'عدالت آموزشی'با برگزاری آزمون دکتری محقق نشد اما به آن نزدیک شدیم
90/8/3
قائم مقام سازمان سنجش آموزش کشور در یک گفت‌وگوی تفصیلی به سؤالات فارس در خصوص اولین آزمون دکترای نیمه متمرکز پاسخ گفت.
به گزارش فارس، آزمون دکترای نیمه‌متمرکز امسال برای نخستین‌بار با حضور 130 هزار داوطلب در 25 فروردین‌ماه برگزار شد، برای بررسی بیشتر نخستین آزمون دکترای نیمه‌متمرکز قرار مصاحبه‌ای با ابراهیم خدایی، قائم‌مقام سازمان سنجش آموزش کشور می‌گذاریم تا ابعاد مختلف این آزمون حساس را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم. به گفته خدایی ازاین تعداد داوطلب 14 هزار و 218 نفر مجاز شده و برای مصاحبه به دانشگاه‌های کشور معرفی شدند. خدایی سطح آزمون دکترای نیمه‌متمرکز را در سطح آزمونهای GRE و از دروس دوره کارشناسی اعلام می‌کند، به گفته وی براساس آمارهای به دست آمده 80 درصد داوطلبان معرفی شده را دانشجویان سال جاری یا سال قبل به خود اختصاص داده‌اند. آنچه در ادامه می‌آید مشروح مصاحبه خبرگزاری فارس با ابراهیم خدایی، قائم‌مقام سازمان سنجش آموزش کشور است: فارس- آقای دکتر خدایی به عنوان اولین سؤال هدف از برگزاری آزمون نیمه متمرکز دکترا چه بود؟ چه مواردی باعث شد که مسئولین به فکر برگزاری این آزمون افتادند؟ خدایی- این آزمون با توجه به اهداف و سیاست‌های کلان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در جهت بهبود سنجش علمی داوطلبان آزمونهای دوره دکتری تخصصی و با توجه به افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها در مقطع دکتری و افزایش چشمگیر فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد در رشته‌های مختلف از دانشگاه‌های گوناگون و همچنین تقاضای روزافزون آن‌ها برای ورود به دوره دکتری، از سوی سازمان سنجش آموزش کشور در 9 گروه آزمایشی علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی، هنر، دامپزشکی، پزشکی، زبان‌های خارجی و تربیت بدنی و علوم ورزشی طراحی و اجرا شد. آزمون دکترا با چند محور و هدف اصلی شروع شد، عدالت آموزشی و ساماندهی پذیرش دانشجو در جهت نیازهای وزارت علوم و امور تحقیقاتی کشور از اهداف برگزاری این آزمون بودند. اصل این بود که وزارت علوم بتواند پذیرش دانشجوی دکترا را مدیریت کند و در این میان سازمان سنجش هم صرفاً یک سازمان مجری است. ضمن اینکه قائلم به شیوه و مدل برگزاری این آزمون انتقاداتی وارد است اما اعلام می‌کنم که برای نقد آزمون دکترا باید روشهای قبلی پذیرش دانشجوی دکتری هم مورد بررسی قرار گیرد و مشکلات آن روش‌ها دیده شود. باید بررسی شود که آیا برگزاری آزمون دکترای نیمه متمرکز مشکلات را کم کرده است یا به مشکلات گذشته مشکلی اضافه کرده است؟ تا سال گذشته 3 سیستم پذیرش دانشجوی دکترا در دانشگاه‌های کشور وجود داشت در یک روش دانشگاه‌ها فقط با امتحان زبان دانشجو را غربال می‌کردند. این نوع روش در دانشگاه‌های تهران، اصفهان و تربیت مدرس برگزار می‌شد. در تعدادی از دانشگاه‌ها آزمون عمومی نیز برگزار می‌شد اما در نهایت اوراق کسانی بررسی می‌شد که نمره آزمون زبان را آورده باشند. در روشی دیگر که در دانشگاه‌های شریف و امیرکبیر برگزار می‌شد یک آزمون عمومی در حد مقطع کارشناسی گرفته می‌شد و بر اساس آزمون 3 برابر ظرفیت برای مصاحبه دعوت می‌شدند. این روش پذیرش دانشجو 5 سال با پیمانکاری دانشگاه شریف و اجرای سازمان سنجش آموزش کشور برگزار شد، در این آزمون سؤالات را سازمان سنجش طرح و برگزار می‌کرد و سرانجام نتایج را اعلام می‌کرد. روش سوم مختص دانشگاه‌هایی بود که دانشجوی دوره دکترای کمی داشتند، این دانشگاه‌ها فقط بر اساس سوابق تحصیلی دانشجو پذیرش می‌کردند. یکی از اشکالات مطرح شده در آن زمان این بود که دانشگاه‌ها از اواخر خرداد تا نیمه مرداد امتحانات خود را برگزار می‌کردند و دانشجو به این دلیل به شدن اذیت می‌شد. در یک سری از رشته‌ها برای داوطلبان تداخل ایجاد می‌شد. به همین دلیل داوطلبان شانس خود را فقط در یک یا 2 دانشگاه می‌سنجیدند و سعی می‌کردند یا دانشگاه دوران کارشناسی ارشد خود را انتخاب کنند یا حتی در برخی مواقع دانشگاهی پایین‌تر از دانشگاه خود را انتخاب کنند، چرا که از ریسک پذیرفته نشدن هراس داشتند. همچنین از لحاظ هزینه نیز به داوطلبان فشار می‌آمد چرا که باید هزینه‌هایی حدود 50 یا 60 هزار تومان برای هر دانشگاه پرداخت می‌کردند. * اعتراضات دانشجویی و ممانعت از تضییع حقوق دانشجویان توسط دانشگاه‌ها یکی از اهداف برگزاری آزمون نیمه متمرکز دکتری بود یکی از مواردی که باعث شد بحث پذیرش دانشجوی دکترا بیشتر مورد توجه قرار گیرد تعداد زیاد داوطلبان این آزمون و اعتراضات زیادی بود که در بحث پذیرش دانشجوی دکترا مطرح می‌شد. داوطلبان مدعی بودند آن طور که باید و شاید حقشان رعایت نمی‌شود. تمام این موارد باعث شد تا وزیر علوم به این نتیجه برسد که باید برنامه مصوبی برای پذیرش دانشجوی دکترا وجود داشته باشد.
در آن زمان دانشگاه‌ها و گروه‌ها در پذیرش دانشجوی دکترا اختیار مطلق داشتند، دانشگاهی ممکن بود وجود داشته باشد که در تیپ یک قرار داشت اما دانشجویی پذیرش می‌کرد که در سطح پایین‌تر بود یا پذیرش دانشجوی دکترا خیلی هم طبق قاعده و قانون برگزار نمی‌شد. فارس- روند اینکه آزمون به این روش برگزار شد، چه بود؟آیا مدل‌های دیگری هم پیشنهاد شد؟ خدایی- برای برگزاری آزمون دکترای نیمه‌متمرکز پیشنهادهای بسیار متنوعی ارایه شد، یک بحث دادن اختیارات کامل به دانشگاه‌ها و بحث دیگر گرفتن این اختیارات به طور کامل بود. نهایتاً پس از یک سال و نیم کار کارشناسی آزمون دکترای نیمه متمرکز به اجماع رسید.
برای پذیرش در دانشگاه‌های معتبر دنیا 2 آزمون گرفته میشود یک آزمون زبان و دیگری آزمون GRE عمومی. حتی تعدادی از دانشگاه‌ها GRE پیشرفته نیز می‌گیرند، همچنین نمی‌شد اختیار پذیرش دانشجو را به‌طور کامل از دانشگاه‌ها گرفت چرا که استاد باید بتواند با دانشجوی خود کار کند و انتخاب و گزینش او در این مسیر اهمیت دارد. فارس- آزمون دکترای نیمه‌متمرکز در چه سطحی بود؟ خدایی- آزمون دکترای نیمه متمرکز در اغلب رشته‌ها مثل آزمون GRE بود، در آئین‌نامه برگزاری این آزمون نیز پیش‌بینی شده بود که آزمون از دروس دوره لیسانس و فوق لیسانس باشد.
