طب شرقی (Oriental medicine) اصطلاحی کلی است که طب سنتی چین، کره، ژاپن، ویتنام، تبت و سایر کشورهای آسیایی را شامل میشود.
به طور کلی فنون طب شرقی ابتدا در چین پایه ریزی شدند و شامل طب سوزنی، موکساسوزی، طب گیاهی، ماساژ، بادکش، gwa sha، تمرین تنفسی (qi gong) و ورزش (tai chi) است.
طب چینی نظامی منسجم و مستقلی از تفکرات و شیوههای کاربردی میباشد و مبتنی بر متون باستانی است.
این نظام طبی نتیجه فرآیند مداومی از تفکر انتقادی، مشاهده بالینی گسترده و آزمایش است و در آن نظریه پردازان و بالینگران سرشناس، مواد مختلف را به طور کامل تشریح کردهاند. این طب ریشه در فلسفه، منطق، نازک طبعی و عادات تمدنی دارد که برای تمدن غربی ناشناخته است و به همین دلیل درک آن برای پزشکان غربی مشکل است.
نظریه اساسی طب چینی این است که نوعی نیروی حیاتی وجود دارد که انرژی chi نامیده می شود و این نیروی حیاتی در وجود ما به نحوی هماهنگ و متوازن جریان مییابد.
این هماهنگی و توازن دلالت بر سلامتی دارد. وقتی نیروی حیاتی به طرز مناسبی جریان نیابد، عدم هماهنگی و عدم توازن یا بیماری پدید میآید
دیدگاه طب شرقی و غربی کاملا متفاوت است علائم یکسان ، بیماری یکسان ، روش درمان متفاوت
در طب شرقی به بدن انسان همیشه در چهارچوب و قالب طبیعت و محیط اطراف نگاه میشود دقیقا برعکس طب غربی، در طب غربی می گویند عضوی از بدن اینگونه عمل می کند، و هورمون هایش اینگونه، پس اگر خراب شد با این روش تعمیرش میکنیم و اگر نتوانستیم تعمیر کنیم در نهایت آن را تعویض میکنیم .
این کاملا یک تفکر مکانیکی به بدن یک موجود جاندار است. در طبهای شرقی به قضیه اینگونه نگاه میشود که ما فارغ از جامعه و محیط و از همه مهم تر، طبیعت اطرافمان نیستیم و همانگونه که فصلها تغییر پیدا میکنند بدن انسان هم تغییرات خاصی در خود رقم میزند.
در طبیعت فصل پائیز آغازی برای یک خواب زمستانی است، برگ گیاهان ریخته و به خواب فرو می روند بصورتی که هیچ نوع آب در شاخه های آنها جاری نیست و کاملا از رشد و نمو باز می مانند، خرس های قطبی نیز به به همچنین به خواب زمستانی فرو می روند، حیوانات دیگر با تغییر فصل مهاجرت و کوچ می کنند.
- آیا انسان از این مقوله جداست؟
آیا تغییر فصل تاثیری بر هورمون ها و بیولوژی بدن انسان ندارد؟
در طب شرقی همانطور که طبیعت خودش را آماده میکند برای جوانه زدن در فصل بهار، انسان ها نیز باید با پوشش، عملکرد، نوع خوابیدن و تغذیه مناسب دراین فصل خود را آماده کنند تا در فصل بهار بدنی سالم تر، جوان تر و شاداب تر و به طبع این مغز و ذهن و روح تازه تر داشته باشند.
طب فشاری و طب سوزنی
طب فشاری و طب سوزنی روش های مداوای چینی هستند ودر کتب پزشکی باستانی (که قدمت آنها تا ۵۰۰۰ سال قبل نیز می رسد) به این روش ها اشاره شده است.
این روش ها همچنان در طب شرق حائز اهمیت هستند.
اصل اساسی در طب چینی این باور است که انرژی حیاتی (qi یاchi) در مسیرهای خاصی (نصف النهارها) جریان می یابد و روی بدن ۳۵۰ نقطه (نقاط سوزنی) قرار دارد که دستکاری این نقاط با تحریک یا رفع انسداد جریان انرژی عدم تعادل را تصحیح می کند.
مفهوم بنیادی دیگر اندیشه وجود دو حوزه انرژی متضاد ( Yang , Yin ) است که برای حفظ سلامتی باید در حالت توازن باشند.
در طب فشاری نقاط سوزنی با انگشت دستکاری می شوند، در طب سوزنی سوزنهای استریل نقره یا طلا (تقریبا با قطر یک موی انسان را به عمقهای مختلف (۰ / ۵ میلی متر تا ۱ / ۵ سانتی متر) داخل پوست فرو میکنند و درجا به سمت چپ یا راست می چرخانند تا هر گونه عدم تعادل qi تصحیح شود.
مدت زمان چرخش در موارد مختلف متفاوت است.
در غرب، طب فشاری و طب سوزنی به این صورت توجیه شده اند که تحریک عصب سبب آزاد شدن ناقلین عصبی و آندورفین های درونزادی می شود که به مداوای بیماری کمک میکنند.
فواید طب سوزنی در انواعی از اختلالات، بخصوص در زمینه کنترل درد، تهوع و استفراغ پس از عمل، استئوآرتریت زانو، فیبرومیالژیا و سردرد به اثبات رسیده است.
سایر اختلالاتی که این فنون در مورد آنها به کار می رود عبارت اند از:
آسم، دیسمنوره، درد گردنی، بی خوابی، اضطراب، افسردگی و سوء مصرف مواد و ترک سیگار.
در اکثر درمانگاه های کنترل درد در بریتانیا از طب سوزنی استفاده می شود. در برخی انواع طب سوزنی برای تقویت اثرات درمانی از جریان الکتریکی ضعیف استفاده می شود.
