به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، کمیته تدوین محتوای پیش دبستان با حضور دکترحسن ملکی معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، علیرضا حاجیان زاده معاون وزیر و رئیس سازمان تعلیم و تربیت کودک، اساتید حوزه و دانشگاه همچون حمید سعیدبخش، علی نقی فقیهی، و جمعی از مدیران و معاونین سازمان پژوهش، عصر امروز سه شنبه 1 تیرماه برگزار شد.
در ابتدای این جلسه دکتر حسن ملکی، ضمن تبریک میلاد با سعادت امام رضا (علیه السلام)، درباره فعالیتهای انجام شده در این عرصه گفت: پس از ابلاغ وزیر محترم آموزش و پرورش مبنی بر حضور در سازمان تعلیم و تربیت کودک، ظرفیت موجود در سازمان پژوهش و اقدامات قبلی انجام شده را در اختیار این سازمان قرار دادیم تا اتصال بین این دوره با سایر مقاطع تحصیلی برقرار شود. در هر دو جلسه هیات امناء، بر این موضوع تاکید داشتم که باید مراقب باشیم رابطه ساختاری و ذاتی دوره کودکی با ابتدایی و سایر مقاطع گسسته نشود زیرا باعث نقض غرض و اختلال میشود.
او افزود: ما در این عرصه میزبان فطرت الهی کودکان هستیم که سرمایه خداوند به همه انسانها است و در حالت بکری قرار دارد؛ بنابراین باید اقداماتی داشته باشیم که خدایی ناکرده شرمنده فطرت کودکان نباشیم.
در ادامه مسعود تهرانی فرجاد رئیس گروه پیش دبستان سازمان پژوهش به ارائه گزارشی از فعالیتهای انجام شده در این سازمان پرداخت و گفت: پس از استقرار این کمیته، فعالیتهایی انجام شد که بخشی از آن در قالب شورای برنامه ریزی دوره پیش دبستان و با حضور متخصصان و صاحب نظران در حوزه تعلیم و تربیت کودک، فلسفه تعلیم و تربیت، مربیان، مدیران و .... شکل گرفت.
او ادامه داد: در این مسیر سعی کردیم استانداردهای ارزیابی و منابع تربیتی و یادگیری ویژه دور پیش از دبستان براساس رویکرد فطرت گرایی توحیدی و عینیت بخشیدن به آن را مشخص کنیم؛ منابع این بخش به دو دسته برای کودک و درباره کودک تقسیم شده که مواردی نظیر منابع مکتوب و غیر مکتوب را در بر خواهد گرفت.
تهرانی فرجاد افزود: گام بعدی در این مسیر الگوی تولید محتوای تربیت و یادگیری در دوره پیش از دبستان بود. در این مسیر راهنمای عمل برای مربی، والدین و رسانه را مد نظر قرار گرفتیم و اهداف و انتظارات بر اساس گروه های سنی مشخص شد.
تأکید رئیس سازمان تعلیم و تربیت کودک بر جایگاه تخصصی سازمان پژوهش
پس از ارائه گزارش، علیرضا حاجیان زاده، رئیس سازمان تعلیم و تربیت کودک، ضمن تشکر از اقدامات انجام شده، گفت: راه اندازی یک سازمان در بدو امر، کار بسیار سنگین و سختی است که در حال انجام آن هستیم و قدمهایی در این راستا برداشته شده تا از حالت نوپا بودن به سمت متعالی برویم.
او افزود: کمیتههای مختلفی از سوی وزیر آموزش و پرورش انجام شده که اقدام بسیار خوبی است و درست این است که اقدامات تخصصی به متخصصان سپرده شود. کمیته تدوین محتوای پیش دبستان، کاری تخصصی و در حوزه سازمان پژوهش است و با توجه به دغدغه دکتر ملکی، این روند ادامه خواهد یافت و این سیاست یکپارچه دیدن نظام پیش از دبستان و دوره دوازده ساله در ابعاد مختلف دنبال خواهد شد و ما از آن استقبال میکنیم.
رئیس سازمان تعلیم و تربیت کودک تصریح کرد: اقدامات انجام شده در این بخش، باعث آرامش و راحتی خیال ما شد و شایان تشکر و تقدیر است. یکی از مهمترین دغدغه های ما در این عرصه مناطق دو زبانه و کودکانی است که قرار است وارد مدرسه بشوند که باید بر روی این بخش اقداماتی انجام دهیم.
