تعریف جامعه از خانواده شامل مادر، پدر و فرزند می شود. باور بر این است که برای بزرگ کردن فرزند، به هر دو والد نیاز است و میدانیم این باور دیگر درست نیست چرا که امروزه درسراسر دنیا بی اختیار و بنا به هر دلیل، بسیاری از زنان مادرانی مجرد و برای فرزندان خویش تک والد هستند.

خانواده های مادر مجرد، از راه های متفاوتی تشکیل شده اند. طلاق یا جدایی از شایع ترین علت های تشکیل خانواده های مادر مجرد است. کلمه “مجرد” مربوط به عدم حضور شوهر در زندگی به دلایل طلاق، جدایی یا بیوه شدن است. از آنجا که این روش زندگی برآمده از طلاق، تصادفات و عوامل دیگری از این دست است بالطبع ساختاری متدوال در زندگی خانوادگی بشمار نمی آید و با میانگین و هنجارهای اجتماعی فاصله دارد و در برخی از جوامع ب تمامی مورد پذیرش واقع نشده و گاهی نیز استعداد پذیرش انگ اجتماعی نیز همراه خود دارد.

اعتقاد بر این است که فرزندان برای رشد و نمو به عشق، توجه و مراقبت هر دو والد نیاز دارند. اما در بسیاری از موارد، این موضوع امکان پذیر نیست. برخی از زنان تصمیم گرفته یا اینکه مجبور میشوند تا فرزندشان را خودشان بزرگ کنند در حالی که برخی دیگر، همسرشان آن ها را رها کرده، طلاق داده یا فوت کرده اند. با این حال، به جای تمجید از این زنان بابت انجام این کار دشوار، جامعه حتی به اندازه کافی هم از این مادران حمایت نمیکند. لذا در برخی موارد مشاهده میگردد مادران مجرد ازترس قضاوتهای ناروا از اجتماع فاصله می گیرند تا آسایش خود و فرزندانشان را تضمین کنند.

تعریف “والد خوب” یا “فرزندپروری” از جامعه ای به جامعه دیگر و از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت است، با این حال عده ای بر این باور هستند که مادران مجرد نمی توانند به تنهایی از فرزندشان مراقبت کنند با این حال تعداد فرزندان موفقی که توسط مادران مجرد تربیت و سرپرستی شده اند بسیار قابل توجه و چشمگیر است.

اگر چه مواردی برحضور و نقش تربیتی پدر تاکید دارد و مسایلی نیز وجود دارد که ضرورت حضور پدر در کنار خانواده و فرزندان را خاطر نشان میکند اما نبود پدر را نمیتوان مرگ و نابودی خانواده دانست چرا که بسیاربوده اند مادران مجردی که به تنهایی از عده زندگی خود و تربیت فرزندانی صالح بر آمده اند.

بهرحال مادران مجرد با مشکلات زیادی رو به رو هستند، از جمله:
１) مدیریت مالی: مراقبت از فرزند با تنها یک منبع درآمد، بسیار دشوار است. مادر مجرد نه تنها باید در اداره زندگی و خانواده تعادل برقرار کند، بلکه نیازهای اضافی دیگر را نیز باید مد نظر داشته باشد، از جمله تحصیل، نیازهای پزشکی و فعالیت های فوق برنامه ای که همه نیاز به بودجه کافی دارند این در حالی است که موقعیت های کسب و کار هم در اکثر نقاط دنیا دستمزد کمتر و شرایط سخت تری برای زنان ارایه میکنند ضمن اینکه زنان به فضاهای آموزشی و حرفه آموزی برای تصدی مشاغل بهتر هم دسترسی عادلانه ای ندارند.

２) حفظ تعادل: برای مادران مجرد سخت است که بین زندگی کاری و مادر بودن تعادل برقرار کنند چرا که آن ها در نگهداری از فرزندشان تنها و متکی به خود هستند. از آنجا که داشتن درآمد مهم است، باید اطمینان حاصل کنند که هم راهی برای کار کردن بیابند و هم از فرزندشان مراقبت کنند.

３) انزوا یا عدم مقبولیت اجتماعی: مادرمجرد بودن گاهی بدین معنی است که کسی در کنارت نیست تا مسائل، لحظات مهم و افکارت را با او در میان بگذارید. ازآنجا که زندگی مادرمجرد همزمان به مراقبت از فرزند و کار می گذرد، گاهی اوقات خستگی و احساس تنهایی هم تجربه میشود . در اقلیت بودن هم مزید بر علت نوعی عدم پذیرش اجتماعی را همراه دارد که صدا البته مادران مجرد موفق به جای انزوا و گوشه گیری اجتماعی به هیچ وجه کوتاه نمی آیند و راهشان را با ایمان و سرافرازی ادامه می دهند.

４) محدودیت زمان برای خود و خستگی: زندگی مادران به برقراری تعادل بین انجام کار و گذراندن وقت با فرزندان می گذرد و این یعنی هیچ وقت و وفرصت دیگری وجود ندارد . او به تنهایی از فرزندش مراقبت می کند و در اغلب موارد با توجه به پایین بودن دستمزدها و تبعیض های جنسیتی بایستی دو برابر دیگران نیز کار کند ممکن است برخی فکر کنند که این نقش یعنی مادر مجرد بودن، ناعادلانه است اما این مادر، شادی اش را در لبخند فرزندش می بیند.

بخوبی دریافته ایم که “مادر مجرد” بودن اصلا کار راحتی نیست و این مبارزه و چالش با تمامی ابعاد زندگی او در هم تنیده است. اما عشق و قدرت مادر، فراتر ازمشکلات است و با وجود همه اینها، اواز همیشه تا هنوزبر هر مانعی غلبه کرده و می کند. تنها واژه ای که می تواند توانایی “مادر مجرد” را به درستی توصیف کند، “تاب آوری” است. این تاب آوری مادر مجرد است که به او کمک می کند تا بهترین والد برای فرزندش باشد.

تاب آوری در اینجا به معنی ایجاد پیامد های جدید یا روش های جدید بقا از طریق سازگاری مداوم است.
تاب آوری را می توان به ۴ پدیده نسبت داد:
1. پیامدهای خوب در شرایط پرخطر
2.  بهبودی پس از سانحه
3. مقاومت در برابر تهدید
4. تغییر مثبت.

مادران مجرد با گذشت زمان، الگوهای مختلف سازگاری را دنبال می کنند که دستاورد آن عملکردی خوب با کمترین آشفتگی است.

کشف این الگوها در بسترهای فرهنگی، انتقال و آموزش آنها میتواند در توسعه تاب آوری خود و دیگران جهت حل مشکلات و مواجهه با چالش ها برای زندگی سالم و مولد، امری بشمار آید بعلاوه بهبود تاب آوری، مادران مجرد را قادر می سازد تا با چالش ها رو به رو شوند و زندگی سالم و مولدی داشته باشند. آن ها به حمایت و استحکام خانواده نیاز دارند تا بتوانند برای فرزندشان هم مادر و هم پدر باشند.

باشد که شاهد روزافزونی توسعه، ترویج و آموزش تاب آوری برای مادران مجرد باشم.










 

طاهره عزیزپور
روانشناس و مترجم