شادکامی و عزت نفس، بهسازی روابط اجتماعی، بهبود خودکارآمدی و اعتماد به نفس و خودشکوفایی به یک روانشناس یا مشاور مراجعه می‌کنند. رجوع به یک روانشناس برای این دو دسته از خدمات بهداشت روان در حقیقت به دو موج برجسته روانشناسی اشاره دارد.
روانشناسی منفی‌نگر بر اختلالات، آسیب‌ها، مصیبت‌ها، تنش و آشفتگی‌ها، اضطراب‌ها و استرس‌ها و شناسایی، توصیف، تبیین و تحلیل و درمان آنها متمرکز بوده است اما در نقطه مقابل، روانشناسی مثبت‌نگر به استعدادها و توانمندی‌ها و شناخت و شکوفا شدن توانمندی‌های نهفته انسان‌ها تاکید کرده است و برای آگاه سازی افراد از این استعدادهای‌شان و بهبود و ارتقای آنها راه حلی طراحی و تدوین می‌کند.
در روانشناسی مثبت‌نگر شادکامی، عزت نفس، خودکارآمدی، خودباوری، مهارتهای بین فردی و سایر ویژگی‌های رشدمحورانه تقویت میشود و در نتیجه بهزیستی، بهسازی روابط و کیفیت زندگی ارتقا می‌یابد. بنابراین در مواقعی که فرد با مشکل و اختلال روانشناختی مواجه است می‌تواند به یک متخصصِ مشاور یا روانشناس به منظور دریافت رواندرمانی مراجعه کند و اگر خواستار ارتقای ویژگی‌های رشدمحورانه است نیز می‌تواند به یک روانشناس در جهت دریافت طرح‌های مداخله‌ای خودشکوفایی مراجعه کند.
تجربه یک ارتباط آسیب‌زا؛ از دلایل اصلی آشفتگی روانشناختی در افراد
عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه گیلان در پاسخ به این سوال که مشاوره گرفتن در چه مواردی اهمیت بیشتری دارد؟ گفت: بر اساس مطالعات متعددی که در جوامع و فرهنگ‌های مختلف انجام گرفته آشکار شده که اغلب مشکلات، اختلالات، آسیب‌ها، آشفتگی‌ها و تنشهایی که افراد تجربه می‌کنند محصولِ یک ارتباط اجتماعی آسیب‌زا و یا فضای خانوادگی ناکارآمد است. در واقع، یکی از اصلیترین عوامل ایجاد آشفتگیهای روانشناختی در افراد، تجربه یک ارتباط آسیب‌زا (تروماتیک) در دوره کودکی، در فضای خانوادگی، در بین همسالان و یا پس از ازدواج است. لذا می‌توان گفت اغلب مراجعه کنندگانی که برای دریافت خدمات روانشناختی رجوع می‌کنند، هر یک به نوعی یک بافتار یا فضای آسیب‌زای ارتباطی نظیر یک رابطه دوستی رَنج آور، یک دوران کودکی ناموفق، گروه همسالان تن‌زا، یک خانواده ناکارآمد و یا یک ازدواج ناموفق را تجربه کرده و از آن آسیب دیده‌اند.
بنابراین در اغلب مواقع، مسائلی برای مشاوره اهمیت دارند که مربوط به آسیبهای ارتباطی هستند و در واقع اکثر افرادی که به یک روانشناس یا مشاور مراجعه می‌کنند آسیب دیده فقدان ارتباط رشد یافته و رشد دهنده در برهه‌ای از دوران زندگی خود بوده‌اند.
این روانشناس بیان کرد: امروزه مهارتهای بین فردی و ارتباطی و بهبود آن و بهسازی ارتباطی یکی از مهمترین مسائلی است که مراجعین ما با آن مواجه هستند.
رضا سلطانیِ شال با تاکید بر اینکه بین مشاوره و رواندرمانی یک تمایز ظریفی وجود دارد، خاطرنشان کرد: مشاوره یک فرآیند ارتباطی تخصصی و حرفه‌ای بین مراجع و مشاور است که در آن مشاور با بررسی و تحلیل اختلال مراجع، نکات ناشناخته فرد را شناسایی کرده و بر اثر تعامل و رابطه حرفه‌ای با مراجعه کننده راه حل یا درمان لازم را ارائه می‌دهد.
