بار روانی رسانه ها برای سالمندان در دوران کرونا

در پاندمی‌ها به دلیل گسترش سریع بیماری و وجود مشکلات متعدد، معمولا بیشتر به جنبه جسمی سلامت توجه می‌شود و مشکلات روان‌شناختی همراه با این پاندمی‌ها، به خصوص سلامت روان گروه‌های جمعیتی مثل سالمندان نادیده گرفته می‌شود.

بر همین اساس؛ پژوهشگران با انجام یک مطالعه مقطعی در سال ۱۳۹۹ در شهر کرمان، آثار روان شناختی دنبال کردن رسانه‌ها را بر سلامت روان سالمندان بررسی کردند.

در این مطالعه ۲۰۰ نفر از زنان و مردان ۶۰ سال و بالاتر ساکن شهر کرمان، از بین سالمندان تحت پوشش دو مرکز آموزشی توانبخشی روزانه بهزیستی و دو کانون بازنشستگی انتخاب شدند.

داده‌های مورد نیاز این تحقیق از اواسط خرداد ۱۳۹۹ تا اواخر مرداد همان سال از طریق پرسش‌نامه و مصاحبه تلفنی جمع‌آوری شد. این اطلاعات شامل سن، جنسیت، تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و درآمد بود. همچنین در مورد سلامت روان، میزان استفاده از رسانه‌ها، نوع رسانه، پیگیری رسانه با هدف پیگیری اخبار و اطلاعات مرتبط با کووید و ... سوالاتی پرسیده شد.

میانگین سنی افراد مورد مطالعه ۶۶.۶ سال بود و ۴۰ درصد افراد مورد مطالعه مرد و ۶۰ درصد زن بودند. ۶۶.۷ درصد از افراد متاهل و بقیه مجرد و یا همسر فوت شده بودند. ۴۶.۷ درصد دارای تحصیلات دیپلم بودند، ۴۳.۳ درصد بازنشسته و بقیه افراد شاغل یا خانه‌دار بودند. ۶۳.۳ درصد از سالمندان وضعیت درآمد خود را متوسط گزارش کردند.

بررسی‌های این مطالعه نشان داد که بیش از سه چهارم سالمندان وضعیت سلامت روان مطلوبی نداشتند. مطالعه حاضر در دوران کووید-۱۹ و خانه‌نشینی اجباری سالمندان صورت گرفته که احتمالاً دلیل شیوع بالای سلامت روان نامطلوب در بین سالمندان مورد مطالعه نیز همین موضوع باشد؛ چرا که قرنطینه و جداسازی افراد، می‌تواند زمینه‌ساز تنهایی و سایر مشکلات سلامتی سالمندان باشد و سلامت روان آن‌ها را تهدید کند.

همچنین به دلیل این‌که حدود نیمی از جمعیت مورد مطالعه، تحت پوشش مراکز روزانه سالمندان بودند و تا قبل از زمان شیوع کووید ۱۹ از خدمات برنامه‌های حضوری و جمعی این مراکز استفاده می‌کردند، ممکن است به دلیل تغییر شرایط ایجادشده، سلامت روان سالمندان نیز دچار چالش شده باشد.

در این تحقیق مشخص شد که تحصیلات از عوامل تاثیرگذار بر سلامت روان است. همچنین داشتن شغل نیز از دیگر عوامل مرتبط و پیش‌بینی کننده سلامت روان سالمندان بود.

بر اساس بررسی‌ها، بیش از سه‌چهارم سالمندان اطلاعات و اخبار بیماری کووید-۱۹ را از رسانه‌ها دنبال می‌کردند. همچنین مشخص شد؛ افرادی که اخبار و اطلاعات مرتبط با همه‌گیری را به طور مستمر و منظم از طریق رسانه‌ها دنبال می‌کردند، از وضعیت سلامت روان پایین‌تری برخوردار بودند.

یافته‌های این مطالعه حاکی از این است که سلامت روان سالمندان در دوران پاندمی کووید-۱۹ تحت تأثیر نوع و میزان استفاده از رسانه‌های مختلف قرار دارد.

پژوهشگران این تحقیق پیشنهاد می‌کنند: سالمندان ضمن بالا بردن سواد رسانه‌ای خود، تا حد امکان از پیگیری مستمر اخبار مرتبط با کووید-۱۹ به‌ویژه کسب اخبار از منابع غیرموثق اجتناب کنند. به بیانی دیگر، اطلاعات را از منابع معتبر دریافت کنند و نیز در صورت تمایل به اشتراک گذاشتن بعد از اطمینان از صحت محتوای دریافتی، اطلاعات را نشر دهند. همچنین بیشتر بر اطلاعات مرتبط با پیشگیری از بیماری و نحوه مواجهه با شرایط دوران خانه‌نشینی به منظور ارتقای سلامت روان متمرکز شوند».

این محققان معتقدند که مدیران و سیاست‌گذاران رسانه‌ای نیز باید محتوای تولیدشده در زمینه کووید-۱۹ را بر اساس نقش آن‌ها در سلامت روان افراد جامعه به‌ویژه سالمندان مورد نظارت و بازبینی قرار دهند.

در انجام این تحقیق مژگان نگارستانی؛ پژوهشگر مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی کرمان، وحید راشدی؛ از دانشکده علوم رفتاری و سلامت روات دانشگاه علوم پزشکی ایران، مرضیه محمدزاده از دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی و وحیدرضا برهانی نژاد؛ پژوهشگر مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی کرمان، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «سلامت روان سالمندان در پاندمی کووید-۱۹: نقش مواجهه با رسانه‌ها» بهار سال جاری در فصل‌نامه طب سالمند زیر نظر مرکز تحقیقات سالمندی منتشر شده است.