تاثیرات منفی استفاده بیش از حد از شبکه های اجتماعی بر روی روان ما!

شبکه های اجتماعی چه تاثیری بر روی روح و روان ما دارند؟
ظهور شبکه‌های اجتماعی به این معنی است که مردم بیش از هر زمان دیگری در تاریخ بشریت با هم در ارتباط هستند. اما به طور متوسط ​​یک بریتانیایی تلفن خود را در روز ۲۸ بار نگاه می‌کند و وابستگی به شبکه‌های اجتماعی در این اندازه می‌تواند آثار منفی بر سلامت روان فرد داشته باشد. در حالی که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند فوایدی هم داشته باشند، استفاده مداوم از آن‌ها در طولانی‌مدت باعث ایجاد حس افسردگی و انزوا می‌شود. تماشای سیل دائمی عکس‌های روتوش‌شده دیگران در اینستاگرام نمی‌تواند برای عزت نفس آدم خوب باشد و بررسی وسواس‌گونه توییتر قبل از خواب کیفیت خواب را پایین می‌آورد.

در یکی از مطالعات، نتایج تحقیقات گذشته در زمینه‌ «مشخصات روان‌شناختی، شخصیتی و استفاده از شبکه های اجتماعی» بررسی شد. محققان به این نتیجه رسیدند که «احتمال واقعی بودن اختلال اعتیاد به فیس‌بوک» وجود دارد؛ چراکه معیارهای اعتیاد مثل بی‌توجهی به زندگی شخصی، تمایل ذهنی، فرار از واقعیات، تعدیل و تغییرات خلق‌وخو، تحمل و پنهان کردن رفتارهای معتادگونه، در افرادی که بیش‌ازاندازه‌ از شبکه های اجتماعی استفاده می‌کنند نیز دیده می‌شود.

روانشناسان همچنین متوجه شدند که انگیزه استفاده‌ مفرط از شبکه های اجتماعی بسته به شرایط مختلف، متفاوت است. افراد درون‌گرا و برون‌گرا به‌دلایل مختلفی از شبکه های اجتماعی استفاده می‌کنند. برخی نیز به‌دلیل خودشیفتگی به این شبکه‌ها گرایش دارند. البته این موضوع به بررسی‌های جداگانه‌ای نیاز دارد. تحقیقات دیگر همچنین تأیید کرده‌اند که افراد به‌نوعی عقب‌نشینی یا کناره‌گیری تمایل پیدا می‌کنند.

مطالعاتی که چند سال قبل در دانشگاه سوانسی انجام شده نشان می‌دهند، نوعی علائم روانی عقب‌نشینی در افرادی که اینترنت را کنار می‌گذارند، دیده می‌شود. این مورد تنها به شبکه های اجتماعی محدود نمی‌شود و تمامی مدل‌های استفاده‌ مفرط از اینترنت را در بر دارد. تحقیقات بیشترِ انجام‌گرفته در این زمینه نشان می‌دهد، زمانی که این‌گونه افراد از اینترنت استفاده نمی‌کنند، نوعی اثرات فیزیولوژیکی اندک،‌ اما قابل‌اندازه‌گیری را متحمل می‌شوند. فیل رید، نویسنده‌ ارشد این مطالعات، دراین‌باره می‌گوید: «مدت‌هاست می‌دانیم افرادی که بیش‌ازاندازه به دستگاه‌های دیجیتال وابسته هستند، هنگام کنار گذاشتن آنها نوعی اضطراب را تجربه می‌کنند، اما درحالِ حاضر می‌بینیم که این اثرات روانی همراه با تغییرات واقعی در روان افراد ایجاد می‌شوند.»

هنوز به‌طور قطع نمی‌توان گفت که این اثرات در نتیجه‌ استفاده از شبکه های اجتماعی نیز ایجاد می‌شوند یا خیر؛ بااین‌حال شواهد بسیاری هستند که این ادعا را قوی‌تر می‌کنند.