تفاوت مشاوره و رواندرمانی
این مدرس دانشگاه در پاسخ به این سوال که مشاوره شامل چه مواردی میشود؟ بیان کرد: مشاوره می‌تواند در زمینه‌های مختلفی نظیر خانواده، تحصیلی، ازدواج، پیش از ازدواج، ارتباطی، مهارتهای همسرداری، فرزند پروری و شغلی باشد. بنابراین یک جریان فعال و پویا بین مُراجع و مشاور است که از طریق آن مراجع به مشکلات خود پی می‌برد و اهداف خود را در زندگی شناسایی کرده و اولویت بندی می‌کند.
وی در خصوص تفاوت بین مشاوره و رواندرمانی تصریح کرد: مشاور در اغلب موارد به دنبال پیشگیری از بروز مشکلات و فشارهای روانی و حل آنها است، اما رواندرمانگر با اختلالات و آسیبهای روانی سر و کار دارد و به طور طولانی مدت با مراجع تعامل دارد. با این حال، وجوه مشترک بسیاری بین مشاوره و رواندرمانی وجود دارد چراکه هم مشاوره و هم رواندرمانگر به دنبال ایجاد یک رابطه درمانی و موثر بین خود و مراجع هستند، بر طیف گسترده‌ای از مراجعین اثر بخشی خوبی دارند و به دنبال درک احساسات و رفتارهای مراجعین هستند تا بتوانند راه حل های موثری ارائه دهند.
ویژگی‌های یک روانشناس توانمند و یک جلسه مشاوره موفق
این عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در پاسخ به این سوال که یک جلسه مشاوره خوب یا یک مشاور و روانشناس توانمند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ گفت: یک جلسه روانشناسی خوب که به جلسه مشاوره یا رواندرمانی مصطلح است، جلسه‌ای است که در آن گوش دادن فعال وجود داشته باشد، قضاوتی صورت نگیرد، توجه مثبت نامشروط و بدون قید و شرط به مراجعه کننده وجود داشته باشد، انعکاس احساسات و محتوای کلام مراجع به خوبی انجام گیرد تا مراجع مطمئن شود که کلام و عواطفش به خوبی و صحیح درک شده است. علاوه‌بر این مشاور می‌بایست تعاملی همدلانه برقرار کند تا بتواند تا حد ممکن دنیا را از دیدگانِ مُراجع نظاره کند و در عین حال که صداقت و رازداری از مهمترین ارکان آن جلسه باشد، به مراجع به عنوان یک انسان ارزشمند نگریسته شود.
یک مشاور خوب و توانمند فردی است که بتواند تعاملی همدلانه داشته باشد، مراجع خود را فعالانه بشنود، او را قضاوت نکند و محتوای کلام و عواطف و هیجانات او را را به درستی و به گونه‌ای به مراجع بازخورد دهد که مراجع متوجه درک شدن و شنیده شدن از جانب درمانگر خود شود. یک مشاور خوب می‌بایست از شکیبایی و صبر بالا و شخصیت متعادلی و سالمی برخودار باشد و صداقت، رازداری و انگیزه انسان دوستی عمیقی داشته باشد. لذا برخی از ویژگی‌های مناسب یک متخصص مشاور یا روانشناسی، آموزشی نیست، بلکه ذاتی و درونی است و در واقع موهبتی است که خداوند مهربان در او به ودیعه گذاشته است. در حقیقت، بهترین وضعیت زمانی است که یک روانشناس با دارا بودن تخصص علمی مناسب در حوزه مشاوره، روانشناسی، آسیب شناسی روانی و رواندرمانی، علاقمند به حل مشکل افراد باشد، هوشمند و با استعداد باشد و بویژه دارای هوش کلامی بالا باشد، از سلامت روانشناختی بالایی برخوردار بوده و از ضعف‌ها و توانمندی‌های خودش آگاه باشد.