دست ورز درمانی
دست ورز درمانی (chiropractic) به تشخیص و درمان اختلالات عضلانی اسکلتی بخصوص اختلالات ستون فقرات می پردازد.
این روش را یکنفر کانادایی به نام دانیل داوید پالمر (۱۹۱۳-۱۸۴۵) ابداع کرد که در سال ۱۸۹۵ به ایالات متحده رفت و معتقد بود قرارگیری نامناسب ستون فقرات منجر به انتقال نابهنجار عصبی می شود که به نوبه خود علت همه بیماری ها است.
طبیبان این رشته با معاینه جسمانی و اشعه ایکس، بیماری ها را تشخیص می دهند.
درمان عبارت است از دستکاری استخوانها، مفاصل و عضلات برای بازگرداندن کارکرد بیومکانیک آنها.
دست ورز درمانی در جهان غرب بزرگ ترین حرفه مستقل بهداشتی جایگزین است .
دولت و مؤسسات بیمه این متخصصین را به رسمیت شناخته اند و سالانه حدود ۲۰ میلیون بیمار توسط آنان درمان می شوند.
موکساسوزی (Moxibustion)
موکساسوزی (Moxibustion) بر پایه نظریات طب شرقی استوار است که در آنها تحریک برخی نقاط بدن با حرارت سبب میشود نیروهای حیاتی بدن به توازن برسند.
در روش درمان موکساسوزی حرارت بر اثر سوختن برگهای خشک درمنه رسمی (Artemisia vulgaris) که به موکسا مشهور است تولید میشود و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از آن استفاده میشود.
در روش مستقیم برگ خشک شده موکسا درون مخروطهای خاصی قرار داده میشود و روی پوست قرار میگیرد.
نوک مخروط روشن میشود ولی به محض اینکه حرارت احساس شد خاموش میشود در روش غیر مستقیم موکسا به شکل سیگار برگ در آمده و روشن میشود و در نزدیکی نقاط سوزنی خاص پوست قرار داده میشود.
موکساسوزی برای درمان اختلالات عضلانی اسکلتی، التهاب مفاصل، آسم و حساسیت پوست به کار میرود با این حال همچون بسیاری درمانهای جایگزین دیگر، ازمایشهای بالینی علمی برای ارزیابی اثربخشی آن موجود نیست
رفلکسولوژی
رفلکسولوژی (Reflexology) نوعی ماساژ ملایم پاها، دستها و گوشهاست که به منظور تحریک نیروی شفا بخش طبیعی بدن انجام میشود.
در روش بازتاب شناسی سعی میکنند با پاک کردن رسوبات بلوری زیر پوست (که ممکن است در جریان طبیعی انرژی بدن تداخل کند) تنش فرد را تخفیف دهند.
بازتاب شناسان معتقدند که نقشه همه بخشهای بدن را میتوان روی کف پا یا کنارههای پا ترسیم کرد، مثلاً نوک انگشت دوم پا نمایانگر چشم است با اعمال فشاری روی نقطه خاصی از پا میتوان اختلالات مربوط به بخشهایی از بدن را تخفیف داد که نمود آنها روی آن نقطه خاص وجود دارد.
مطالعات نشان داده رفلکسولوژی در بیماران دچار سندرم روده تحریک بذیر فوایدی داشته است.
رولفینگ
رولفینگ نوعی ماساژ است که یک زیست شیمیدان آمریکایی به نام ایدارولف (۱۹۷۹-۱۸۹۶) آن را ابداع کرد و از آن برای تخفیف تنش عضلات، بافت نرم و فاسیا (که عامل بیماریهای عضلانی اسکلتی مانند التهاب مفاصل و فیبرومیالژیا است) استفاده میکرد.
درمان عبارت است از ماساژ عمیق و گاه دردناک به منظور ایجاد سطوح انعطاف پذیر بین گروههای عضلات در سراسر بدن. رولف دریافت که دستکاری دستگاه میوفاسیال بدن میتواند تغییرات زیادی در وضعیت قرارگیری و ساختمان بدن ایجاد کند؛ همچنان که بخشهای مختلف بدن ماساژ داده میشود خاطرات ده حالات هیجانی تخلیه میشوند به این معنا رولفینگ نوعی تجربه روانشناختی – فیزیولوژیک است.
مراقبه
مراقبه (Meditation) روشی است که طی آن فرد با تمرکز فکر روی یک واژه یا صدا (مانترا)، شیء خاصی نظیر شمع روشن یا حرکتی نظیر صفحه نوسانگر وارد حالت خلسه میشود.
در جریان خلسه به نوعی آرامش را تجربه میکند. خلسه مراقبه اثرات فیولوژیکی دارد که همگی مربوط به کاهش اضطراب است؛ فشار خون کاهش مییابد، میزان تنفس مییابد، میزان تنفس و ضربان قلب کند میشود و امواج آلفای مغزی افزایش مییابد. مراقبه توجه آگاهی از روشهای بودایی مراقبه اخذ شده و عبارت است از توجه به آگاهی حال و آگاه بودن از حال با استفاده از کلیه وجوه حسی.
در این روش با جریان یافتن افکار در ذهن در خلال مراقبه، فرد به این افکار به دیدی بدون قضاوت مینگرد، آنها را همانطور که هستند میپذیرد و انعکاسی از ماهیت واقعی خود تلقی می کند.
این نوعی فرایند خودکاوشی و خود پرسشگری است.مطالعات نشان دادهاند در خلال مراقبه تغییراتی در مغز، بخصوص در فعال شدن بخش قدامی مغز چه روی میدهد که با بهبود چشمگیر در علایم عینی و ذهنی اضطراب و وحشتزدگی همراه است.
منبع: / وبگاه هبیربد / ویکی بدیا /Dsm5