آیا استفاده از آنها می تواند در آینده عاملی برای ناراحتی های روحی مان گردد؟
پزشکان معتقدند که بی‌تحرکی و یک‌جا نشستن مثل سیگار کشیدن برای سلامتی مضر است. با توجه به تعداد بیماری‌ها و آمار مرگ‌ومیر مرتبط با بی‌تحرکی باید گفت که یک‌جا نشستن، یکی از بدترین بلاهایی است که بر سلامتی‌مان می‌آوریم. اما بدتر از آن، کارهایی است که هنگام یک‌جانشینی انجام می‌دهیم؛ تصور کنید که دقایق ارزشمند اوقات فراغت را برای شبکه های اجتماعی اختصاص دهیم. برای برخی افراد، این دقایق به ساعت‌ها تبدیل می‌شوند.

تحقیقات مختلف ثابت کرده‌اند که اعتیاد به شبکه های اجتماعی جزو بدترین عادت‌هایی است که افراد جامعه از لحاظ روانشناسی اجتماعی با آن روبه‌رو می‌شوند.

در این مقاله ۵ تاثیری که شبکه های اجتماعی روی سلامت روان ما می‌گذارند را بررسی خواهیم کرد.
 
آکادمی پزشکی کودکان آمریکا در زمینه‌ اثرات منفی شبکه های اجتماعی بر کودکان و نوجوانان هشدار داده است؛ کودکان در این فضا با احتمال «تهدیدات اینترنتی» و «افسردگی فیس بوک» مواجه هستند. البته بزرگ‌سالان در نسل‌های مختلف نیز با این خطرات روبه‌رو هستند.

مطالعات گوناگون نشان داده‌اند که شبکه های اجتماعی برای سلامت ذهن زیان‌بار هستند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

 

 
۱- استفاده از شبکه های اجتماعی بسیار اعتیاد آور است!
متخخصان هنوز به توافق نرسیده‌اند که آیا اعتیاد به شبکه های اجتماعی و اینترنت پدیده‌ای واقعی است یا خیر؛ بااین‌حال شواهدی وجود دارد که واقعی بودن این دو نوع اعتیاد را نشان می‌دهد.

در یکی از مطالعات، نتایج تحقیقات گذشته در زمینه‌ «مشخصات روان‌شناختی، شخصیتی و استفاده از شبکه های اجتماعی» بررسی شد. محققان به این نتیجه رسیدند که «احتمال واقعی بودن اختلال اعتیاد به فیس‌بوک» وجود دارد؛ چراکه معیارهای اعتیاد مثل بی‌توجهی به زندگی شخصی، تمایل ذهنی، فرار از واقعیات، تعدیل و تغییرات خلق‌وخو، تحمل و پنهان کردن رفتارهای معتادگونه، در افرادی که بیش‌از اندازه‌ از شبکه های اجتماعی استفاده می‌کنند نیز دیده می‌شود.

دانشمندان همچنین متوجه شدند که انگیزه استفاده‌ مفرط از شبکه های اجتماعی بسته به شرایط مختلف، متفاوت است. افراد درون‌گرا و برون‌گرا به‌دلایل مختلفی از شبکه های اجتماعی استفاده می‌کنند. برخی نیز به‌دلیل خودشیفتگی به این شبکه‌ها گرایش دارند. البته این موضوع به بررسی‌های جداگانه‌ای نیاز دارد.

تحقیقات دیگر همچنین تأیید کرده‌اند که افراد به‌نوعی عقب‌نشینی یا کناره‌گیری تمایل پیدا می‌کنند. مطالعاتی که چند سال قبل در دانشگاه سوانسی انجام شده نشان می‌دهند، نوعی علائم روانی عقب‌نشینی در افرادی که اینترنت را کنار می‌گذارند، دیده می‌شود. این مورد تنها به شبکه های اجتماعی محدود نمی‌شود و تمامی مدل‌های استفاده‌ مفرط از اینترنت را در بر دارد.