* مجاز شدن حدود 14 هزار داوطلب از میان 130 هزار نفر شرکت‌کننده اولین غربال عمومی برای پذیرش دانشجویان دکترا بود 130 هزار نفر داوطلب در آزمون دکترای نیمه متمرکز شرکت کردند که از این تعداد 14 هزار و 218 نفر مجاز شدند. به نوعی با این آزمون غربال اولیه اتفاق افتاد. فارس- درخصوص منابع آزمون بحث چطور بود؟ منابع تخصصی انتخاب شدند یا به صورت عمومی بودند؟ خدایی- درباره منابع نیز مانند آیین‌نامه اختلافات زیادی وجود داشت، اختلاف نظر بین اساتید گروه‌های آموزشی و گروه‌های شورای عالی برنامه‌ریزی وجود داشت. در نهایت تصویب منابع به عهده شورای عالی برنامه ریزی گذاشته شد.
در تصویب منابع آزمون تنوع سلایق خیلی زیاد بود به همین دلیل 2 تا 3 بار تجدید نظر شد. شورای عالی انقلاب فرهنگی نظرات خوبی داشت و نظرات خوبی هم از دانشگاه‌ها می‌آمد اما در نهایت در اکثر رشته‌ها دروس دوره کارشناسی مدنظر قرار گرفت و آزمون برهمان اساس برگزار شد. برگزاری آزمون دکترای نیمه متمرکز از لحاظ اجرایی فشار زیادی را به سازمان سنجش وارد کرد و انرژی زیادی از این سازمان گرفت.
فارس- یک انتقاد به این شیوه برگزاری آزمون این بود که با اعلام نتایج اولیه برخی دانشگاه‌ها دچار مشکل شدند، برای نمونه در یک رشته به یکباره 3 نفر در یک گرایش خاص به یک گروه معرفی شد و دانشگاه برای انتخاب دانشجو در گرایش‌های متفاوت با مشکل مواجه شد. توضیحی در این باره می‌فرمائید؟ خدایی- یکی از نکاتی که در سال گذشته با آن روبه رو بودیم همین موضوع بود، این مشکل در رشته‌هایی مانند ریاضی، عمران و برق وجود داشت و من این مشکل را قبول دارم. اما این بحث مشکل جدی به وجود نیاورد و بالاخره 4 هزار و 800 نفر از دانشگاه‌ها نمره گرفتند.
برای حل این مشکل تعداد معرفی شده‌ها را بالا بردیم تا دست دانشگاه‌ها باز شود اما قبول دارم در سیستم اجرایی باید تجدید‌نظری صورت پذیرد. این مشکل به این دلیل به وجود آمد که همزمان با ثبت‌نام داوطلبان انتخاب رشته صورت پذیرفت در حالی که باید پس از آزمون انتخاب رشته داوطلبان صورت بپذیرد. البته باید توجه داشته باشید که این مشکل جدی نبود چرا که ظرفیت دانشگاه‌ها بدون هیچ مشکلی پر شد. فارس- به نظر می‌رسد افرادی که تازه فارغ التحصیل شدهاند و کسانی که تدریس می‌کردند در آزمون دکترای نیمه‌متمرکز موفق‌تر از سایر داوطلبان بودند، این موضوع صحت دارد؟ خدایی- باید اتفاقاتی که در عمل رخ داد را بررسی کنیم. تا بفهیم چه کسانی معرفی شدند و چه کسانی معرفی نشدند، باید دید چند درصد معرفی شده‌های ما دانشجوی سال جاری و سال قبل بودند. این نشان می‌دهد که سیستم غربال‌گری چگونه بوده است.