حاجیان زاده ادامه داد: رویکرد تلفیقی دغدغه دیگر ما است تا بتوانیم بسیاری از مبانی اعتقادی را ارائه کنیم؛ معتقدیم باید در همه دروس مبانی فکری، اعتقادی، اخلاقی و دینی را به شکل تلفیقی و نه الصاقی ارائه کنیم. در واقع باید هنرمندانه و متناسب با سن مخاطب بتوانیم از دروس پایه این مبانی را استخراج کنیم که البته با هماهنگیهای انجام شده با سازمان پژوهش برای تمام یازده گروه حضور متخصصان و نگاه به این مسئله پیش بینی شده است زیرا کودکان در این سنین به شدت در حال شکل گیری هستند لذا همانطور که مسئله زبان فارسی مهم است، شکل گیری زبان دینی نیز در درجه اهمیت قرار دارد.
او خاطر نشان کرد: بحث چند تألیفی نیز باید مد نظر قرار گیرد. این مساله سالها مد نظر قرار گرفته اما به دلیل موانعی مانند کنکور محقق نشد. به نظر میرسد در این فضا که آموزشها غیر رسمی است ما راحتتر میتوانیم بحث چند تالیفی را مد نظر قرار دهیم و در گزارشها نیز مشاهده کردم که به آن توجه شده است. در حال حاضر تالیف به عهده استانهاست و ما در این عرصه موسسات و بخش خصوصی را نیز داریم که میتوانند تالیفاتی داشته باشند بنابراین باید فضایی را ایجاد کنیم که این مساله در انحصار استانها نباشد و در چارچوب سازمان و استانداردها امکان تولید توسط بخشهای خصوصی نیز باشد.
رئیس سازمان تعلیم و تربیت کودک تصریح کرد: امروز پیش دبستانیها بیشتر رنگ و لعاب آموزش و پرورش را دارند اما ساختار مهدکودکها با این بخش فاصله دارد بنابراین لازم است که این بخش را نیز به نحوی ببینیم که دل نگرانی ایجاد نشود.
حاجیان زاده ادامه داد: عمدتا پیش دبستانی که سابقه طولانی دارد، مربوط به دوره دوم کودکی است اما قاعدتا ما برای دوره اول که تا سه سالگی است باید پیش بینی داشته باشیم که البته پیچیده تر است و شاید نتوانیم عنوان درسی بدهیم و بیشتر با بازی و تفریح همراه است.
ظرفیت سایر دستگاه ها را به کار بگیریم
دکتر طهماسبی، روانشناس بالینی و عضو هیأت علمی دانشگاه توانبخشی به نکاتی اشاره کرد و گفت: در این عرصه بسیار مهم است که علاوه بر آموزش های تلفیقی، مدیریت در سطح کلان نیز تلفیقی باشد و ظرفیت سایر دستگاهها را نیز به کار گیریم و درون سازمانی به این گروه سنی توجه نشود.
او افزود: بسیار مهم است که همزمان با روندی که پیش می رویم، اطلاع رسانی نیز برای ذینفعان صورت پذیرد و به این نحو نباشد که تنها موقع معرفی بسته ها مدیران و مربیان مهد، از آن مطلع شوند لذا باید اطلاع رسانی را در رسانه های مختلف نیز دنبال کنیم.
روانشناس بالینی و عضو هیأت علمی دانشگاه توانبخشی تصریح کرد: نکته مهمتر از بسته ها و دستورالعمل ها فرایند کار است یعنی طی فرایند افراد از رشته های مختلف، در کنار یکدیگر حضور پیدا کردند و یک کار بینا رشته ای و گروهی و ائتلافی صورت گرفته است لذا این روند نیازمند مستندسازی است تا یک الگو برای سایر دستگاه ها و سازمان ها شود تا اگر قرار بود که کاری برای کودکان انجام شود، حتما بینارشته ای و گروهی باشد.
بحث فطرت گرایی
در ادامه حجت الاسلام علی نقی فقیهی، نماینده حوزه علمیه و استاد دانشگاه توجه به برخی نکات را در این مسیر ضروری دانست و گفت: بحث فطرت گرایی در این مسیر به حق مطرح شده است اما اینکه چه چیزی را در کودک مثلا دو ساله پرورش داد، زمانی مشخص میشود که اساسا بدانیم فطرت آدمی چیست و فطرت یک کودک در سطح دو سالگی چقدر نمود پیدا کرده است و ویژگی های فطری که در این مقطع نمود پیدا می کند، چه چیزی است؟ این در بعد شناختی و گرایشات و عواطف و امیال باید مورد توجه قرار گیرد.
او افزود: مهم این است که کودک گر چه در مقطع پیش دبستانی، زندگی می کند اما در عین حال یک مرحله شخصیتی به دست می آورد لذا باید مراقب بود که این شخصیت هماهنگ با فطرت ایجاد شود و این زمانی میسر است که آموزگاران و کسانی که محتوای درسی را تدوین می کنند، همه محتوای فطرت را بشناسند.