تحقیقات بیشترِ انجام‌گرفته در این زمینه نشان می‌دهد، زمانی که این‌گونه افراد از اینترنت استفاده نمی‌کنند، نوعی اثرات فیزیولوژیکی اندک،‌ اما قابل‌اندازه‌گیری را متحمل می‌شوند. فیل رید، نویسنده‌ ارشد این مطالعات، دراین‌باره می‌گوید: «مدت‌هاست می‌دانیم افرادی که بیش‌ازاندازه به دستگاه‌های دیجیتال وابسته هستند، هنگام کنار گذاشتن آنها نوعی اضطراب را تجربه می‌کنند، اما درحالِ حاضر می‌بینیم که این اثرات روانی همراه با تغییرات واقعی در روان افراد ایجاد می‌شوند.» هنوز به‌طور قطع نمی‌توان گفت که این اثرات در نتیجه‌ی استفاده از شبکه های اجتماعی نیز ایجاد می‌شوند یا خیر؛ بااین‌حال شواهد بسیاری هستند که این ادعا را قوی‌تر می‌کنند.

 
۲- تقویت احساس اندوه و ناراحتی و کاهش سلامتی
شواهد نشان داده‌اند که هرچه بیشتر از شبکه های اجتماعی استفاده کنیم، غمگین‌تر می‌شویم. تحقیقاتی در چند سال قبل نشان می‌داد که استفاده از فیس‌بوک با کاهش لحظه‌ای احساس خوشبختی و کاهش رضایت از زندگی در ارتباط است. هر چقدر که مدت‌زمان استفاده‌ی روزانه از فیس‌بوک بیشتر می‌شد، این دو متغیر نیز به همان نسبت کاهش می‌یافت.

محققان معتقدند که فیس‌بوک نوعی حالت انزوای اجتماعی ایجاد می‌کند که در سایر فعالیت‌های انفرادی وجود ندارد. فیس‌بوک در ظاهر، منبع بسیار ارزشمندی برای برآورده ساختن نیازها فراهم می‌کند و این کار را از طریق امکان برقراری ارتباط آنی و لحظه‌ای انجام می‌دهد. یافته‌های اخیر نشان داده‌اند که تعامل با فیس‌بوک می‌تواند برای جوانان، نتایج منفی داشته باشد؛ جوانانی که باید با روابط اجتماعی موفق به فکر سلامتی و تقویت روحیه خود باشند، در عوض با استفاده از فیس‌بوک و شبکه های اجتماعی، تاثیر متضادی را ایجاد کرده و خود را تضعیف می‌کنند.

نتیجه‌ بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که استفاده‌ مفرط از شبکه های اجتماعی با سطح گسترده‌تری از احساس انزوای اجتماعی در ارتباط است. تیمی از محققان، مدت زمان استفاده‌ کاربران از برخی شبکه های اجتماعی مثل فیس‌بوک، توییتر، گوگل پلاس، یوتیوب، لینکدین، اینستاگرام، پینترست، تامبلر، واین، اسنپ‌چت و ردیت را با رابطه‌ آن با انزوای اجتماعی بررسی کردند. نتیجه‌ این بررسی نشان داد هرقدر که کاربران بیشتر از این شبکه های اجتماعی استفاده می‌کنند، خود را از لحاظ اجتماعی منزوی‌تر می‌دانند. علم بر انزوای اجتماعی، یکی از بدترین زیان‌ها را از لحاظ فیزیکی و ذهنی به‌همراه دارد.

 
۳- ایجاد حسادت در کاربران نسبت به یکدیگر
تقریبا همه‌ ما می‌دانیم که مقایسه کردن در شبکه های اجتماعی به حسادت منجر می‌شود. اکثر افراد اعتراف می‌کنند که تعطیلات دوستان‌شان در مناطق گرمسیری یا رفتارهای مؤدبانه‌ی کودکان‌ آنها، باعث حسادت می‌شود.

مطالعات نشان داده‌اند که شبکه های اجتماعی، احساس حسادت را تحریک می‌کنند. نویسنده‌ یکی از مطالعات که حسادت و سایر احساسات منفی ناشی از فعالیت در فیس‌بوک را بررسی کرده بود، ‌این‌طور می‌نویسد: «این حجم از حسادت که فیس‌بوک به‌تنهایی ایجاد می‌کند، حیرت‌انگیز است. این مسئله نشان می‌دهد که فیس‌بوک،‌ شرایط لازمی را برای پرورش احساسات زشت فراهم می‌کند.»