آمارهای به دست آمده نشان می‌دهد که 80 درصد داوطلبان معرفی شده دانشجوی سال جاری یا سال قبل هستند. از طرف دیگر وقتی تعداد اعضای هیئت علمی و مربی‌ها را در آزمون دکترا بررسی می‌کنیم، می‌بینیم از 14 هزار نفری که معرفی شدند 13 هزار نفر داوطلب آزاد و فقط هزار نفر سهمیه رزمنده و مربی هستند. فارس- مسئولین برای برگزاری آزمون نیمه متمرکز دکترا اهدافی را مطرح می‌کردند که یکی از آن‌ها برقراری عدالت آموزشی و رعایت حقوق دانشجویان عنوان شد آیا واقعاً این آزمون توانست آنگونه که باید عدالت آموزشی را برقرار کند؟ خدایی- بر اساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی آزمون دکترای نیمه متمرکز در سال آینده به صورت تخصصی‌تر برگزار میشود، در یک سری از رشته‌ها ما در مرز دانش و نیازهای تحقیقاتی حرکت می‌کنیم. اما گاهی می‌دیدیم دانشگاه‌ها حول یک دایره حرکت می‌کردند و به سمت رشته‌های کم دردسر می‌رفتند. مثلاً در رشته‌ای تعداد فارغ التحصیلان لیسانس، فوق لیسانس و دکترا افزایش می‌یافت و بر همین اساس مجدداً دانشجو گرفته می‌شد. پذیرش دانشجوی دکترا در رشته‌های مورد نیاز کشور تدبیر مدیریتی بود. تا پیش از این پژوهشگاه‌های قوی و استراتژیک نظام دانشجوی دکترا نمی‌گرفتند در حالی که حالا موظف شدهاند که دانشجوی دکترا بگیرند. دانشگاه‌ها قبل از برگزاری آزمون دکترای نیمه متمرکز از بین 130 هزار نفر دانشجوی خود را انتخاب می‌کردند در حالی که در حال حاضر از بین 14 هزار نفری که غربال اولیه را طی کرده‌اند پذیرش دانشجو می‌کنند. این 14 هزار نفر کسانی بودند که از نظر وزارت علوم و سازمان سنجش مجاز به شرکت در دوره دکترا هستند و بر این اساس شاید گفته شود عدالت آموزشی به طور کامل با آزمون دکتری محقق نشده است اما لااقل می‌توان گفت تا حد زیادی به آن نزدیک شده‌ایم.
فارس- پس چه‌طور است که تعدادی از رتبه‌های برتر این آزمون در دانشگاه‌های کشور پذیرش نشدند؟ خدایی- در نظر داشته باشید که رتبه‌های مرحله اول ما رتبه‌های علمیِ علمی نیستند و تمام تخصص فرد با این آزمون سنجیده نمی‌شود. این آزمون فقط برای غربال‌گری بود. آزمون دکترای نیمه‌متمرکز فقط یک آزمون عمومی بود و پذیرش مطلق افراد بر اساس نمره دانشگاه صورت می‌پذیرفت و نمرات آزمون دکترا تأثیر در پذیرش نداشت و به‌وسیله این ازمون تنها تعداد داوطلبین محدود‌تر شده و گزینش دقیق‌تر شد. به‌نوعی هم با فراهم آوردن یک شرایط مساوی به عدالت نزدیکتر شدیم. فارس- در قبال اینکه برخی دانشگاه‌ها حتی بعضی داوطلبان را برای مصاحبه دعوت هم نکردند، چطور؟ این چه مدل گزینشی است؟ خدایی- بر اساس آئین‌نامه آزمون دکترای نیمه‌متمرکز دانشگاه‌ها مجاز بودند که از بین داوطلبان معرفی شده به آن‌ها با مصاحبه، بررسی مدارک یا هر روش دیگری پذیرش دانشجو داشته باشند. مثلاً دانشگاه شریف از داوطلبان در مرحله اول سوابق آموزشی و پژوهشی خواست.
* دانشگاه‌ها بدون اطلاع از نمره آزمون دانشجویان غربال شده آزمون و صرفاً براساس سوابق علمی و پژوهشی دانشجو را برای مصاحبه دعوت و سپس پذیرش می‌کردند باید توجه داشته باشیم که دانشگاه‌ها نمره آزمون و نمره رتبه داوطلب را نمی‌دانستند. چرا که می‌خواستیم از بین داوطلبانی که معرفی می‌شوند براساس مصاحبه یا سوابق آموزشی و پژوهشی پذیرش دانشجو صورت بپذیرد، آزمون دکترای نیمه‌متمرکز فقط یک آزمون عمومی بود و پذیرش مطلق افراد بر اساس نمره دانشگاه صورت می‌پذیرفت لذا نمرات آزمون دکترا تأثیر در پذیرش نداشت.