نماینده حوزه علمیه و استاد دانشگاه تاکید کرد: در این راستا نباید به سراغ منابع غربی برویم که اساسا فطرت را نمی شناسند. ما باید ببینیم صنعت خدا که همان فطرت است، چیست؟ آیا کسی جز خدا و اولیای الهی هستند؟ برداشت واقع بینانه از وجود طفل در این مسیر داشته باشیم و به صرف اینکه نظری را از دیگران بگیریم اکتفاء نکنیم لذا در این مسیر منابع بسیار مهم هستند و باید اصل را منابعی قرار دهیم که به واقع درباره فطرت صحبت میکنند.
جمع بندی
در ادامه دکتر حسن ملکی به جمع بندی مطالب مطرح شده پرداخت و گفت: مواردی که توسط دکتر حاجیان زاده مطرح شد، ضروری، منطقی و درست است و ما نیز از آن غفلت نداشتهایم اما قطعا این تذکرات باعث میشود که همراه با سایر کارهایی که دنبال میکنیم و برخی آمیخته به این کارهاست، توجه بیشتری داشته باشیم. راجع به مناطق دو زبانه از قبل تجارب خوبی در دفتر است و باید آنها را احصاء کنیم و از منظر تعلیم و تربیت دوره کودکی صفر تا شش سال، یکبار به آنها نگاه کنیم و کاستیها را جمع و رفع کنیم.
روح کار در مناطق دوزبانه تلفیقی است
او افزود: اگر این اقدام انجام نشود، در مناطق دو زبانه که نوعا مناطق محروم هستند، مشکل خواهیم داشت که البته مسالهای ریشه دار در آموزش و پرورش ماست و ما باید به آن بپردازیم. نکته دیگر این است که روح کار ما در اقدامی که شروع کردهایم تلفیقی است و من نیز بر آن بسیار حساس هستم زیرا در دوره دکتری تحقیقاتم بر این مبنا شکل گرفته است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: بحث چند تالیفی نیز یکی از برنامههای جدی ماست که دنبال میکنیم و باید الگوی چند تالیفی در این راستا تدوین شود زیرا بدون الگو نمیتوان حرکت کرد البته تجربیاتی نیز در این زمینه وجود دارد اما تا این تجربیات در قالب الگو تدوین نشود، کار پیش نخواهد رفت.
دکتر ملکی خاطر نشان کرد: قصد داریم که در این مسیر، مراکزی که تولیداتی داشتهاند را مورد بررسی قرار دهیم تا کمی و کاستیها مشخص شود و نهایتا چند تولیدات متنوع که به معیارهای ما نزدیک هستند را استفاده کنیم لذا ممکن است در این دوره بیشتر با چند تدوینی رو به رو باشیم تا در مهر پیش رو دست خالی نباشیم اما در نهایت نگاه ما قطعا توجه بر چند تالیفی است و باید با الگوی مناسب آن را دنبال خواهیم کرد و از آنجایی که صرفا تالیفات مد نظر نیست، باید گفت چند بستهای را دنبال خواهیم کرد.
معاون وزیر آموزش و پرورش افزود: در مورد سه ساله نخست کودکی که همان مهد کودک است، بنا داریم با خانوادهها تعامل داشته باشیم و بستهای برای والدین مخصوصا مادران تولید شود تا بدانند که با چه ابزاری در این مسیر حرکت کنند.
دکتر ملکی به سخنان دکتر فقیهی اشاره کرد و گفت: فرض ما این است که راهنمایی که تولید شده و به شورای عالی ارسال کردهایم، بر محوریت الگوی فطرت گرایی توحیدی است و به شکرانه نعمت کارشناسان خوب سازمان، در نوع خود اسناد تحولی مبتنی بر سند تحول است البته مانند هر کاری دارای معایبی است، آرام آرام برطرف خواهیم کرد اما مسیر در صراط فطرت قرار دارد. در این مسیر مربیانی که فعال هستند، یکی از برنامههای فوری ماست و ما برای آنان باید یک دورههایی برگزار کنیم و از اساتید در این مسیر استفاده کنیم تا بتوانیم این نقص را نیز برطرف کنیم.
در ادامه حجت الاسلام حمید سعید بخش، گفت: همانطور که مبدا اصلی این کار، فطرت گرایی توحیدی هست، حتما باید تبیین روشنی از بحث فطرت صورت پذیرد زیرا دو نوع تعبیر از فطرت وجود دارد. یک تعریف این است که منظور از فطرت گرایی توحیدی، گرایش انسان به توحید، خدا پرستی و خداشناسی است. معنای دیگر به سازمان، ساختار و ساختمانی است که خداوند متعال به عنوان انسان خلق کرده است. اگر منظور ما از فطرت گرایی توحیدی نگاه دوم باشد که اینطور به نظر میرسد ما نیازمند یک انسان شناسی مبنی بر خلقت هستیم و نیاز داریم که بدانیم نگاه خداوند متعال راجع به خلقت انسان چگونه است.
