کارآمدی پایین افراد چاق در نتیجه شرم از تصویر بدنی خود

مطالعات گروهی از روانشناسان و کارشناسان نشان می دهد، افراد چاق یا دارای اضافه وزن به خاطر شرم از تصویر بدنی خود، در انجام فعالیت‌ها و تغییر سبک زندگی کارآمدی لازم را ندارند.

چاقی و اضافه وزن معضلی است که با ماشینی شدن فعالیت ها و گسترش شهرنشینی رو به افزایش است. طبق گفته کارشناسان شمار افراد چاق در ایران از سال ۱۹۸۰/ ۱۳۵۹ تاکنون ۵.۵ برابر و تعداد افراد دارای اضافه وزن ۳.۵ برابر شده است. در کنار عوارضی که چاقی و اضافه وزن به همراه دارد و سلامت افراد را تهدید می کند، این موضوع بر روح و روان آنها نیز تاثیرات مخربی می گذارد.

در همین خصوص پیمان دوستی روانشناس، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا توضیح داد: تحقیقات نشان می دهد، بیشتر افراد دارای اضافه وزن یا چاق، به طور کلی با دو نگرانی اساسی یکی نگرانی مربوط به تصویر بدنی خود و دیگری نگرانی نسبت به سلامتی دست و پنجه نرم می کنند.

وی تصریح کرد: در همین رابطه از بهمن ماه ۹۸ تاکنون، بنده و همکارانم، مطالعاتی را در خصوص افراد دارای اضافه وزن و چاق انجام دادیم. آنچه بیشتر از هر چیز دیگری در این خصوص جلب توجه می کرد، ناتوانی اغلب آنها در تغییر سبک زندگی شان و بهبود کیفیت آن بود.

این روانشناس ادامه داد: تحقیقات روی این افراد نشان می داد، آنها عمیقا به دنبال کاهش وزن بودند اما بیشتر تلاش هایشان با شکست روبرو می شد. چراکه این افراد به دلیل شرم از تصویر بدنی خود، خودکارآمدی شان را در موقعیت های مختلف از دست می دهند.

دوستی در تعریف شرم از تصویر بدنی و خودکارآمدی گفت: شرم از تصویر بدنی، یعنی اینکه فرد از تصویر بدنی خود خجالت می کشد و سعی می کند به نوعی خود را از نگاه دیگران پنهان کند. یعنی به محلی که مورد قضاوت دیگران قرار می گیرد، نمی رود یا طوری لباس می پوشد که بدنش مشخص نباشد.

وی اضافه کرد: عدم خودکارآمدی نیز به این معنی است که فرد در شرایطی که باید رفتارهای موثر و کارآمد از خود نشان دهد و مناسب آن موقعیت رفتار کند، انجام نمی دهد.

این روانشناس با بیان اینکه در تمام مصاحبه هایمان با افراد چاق به یک نقطه مشترک رسیدیم، خاطرنشان کرد: تجربیات شرم آور دوران کودکی از جمله سرزنش و انتقاد والدین، سرزنش و تمسخر گروه همسالان یا معلمان، تمسخر توسط اطرافیان یا حتی تبلیغات رسانه ها برای اندام ایده آل و... همه و همه در شکل گیری شرم از تصویر بدنی این افراد از خودشان نقش داشته است.

وی تصریح کرد: ناگفته نماند هر چقدر شرم از تصویر بدنی افراد بیشتر باشد، خودکارآمدی کمتری نسبت به سبک زندگی موثر بر وزنشان خواهند داشت.

دوستی با اشاره به اینکه من و همکارانم در یک مطالعه که مقاله آن به زودی منتشر می شود، به بررسی رابطه بین شرم از تصویر بدنی و خودکارآمدی سبک زندگی موثر بر وزن پرداختیم، افزود: یافته های ما نشان داد، شرم از تصویر بدنی رابطه معکوسی با تمام ابعاد خودکارآمدی سبک زندگی موثر بر وزن مثل خودکارآمدی هنگام هیجان های منفی، خودکارآمدی هنگام در دسترس بودن غذا، خودکارآمدی هنگام فشار اجتماعی، خودکارآمدی هنگام ناراحتی جسمانی و خودکارآمدی هنگام فعالیت های مثبت دارد.

وی اظهار داشت: سبک زندگی موثر بر وزن شامل چند پارامتر است. برای مثال وقتی هیجان منفی داریم یا غمگین و مضطرب هستیم، چقدر خودکارآمدیم یا وقتی بشقاب غذا مقابلمان است چقدر می توانیم جلوی خودمان را نگه داریم و بیش از حد نخوریم یا وقتی تحت فشار اجتماعی هستیم یا ناراحت می شویم چقدر می توانیم جلوی خودمان را بگیریم و پرخوری نکنیم.

دوستی با بیان اینکه مطالعه دیگر ما که در پاییز و زمستان سال ۹۹ انجام شد، نشان داد که جلسات درمان گروهی روانشناختی می تواند به کاهش شرم از تصویر بدنی و نارضایتی از بدن افراد دارای اضافه وزن یا چاق کمک کند، اظهار داشت: همچنین ما متوجه شدیم که در پایان جلسات گروه درمانی، افراد ضمن انجام فعالیت های فیزیکی بیشتر، خود تنظیمی بهتری در خوردن و دنبال کردن فعالیت های روزمره خود داشتند.

این روانشناس خاطرنشان کرد: امروز ما فرض می کنیم، انجام مداخلات روانشناختی که شرم از تصویر بدنی افراد دارای اضافه وزن یا چاق را کاهش دهد، می تواند با افزایش خودکارآمدی سبک زندگی موثر بر وزن در ارتباط باشد. با این حال، برای تایید یا رد این فرضیه نیاز به مطالعه های بیشتر هست و امیدواریم که در آینده نزدیک بتوانیم چنین مطالعاتی را دنبال کنیم.