به گزارش فارس، آزمون دکترای نیمه‌متمرکز امسال برای نخستین‌بار با حضور 130 هزار داوطلب در 25 فروردین‌ماه برگزار شد، برای بررسی بیشتر نخستین آزمون دکترای نیمه‌متمرکز قرار مصاحبه‌ای با ابراهیم خدایی، قائم‌مقام سازمان سنجش آموزش کشور می‌گذاریم تا ابعاد مختلف این آزمون حساس را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم. به گفته خدایی ازاین تعداد داوطلب 14 هزار و 218 نفر مجاز شده و برای مصاحبه به دانشگاه‌های کشور معرفی شدند. خدایی سطح آزمون دکترای نیمه‌متمرکز را در سطح آزمونهای GRE و از دروس دوره کارشناسی اعلام می‌کند، به گفته وی براساس آمارهای به دست آمده 80 درصد داوطلبان معرفی شده را دانشجویان سال جاری یا سال قبل به خود اختصاص داده‌اند. آنچه در ادامه می‌آید مشروح مصاحبه خبرگزاری فارس با ابراهیم خدایی، قائم‌مقام سازمان سنجش آموزش کشور است: فارس- آقای دکتر خدایی به عنوان اولین سؤال هدف از برگزاری آزمون نیمه متمرکز دکترا چه بود؟ چه مواردی باعث شد که مسئولین به فکر برگزاری این آزمون افتادند؟ خدایی- این آزمون با توجه به اهداف و سیاست‌های کلان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در جهت بهبود سنجش علمی داوطلبان آزمونهای دوره دکتری تخصصی و با توجه به افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها در مقطع دکتری و افزایش چشمگیر فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد در رشته‌های مختلف از دانشگاه‌های گوناگون و همچنین تقاضای روزافزون آن‌ها برای ورود به دوره دکتری، از سوی سازمان سنجش آموزش کشور در 9 گروه آزمایشی علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی، هنر، دامپزشکی، پزشکی، زبان‌های خارجی و تربیت بدنی و علوم ورزشی طراحی و اجرا شد. آزمون دکترا با چند محور و هدف اصلی شروع شد، عدالت آموزشی و ساماندهی پذیرش دانشجو در جهت نیازهای وزارت علوم و امور تحقیقاتی کشور از اهداف برگزاری این آزمون بودند. اصل این بود که وزارت علوم بتواند پذیرش دانشجوی دکترا را مدیریت کند و در این میان سازمان سنجش هم صرفاً یک سازمان مجری است. ضمن اینکه قائلم به شیوه و مدل برگزاری این آزمون انتقاداتی وارد است اما اعلام می‌کنم که برای نقد آزمون دکترا باید روشهای قبلی پذیرش دانشجوی دکتری هم مورد بررسی قرار گیرد و مشکلات آن روش‌ها دیده شود. باید بررسی شود که آیا برگزاری آزمون دکترای نیمه متمرکز مشکلات را کم کرده است یا به مشکلات گذشته مشکلی اضافه کرده است؟ تا سال گذشته 3 سیستم پذیرش دانشجوی دکترا در دانشگاه‌های کشور وجود داشت در یک روش دانشگاه‌ها فقط با امتحان زبان دانشجو را غربال می‌کردند. این نوع روش در دانشگاه‌های تهران، اصفهان و تربیت مدرس برگزار می‌شد. در تعدادی از دانشگاه‌ها آزمون عمومی نیز برگزار می‌شد اما در نهایت اوراق کسانی بررسی می‌شد که نمره آزمون زبان را آورده باشند. در روشی دیگر که در دانشگاه‌های شریف و امیرکبیر برگزار می‌شد یک آزمون عمومی در حد مقطع کارشناسی گرفته می‌شد و بر اساس آزمون 3 برابر ظرفیت برای مصاحبه دعوت می‌شدند. این روش پذیرش دانشجو 5 سال با پیمانکاری دانشگاه شریف و اجرای سازمان سنجش آموزش کشور برگزار شد، در این آزمون سؤالات را سازمان سنجش طرح و برگزار می‌کرد و سرانجام نتایج را اعلام می‌کرد. روش سوم مختص دانشگاه‌هایی