آیا فضای مجازی باعث خودشیفتگی می‌شود؟

استفاده از فضای مجازی از حدود ۲۰ سال پیش تاکنون افزایش چشمگیری یافته و امروزه بخش عظیمی از زندگی ما و فرزندان‌مان را به خود اختصاص داده است. کارشناسان تخمین می‌زنند که روزانه بیش از یک میلیارد کاربر از فیس‌بوک یا اینستاگرام استفاده می‌کنند.
 

 به نقل از «The Conversation»، انفجار رسانه‌های اجتماعی منجر به ظهور تغییرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی شد. حال می‌خواهیم بدانیم شبکه‌های اجتماعی باعث خودشیفتگی (Narcissism) افراد می‌شوند؟

خودشیفتگی یعنی داشتن تصویری مغرورانه از خود. این مساله در روزگار ما توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده و نگرانی‌های زیادی درباره آن وجود دارد. آیا رسانه‌های اجتماعی به راهی برای خودنمایی افراد خودشیفته بدل شده است؟ و آیا این رسانه‌ها می‌توانند ما و فرزندان‌مان را دچار خودشیفتگی کنند؟

عضی افراد از حساب کاربری‌شان ‌برای خودنمایی استفاده می‌کنند تا از دیگران توجه و تحسین دریافت کنند و چهره برخی نیز همیشه در فضای مجازی دیده می‌شود. این افراد زندگی فوق‌العاده خود را که با هشتگ‌ها و تصاویر متنوع پرشده به اشتراک می‌گذارند که به نظر می‌رسد این کار از سر خودشیفتگی باشد.

حتی بعضی نام‌ها یا تبلیغ‌ها نیز نشان‌دهنده خودشیفتگی یا دست‌کم فردیت‌گرایی است؛ مثلاً نام یوتیوب که عبارت you در آن وجود دارد یا آی‌پد، آی‌فون و آی‌پاد که ضمیر I در آنها یافت می‌شود، بر فردگرایی تاکید می‌کنند. این قبیل کارها باعث شده تا فرهنگ مردم به طور قابل توجهی به سمت فردگرایی گرایش پیدا کند.

طراحان سخت‌افزارها دوربین‌هایی ساخته‌اند که مردم بتوانند از خودشان عکس و فیلم بگیرند به طوری که سلفی (خودعکس) گرفتن بسیار محبوب شده است. واژه‌نامه آکسفورد در سال ۲۰۱۳ واژه selfie را واژه سال معرفی کرد. واژه سلفی را اولین بار در سال ۲۰۰۲ فردی استرالیایی که مست بود استفاده کرد. او می‌خواست عکس لب خود را که بر اثر افتادن خونی شده بود به دوستانش نشان دهد. در حال حاضر صدها میلیون نفر از طریق اسنپ‌چت یا برنامه‌های مشابه از خود عکس می‌گیرند و از فیلترهای مختلف استفاده می‌کنند و برای دوستان خود می‌فرستند

خودشیفتگی بیشتر نوعی خودنمایی است
در پژوهشی که سال ۲۰۰۸ درباره خودشیفتگی و فیس‌بوک انجام گرفت مشخص شد که افراد خودشیفته بیش از دیگران در فیس‌بوک خودنمایی می‌کنند و دنبال‌کنندگان بیشتری دارند. نتیجه این تحقیق با چیزی که بیشتر مردم انتظار دارند هماهنگ است؛ افراد خودشیفته در جاهایی که روابط سطحی جاری است و فرصتی برای خودنمایی فراهم است بیشتر حضور دارند.

این بدین معنا نیست که فیس‌بوک یا اینستاگرام فقط برای خودشیفته‌هاست. رسانه‌ها به طور کلی ابزاری هستند که می‌توانند به منظور ایجاد و حفظ رابطه نزدیک بین افراد و یادگیری مباحث جدید یا ارائه مطالب سرگرمی استفاده ‌شوند؛ اما چنین فضایی مکانی جذاب برای افراد خودشیفته است.

در چندین پژوهش نشان داده شده است که افراد خودشیفته سلفی‌های بیشتری از خود می‌گیرند و زمان بیشتری را در این رسانه‌ها می‌گذرانند. آنها معمولاً از بدن خود عکس‌های بیشتری منتشر می‌کنند و سلفی‌های تک‌نفره می‌گذارند. همچنین تمایل دارند دوستان و دنبال‌کننده‌های بیشتری داشته باشند.

به طور کلی مردان خودشیفته‌تر از زنان هستند، اما در تحقیقات نشان داده شده که مردان و زنان خودشیفته در رسانه‌های اجتماعی با روش‌‌های مشابهی خودنمایی می‌کنند.