محققان همچنین معتقد هستند که فیس‌بوک و سایر شبکه های اجتماعی می‌توانند چرخه‌ی بدبختی ایجاد کنند. احساس حسادت باعث می‌شود، افراد تلاش کنند تا ظاهر زندگی خود را بهتر جلو دهند؛ به‌همین‌دلیل نیز پست‌هایی از جنبه‌های مختلف زندگی خود به‌اشتراک می‌گذارند و این چرخه‌ دائما ادامه پیدا می‌کند.

ارتباط بین حسادت و افسردگی ناشی از فیس‌بوک نیز بررسی شد. در نتیجه‌ این بررسی‌ها مشخص شد که حسادت در رابطه‌ بین افسردگی و فیس‌بوک نقش مهمی دارد؛ به بیان بهتر،‌ زمانی که احساس حسادت کنترل شود، فیس‌بوک دیگر افسرده‌کننده نیست. با این اوصاف، حسادت بیشترین تأثیر را در ایجاد افسردگی ناشی از فیس‌بوک دارد.

 
۴- تصور غلط در مورد کمک کردن شبکه های اجتماعی به ما
متأسفانه با اینکه می‌دانیم شبکه های اجتماعی احساس ناخوشایندی را در ما ایجاد می‌کنند، اما باز هم به سراغ آنها می‌رویم. این حالت احتمالا به‌دلیل تأثیری است که با نام «خطای پیش‌بینی» شناخته می‌شود. فکر می‌کنیم که استفاده از شبکه های اجتماعی، مثل مصرف دارو می‌تواند به ما کمک کند؛ اما این‌طور نیست و در نهایت، باعث شکل‌گیری احساسات ناخوشایند در ما می‌شود. نتیجه‌ این حالت‌ها باعث می‌شود، خطایی در توانایی پیش‌بینی واکنش‌های‌ ما شکل بگیرد.

در یکی از مطالعات، احساسات افراد بعد از استفاده از فیس‌بوک و تصور خود آنها درباره‌ احساسات‌شان مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه‌ این تحقیقات نیز همانند مطالعات دیگر نشان می‌داد که افراد پس از استفاده از این شبکه‌ اجتماعی، در مقایسه با افرادی که فعالیت‌های دیگری انجام می‌دهند، تقریبا همیشه احساس بدی پیدا می‌کنند. نکته‌ جالب اینجاست که این افراد تصور می‌کنند، پس از استفاده از فیس‌بوک، احساس بهتری دارند. البته که چنین احساسی اصلا واقعی نیست و به الگوهای انواع دیگر اعتیاد شباهت دارد.
 

۵- داشتن دوستان بیشتر در شبکه های اجتماعی به معنای اجتماعی بودن شما نیست!
با فعالیت در شبکه های اجتماعی مثل فیس‌بوک، به یک فرد اجتماعی تبدیل نمی‌شوید. بررسی‌های مختلف نشان داده‌اند که احساس تنهایی با شمار زیادی از بیماری‌های جسمی و روحی در ارتباط است؛ به‌همین‌دلیل نیز برقراری روابط اجتماعی واقعی نقش بسیار مهمی در سلامتی افراد دارد. اوقاتی که با دوستان مجازی خود سپری می‌کنید، به‌اندازه‌‌ی دوستان واقعی تأثیر درمانی و آرامش‌بخشی ندارد.

البته منظور این نیست که شبکه های اجتماعی هیچ مزیتی ندارند. یکی از مهم‌ترین مزایای این شبکه‌ها، برقراری ارتباط از فاصله‌های بسیار دور است. علاوه‌براین، به ما کمک می‌کند، افرادی را پیدا کنیم که سال‌هاست نشانی از آنها نداریم.

اما استفاده از شبکه های اجتماعی برای پر کردن اوقات فراغت یا در زمان‌هایی که احساس خوبی ندارید، اصلا ایده‌ی خوبی نیست. مطالعات نشان داده‌اند که فاصله گرفتن از فیس بوک، حتی در کوتاه‌مدت، به بهبود سلامت روان ما کمک می‌کند. اگر احساس شجاعت می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم از شبکه های اجتماعی فاصله بگیرید و شاهد نتایج آن باشید. اما اگر باید از این شبکه‌ها استفاده کنید، حداقل اعتدال را رعایت کنید.