بود که دانشجوی دوره دکترای کمی داشتند، این دانشگاه‌ها فقط بر اساس سوابق تحصیلی دانشجو پذیرش می‌کردند. یکی از اشکالات مطرح شده در آن زمان این بود که دانشگاه‌ها از اواخر خرداد تا نیمه مرداد امتحانات خود را برگزار می‌کردند و دانشجو به این دلیل به شدن اذیت می‌شد. در یک سری از رشته‌ها برای داوطلبان تداخل ایجاد می‌شد. به همین دلیل داوطلبان شانس خود را فقط در یک یا 2 دانشگاه می‌سنجیدند و سعی می‌کردند یا دانشگاه دوران کارشناسی ارشد خود را انتخاب کنند یا حتی در برخی مواقع دانشگاهی پایین‌تر از دانشگاه خود را انتخاب کنند، چرا که از ریسک پذیرفته نشدن هراس داشتند. همچنین از لحاظ هزینه نیز به داوطلبان فشار می‌آمد چرا که باید هزینه‌هایی حدود 50 یا 60 هزار تومان برای هر دانشگاه پرداخت می‌کردند. * اعتراضات دانشجویی و ممانعت از تضییع حقوق دانشجویان توسط دانشگاه‌ها یکی از اهداف برگزاری آزمون نیمه متمرکز دکتری بود یکی از مواردی که باعث شد بحث پذیرش دانشجوی دکترا بیشتر مورد توجه قرار گیرد تعداد زیاد داوطلبان این آزمون و اعتراضات زیادی بود که در بحث پذیرش دانشجوی دکترا مطرح می‌شد. داوطلبان مدعی بودند آن طور که باید و شاید حقشان رعایت نمی‌شود. تمام این موارد باعث شد تا وزیر علوم به این نتیجه برسد که باید برنامه مصوبی برای پذیرش دانشجوی دکترا وجود داشته باشد.
در آن زمان دانشگاه‌ها و گروه‌ها در پذیرش دانشجوی دکترا اختیار مطلق داشتند، دانشگاهی ممکن بود وجود داشته باشد که در تیپ یک قرار داشت اما دانشجویی پذیرش می‌کرد که در سطح پایین‌تر بود یا پذیرش دانشجوی دکترا خیلی هم طبق قاعده و قانون برگزار نمی‌شد. فارس- روند اینکه آزمون به این روش برگزار شد، چه بود؟آیا مدل‌های دیگری هم پیشنهاد شد؟ خدایی- برای برگزاری آزمون دکترای نیمه‌متمرکز پیشنهادهای بسیار متنوعی ارایه شد، یک بحث دادن اختیارات کامل به دانشگاه‌ها و بحث دیگر گرفتن این اختیارات به طور کامل بود. نهایتاً پس از یک سال و نیم کار کارشناسی آزمون دکترای نیمه متمرکز به اجماع رسید.
برای پذیرش در دانشگاه‌های معتبر دنیا 2 آزمون گرفته میشود یک آزمون زبان و دیگری آزمون GRE عمومی. حتی تعدادی از دانشگاه‌ها GRE پیشرفته نیز می‌گیرند، همچنین نمی‌شد اختیار پذیرش دانشجو را به‌طور کامل از دانشگاه‌ها گرفت چرا که استاد باید بتواند با دانشجوی خود کار کند و انتخاب و گزینش او در این مسیر اهمیت دارد. فارس- آزمون دکترای نیمه‌متمرکز در چه سطحی بود؟ خدایی- آزمون دکترای نیمه متمرکز در اغلب رشته‌ها مثل آزمون GRE بود، در آئین‌نامه برگزاری این آزمون نیز پیش‌بینی شده بود که آزمون از دروس دوره لیسانس و فوق لیسانس باشد.
* مجاز شدن حدود 14 هزار داوطلب از میان 130 هزار نفر شرکت‌کننده اولین غربال عمومی برای پذیرش دانشجویان دکترا بود 130 هزار نفر داوطلب در آزمون دکترای نیمه متمرکز شرکت کردند که از این تعداد 14 هزار و 218 نفر مجاز شدند. به نوعی با این آزمون غربال اولیه اتفاق افتاد. فارس- درخصوص منابع آزمون بحث چطور بود؟ منابع تخصصی انتخاب شدند یا به صورت عمومی بودند؟ خدایی- درباره منابع نیز مانند آیین‌نامه اختلافات زیادی وجود داشت، اختلاف نظر بین اساتید گروه‌های آموزشی و گروه‌های شورای عالی برنامه‌ریزی وجود داشت. در نهایت تصویب منابع به عهده شورای عالی برنامه ریزی گذاشته شد.
