بازنشستگی و چند راهکار برای عبور از چالش سالمندی

از سال ۱۳۸۶ در تقویم رسمی کشور، امروز ۱۴ مردادماه برابر با ۲۵ ذی الحجه به عنوان روز " خانواده و تکریم بازنشستگان " درج شده است؛ علت انتخاب این روز، شأن نزول آیه «هل اتی» در سوره انسان که به خانواده و استحکام پایه‌های آن پرداخته، عنوان شده است.

همچنین در شورای فرهنگ عمومی اتفاق نظر بر این بود که روز بازنشستگان با یک روز در تقویم رسمی کشور تلفیق شود که بهترین روز برای این منظور روز ۲۵ ذی الحجه یعنی روز خانواده بود.

در دین مبین اسلام خانواده یکی از مهم‌ترین ارکان جامعه محسوب می‌شود که پایبندی به خانواده و جلوگیری از بی‌بندوباری و همچنین ارتقاء جایگاه و تحکیم بنیان خانواده، از جمله مسائلی است که به آن سفارش فراوان شده ضمن اینکه احترام و تکریم سالمندان در خانواده به شدت مدنظر و توصیه قرار گرفته است.

سالمندان و بازنشستگانی که پیش از این به عنوان ریش سفیدان در خط مقدم مشاوره به دختران و پسران جوان یا در آستانه ازدواج بودند اما با تغییر بافت و وضعیت زندگی، کم کم به حاشیه رانده شده اند تا آنجا که به گفته کارشناسان اجتماعی، امروز با آسیب هایی همچون سالمند آزاری و رها شدن سالمندان روبه رو هستیم.

موضوعی که به باور عضو انجمن علمی روان‌پزشکان ایران، سالمندان و بازنشستگان برای گرفتار نشدن در این چالش و وضعیت، باید از جوانی به فکر خود باشند و هنر، حرفه یا علاقمندی خود را دنبال کنند تا در عنفوان بازنشستگی دچار سرخوردگی نشوند.

فربد فدایی با تاکید بر اینکه سالمندی هم یکی از دوره های متمایز زندگی است که وظایفی از فرد سالمند سلب و وظایفی دیگر بارگذاری می شود، اظهار داشت: سالمندی جنبه های جسمی، روانی و اجتماعی دارد به این مفهوم که سن تقریبی افراد نشان دهنده سن زیست شناختی آنان یا نقشی که در اجتماع بازی می کنند نیست که متاسفانه به خاطر عدم درک این مساله، خیلی از مواقع تعارض هایی به وجود می آید.

به باور این روانپزشک، قراردادن افراد دارای سن ۶۵ سال در رده سالمندان یک قراردادی است که «بیسمارک» صدراعظم آلمان در قرن نوزدهم پایه های آن را گذاشت تا سنی باشد که در آن کارکنان با گرفتن مستمری از کار فارغ شوند. در حالی که در آن دوران، در نظام سنتی کشور ما چیزی به عنوان بازنشستگی وجود نداشت به این معنا که وقتی سن فرد بالا می رفت هنوز به کار ادامه می داد یا حرفه مورد نظر را به عنوان استادکار به شاگردان تعلیم می داد و بر آن ها نظارت می کرد ضمن اینکه با بالا رفتن سن، ارج و قرب آنها کاسته نمی شد بلکه به عنوان ریش سفید، طرف اعتماد و مشورت قرار می گرفت.

وی با بیان اینکه متاسفانه در نظام جدید اداری، موقعیتی به وجود آمده است که فردی که هنوز توانایی انجام کار دارد و تازه تجربه و کارایی او به اعلا رسیده است به ناگهان از کار بازنشسته می شود، خاطرنشان کرد: این موضوع هم جامعه را از فرد ماهر محروم می کند و هم به ناگهان وضعیت فرد را تغییر می دهد و او را از محیط خوگرفته جدا می کند و ارتباط اجتماعی او را محدود می کند.