او افزود: گام نخست ما در فضای پیش از دبستان و پس از آن این است که بدانیم خداوند متعال چه فرایندی را در خلقت انسان مد نظر قرار داده است. متناسب با فراز و فرود این خلقت و جهش ها و امکاناتی که در این خلقت وجود دارد، ما بسته تعلیم و تربیت خود را آماده کنیم.
لزوم تدوین بسته ای برای تبیین فطرت
دکتر ملکی در این بخش بر لزوم همکاری با دکتر فقیهی و دکتر سعید بخش در این مسیر تاکید کرد و گفت: ما به بستهای برای تبیین فطرت به زبان ساده نیاز داریم بدیهی است که کار سخت اما شدنی است. ضروری است که به صورت جدی در این راستا اقداماتی را انجام دهیم تا هم در تولید بستههای تربیت و یادگیری و هم بستههای آموزشی مربیان مورد بهرهبرداری قرار گیرد. در مورد بحث بازی و شیوههای بازی سازی مهارتهای تولید متن و محتواست که بسیار حائز اهمیت است زیرا بازی در دوره پیش دبستان کار اصلی را انجام میدهد.
او افزود: همه انبیاء الهی برای همین ماموریت و تبدیل فطرت انسانی از قوه به بالفعل بوده است و در این مسیر سختیهای بسیار متحمل شدند، ما نیز در این مسیر پیش خواهیم رفت و با توکل به خداوند بسیار امیدوار هستیم.
در ادامه جلسه دکتر تهرانی فرجاد روند الگوی تدوین محتوا و فرایند آن را به بحث و گفتگو گذاشت و حاضران به ارائه نظرات و راهکارهای خود پرداختند.
دکتر صادقیان نیز به ارائه گزارشی از کارهای انجام شده در این مسیر پرداخت و گفت: در این مسیر ما نیاز داریم یک نقشه، قالب و چارچوب در این عرصه تعریف کنیم تا انتظاراتی که قصد داریم در کودکان دنبال کنیم، مشخص شود. این طراحی یک نقشه تدوین است که به تدوین منجر و در نهایت به مواد آموزشی منتهی خواهد شد. این موارد در قالب مجموعهای از فرصت های تربیت و یادگیری تعریف خواهد شد
او افزود: بخش اعتبار یابی گام سوم در این عرصه است و در این مرحله میتوان صحت تصمیمات را مد نظر قرار داد. متاسفانه اغلب به دلیل عدم توجه به این بخش، آنچه که مصوب میشود با اجرا فاصلهای جدی دارد لذا باید به آن توجه کرد؛ در نهایت نیز پس از اعتبار یابی نیازمند یک اصلاح هستیم.
صادقیان خاطر نشان کرد: در این مسیر به سه شیوه تهیه محتوا بر اساس ساحت های تربیت به شیوه مجزا، بر اساس تربیت به شکل تلفیق محدود و بر اساس ساحت های تربیت به شیوه تلفیق وسیع می توان اقدام کرد.
در ادامه این جلسه، مسیرها و مدلهای تعیین شده در راستای تدوین محتوا، با ارائه پاورپوینت توضیح و گزارش داده شد.
در بخش پایانی این جلسه، دکتر حسن ملکی خواستار مطالعه این گزارش از سوی اعضا و نقد آن طی جلسه آینده شد و گفت: یکی از نکاتی که باید به آن در این مسیر توجه کنیم، بحث فطرت است. در این راستا باید الگوی طراحی و تدوین بسته تربیت و یادگیری در دوره پیش دبستان با موضوع فطرت گرایی توحیدی به آن سمت حرکت کند. نکته دیگر این است که ما از واژگان پرهیز میکنیم که بگوییم الگوی تدوین بسته تدوین یادگیری و بسته تربیت و یادگیری تاکید ماست و دغدغه صرفا کلمه و واژه نیست بلکه اعتقاد ما این است که یادگیری یک واژه ضروری روانشناختی است و باید بر آن تاکید داشت.
او افزود: زمانی که از اعتبار یابی صحبت میکنیم دو بخش نظری و عملی وجود دارد. در بخش نظری این اعتبار یابی در معرض نظر دیگران قرار میگیرد و هدف اصلی آن معتبر کردن مدل است اما اعتبار یابی عملی این است که آنچه را که تولید کردهایم در عمل بررسی و ارزیابی کنیم و تفاوت در بازخوردی است که از عمل دریافت میکنیم. ما از بسته تربیت و یادگیری که صحبت میکنیم، آیا یک بسته برای کودک و یکی برای مربی است یا یک بسته واحد برای هر دو است؟ دیدگاه من مورد دوم است و باید یک بسته تولید شود که هم نقش مربی و هم کودک دیده شود لذا بسته باید یکپارچه و واحد باشد.