دلایل عدم مراجعه به مشاور و روانشناس
این روانشناس در پاسخ به این سوال که علت عدم مراجعه به روانشناس یا روانپزشک چیست؟ گفت: بسیاری از افراد بر این باورند که رجوع به یک روانشناس مستلزم این است که یک اختلال روانی عمیق و شدیدی وجود داشته باشد در حالی که این یک برداشت نادرست است.
امروزه یکی از دلایل اصلی عدم مراجعه به یک متخصص روانشناس می‌تواند این سوء برداشت متداول از بحث مشاوره و روان درمانی باشد؛ افراد دارای این دیدگاه از آن جایی که عموما برای حل مشکلات و مسائل روانشناختی به یک مشاور و روانشناس مراجعه نمی‌کنند، سبب تعمیق و تشدید مشکل و اختلال می‌شوند و شدت و گستردگی آشفتگی و اختلال را به حدی می رسانند که تبدیل به تروما یا آسیب روانی تاثیرگذار می شود.
هزینه‌های بالای خدمات مشاوره و روانشناختی
سلطانیِ شال هزینه‌های بالای خدمات مشاوره و روانشناختی را از دیگر عوامل عدم مراجعه به یک متخصص مشاور و روانشناس دانست و افزود با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه و عدم پوشش خدمات بیمه برای دریافت خدمات بهداشت روان، می‌توان مشاهده کرد که دریافت خدمات مشاوره و روانشناختی به تدریج مختص افراد دارای وضعیت اقتصادی متوسط به بالا میشود و اقشار بسیار زیادی از جامعه از این خدمات محروم می‌مانند و همین امر می‌تواند سبب کاهش بهداشت روان در سطح وسیعی از جامعه ایرانی شود.
این مدرس دانشگاه در ادامه بیان کرد: یکی دیگر از دلایل عدم مراجعه به یک مشاور و روانشناس، تجربه ناموفق جلسات مشاوره و روان درمانی است که علت آن می‌تواند به عواملی نظیر عدم تجربه کافی روانشناس، ناتوانی علمی و یا نبود مهارتهای مناسب ارتباطی برگردد که این امر مستلزم این است که سازمان نظام روانشناسی و مشاوره نظارت دقیقی داشته باشد تا افراد دارای صلاحیت از نظر علمی، اخلاقی و شخصیتی در مراکز مشاوره و روان درمانی خدمت‌رسانی کنند.
یافتن و انتخاب مشاور و روانشناس کارآمد از دشوارترین مباحث رواندرمانی
این روانشناس در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان یک مرکز مشاوره و روان درمانی مناسب پیدا کرد؟ گفت: یکی از دشوارترین مباحث در رواندرمانی و مشاوره، یافتن و انتخاب مشاور و روانشناس قابل اعتماد و کارآمد است و همچنین شخصی که بتوان به او اعتماد کرد و با مطرح کردن مباحث شخصی و بنیادین خود از وی طلب حل مساله کرد. در همین راستا، برای یافتن یک روانشناس خوب، می‌توان، از متخصصی که می‌شناسید و به آن اعتماد دارید بپرسید، یا از دوستان یا اعضای خانواده در رابطه با روانشناس خوب سؤال کنید، یا از روانشناسی که می‌شناسید درباره یک روانشناس یا مراجع در حوزه تخصصی مورد نظرتان بپرسید و یا می‌توانید از واحد بهداشت روان سازمان یا محل کارتان کسب اطلاع کنید چراکه بسیاری از مشاغل سازمانی، یک بخش یا واحد بهداشت روان برای کارمندان خود دارند.
وی اضافه کرد: مدارس و دانشگاه‌ها نیز منابع خوبی هستند و از گروه‌های علمی روانشناسی و مشاوره می‌توانید کسب اطلاع کنید. اگر فرزند دانش‌آموز دارید می‌توانید از مشاور مدرسه یا مشاور تحصیلی او کسب اطلاع کنید و همچنین می‌توانید از دانشکده‌ها و اساتید روانشناس در مرکز خدمات بهداشت روان دانشگاه بهره‌مند شوید. علاوه‌بر این با گسترش روزافزون تکنولوژی، برای پیدا کردن یک روانشناس خوب می‌توانید از اینترنت استفاده کنید و با مطالعه و بررسی گفته‌ها، مطالب و صفحات آنها، دست به انتخاب بزنید.