فدایی، بروز نشانه های بیماری در افراد سالمند را یکی از علائم و عوارض بازنشستگی عنوان و تصریح کرد: در مورد زنان هم همینگونه است و بانوان خانه دار، زمانی که فرزندان ازدواج کرده یا برای کار و تحصیل خانه را ترک کرده اند به ناگهان احساس می کنند که آشیانه خالی شده است در نتیجه با شکایت جسمی آنان روبه رو می شویم که اکثر اوقات این دردها جنبه جسمی نیستند بلکه نیاز جلب توجه خود را به صورت بدنی ابزار می کند، زمانی که با کلام نمی تواند به فرزندان یا نوه ها بگوید نیاز به توجه دارد.

وی تاکید کرد: باید ارتباط صمیمی افراد سالمند با اعضای خانواده و محل کار قبلی برقرار بماند تا به ناگهان با خلاء روبه رو نشوند.


بازنشستگان و سالمندان چه کنند تا دچار معضل سالمند آزاری نشوند؟
فدایی در پاسخ به این پرسش که چه توصیه ای به سالمندان و بازنشستگان دارید تا از این وضعیت دوری بجویند، گفت: درواقع هر شخص یا فرد باید از دوران نوجوانی و جوانی به دنبال علایق و سرگرمی های مورد علاقه خود باشد تا زمانی که بازنشسته شد فرصت را غنیمت شمارد که با فراغ بال به این علاقه خود بپردازد.

وی افزود: این علاقه ممکن است کار هنری، مسوولیت اجتماعی یا همرفیقی باشد تا نه تنها احساس خلاء نکند بلکه احساس رضایت از زندگی داشته باشد. بهینه است که فرهنگسراها یا سرای محله این امکان را فراهم کند تا سالمندان گرد هم آیند و هنر و حرفه خود را به نمایش گذاشته یا آموزش دهند.

عضو انجمن علمی روان‌پزشکان ایران تاکید کرد: خیلی بهتر است که یک زن و مرد سالمند که با هم زیر یک سقف زندگی می کنند در کنار دوستی و صمیمیت با هم، به این توانایی برسند که به تنهایی هم می توانند از عهده امورات و سرگرم کردن خود بر آیند و دوستانی را برای این دوران کنار بگذارند تا اگر زوج یا زوجه به سفر رفت یا فوت کرد فرد باز هم دستاویزی برای ادامه زندگی داشته باشد.

فدایی یادآور شد: دیدار افراد سالمند توسط فرزندان و نوه ها یک ضرورت جدی و لازم است اما با تغییر بافت زندگی با موضوع سالمندآزاری جسمی، مالی و عاطفی روبه رو شده ایم به این معنا که متاسفانه یک سالمند که نمی تواند کارهای خود را انجام دهد مورد ضرب و شتم جوان ترها قرار می گیرد، یا به دلیل شرایط بد اقتصادی از سوی فرزندان مورد آزار مالی قرار می گیرد یا از دیدن نوه ها و سایر بستگان محروم می شود که به آن سالمندآزاری عاطفی گفته می شود.

این روانپزشک تصریح کرد: باید جوان ترها کمک کنند تا سالمندان بتوانند حوایج خود را برطرف کنند یا آنان را به سفر و گردش ببرند یا او را در برطرف کردن کارها حمایت کنند.  

در جمع بندی صحبت های این روانپزشک می توان گفت با تغییر رشد جمعیت، زنگ خطر افزایش جمعیت سالمند در کشور به صدا درآورده وکارشناسان و مسوولان را بر لزوم برنامه‌ریزی برای این مساله که آینده اقتصادی و اجتماعی کشور را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد، واداشته است.

موضوعی که در کنار فرهنگ سازی فضای درونی و بیرونی خانواده و تاثیر بسزای آن در شادابی و تداوم سایه سالمندان بر سر فرزندان، نیاز به ایجاد فضاهای مناسب برای بازنشستگان و سالمندان را دوچندان کرده است. از همین رو، ایجاد فضا سازی مناسب شهری؛ باید مورد توجه معماران و طراحان شهری و سیاستگذاران شهری قرار گیرد تا حق طبیعی این اقشار اجتماعی در استفاده و کاربری فضاهای شهری فراهم شود.

خبرگزاری ایرنا