در تصویب منابع آزمون تنوع سلایق خیلی زیاد بود به همین دلیل 2 تا 3 بار تجدید نظر شد. شورای عالی انقلاب فرهنگی نظرات خوبی داشت و نظرات خوبی هم از دانشگاه‌ها می‌آمد اما در نهایت در اکثر رشته‌ها دروس دوره کارشناسی مدنظر قرار گرفت و آزمون برهمان اساس برگزار شد. برگزاری آزمون دکترای نیمه متمرکز از لحاظ اجرایی فشار زیادی را به سازمان سنجش وارد کرد و انرژی زیادی از این سازمان گرفت.
فارس- یک انتقاد به این شیوه برگزاری آزمون این بود که با اعلام نتایج اولیه برخی دانشگاه‌ها دچار مشکل شدند، برای نمونه در یک رشته به یکباره 3 نفر در یک گرایش خاص به یک گروه معرفی شد و دانشگاه برای انتخاب دانشجو در گرایش‌های متفاوت با مشکل مواجه شد. توضیحی در این باره می‌فرمائید؟ خدایی- یکی از نکاتی که در سال گذشته با آن روبه رو بودیم همین موضوع بود، این مشکل در رشته‌هایی مانند ریاضی، عمران و برق وجود داشت و من این مشکل را قبول دارم. اما این بحث مشکل جدی به وجود نیاورد و بالاخره 4 هزار و 800 نفر از دانشگاه‌ها نمره گرفتند.
برای حل این مشکل تعداد معرفی شده‌ها را بالا بردیم تا دست دانشگاه‌ها باز شود اما قبول دارم در سیستم اجرایی باید تجدید‌نظری صورت پذیرد. این مشکل به این دلیل به وجود آمد که همزمان با ثبت‌نام داوطلبان انتخاب رشته صورت پذیرفت در حالی که باید پس از آزمون انتخاب رشته داوطلبان صورت بپذیرد. البته باید توجه داشته باشید که این مشکل جدی نبود چرا که ظرفیت دانشگاه‌ها بدون هیچ مشکلی پر شد. فارس- به نظر می‌رسد افرادی که تازه فارغ التحصیل شدهاند و کسانی که تدریس می‌کردند در آزمون دکترای نیمه‌متمرکز موفق‌تر از سایر داوطلبان بودند، این موضوع صحت دارد؟ خدایی- باید اتفاقاتی که در عمل رخ داد را بررسی کنیم. تا بفهیم چه کسانی معرفی شدند و چه کسانی معرفی نشدند، باید دید چند درصد معرفی شده‌های ما دانشجوی سال جاری و سال قبل بودند. این نشان می‌دهد که سیستم غربال‌گری چگونه بوده است.
آمارهای به دست آمده نشان می‌دهد که 80 درصد داوطلبان معرفی شده دانشجوی سال جاری یا سال قبل هستند. از طرف دیگر وقتی تعداد اعضای هیئت علمی و مربی‌ها را در آزمون دکترا بررسی می‌کنیم، می‌بینیم از 14 هزار نفری که معرفی شدند 13 هزار نفر داوطلب آزاد و فقط هزار نفر سهمیه رزمنده و مربی هستند. فارس- مسئولین برای برگزاری آزمون نیمه متمرکز دکترا اهدافی را مطرح می‌کردند که یکی از آن‌ها برقراری عدالت آموزشی و رعایت حقوق دانشجویان عنوان شد آیا واقعاً این آزمون توانست آنگونه که باید عدالت آموزشی را برقرار کند؟ خدایی- بر اساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی آزمون دکترای نیمه متمرکز در سال آینده به صورت تخصصی‌تر برگزار میشود، در یک سری از رشته‌ها ما در مرز دانش و نیازهای تحقیقاتی حرکت می‌کنیم. اما گاهی می‌دیدیم دانشگاه‌ها حول یک دایره حرکت می‌کردند و به سمت رشته‌های کم دردسر می‌رفتند. مثلاً در رشته‌ای تعداد فارغ التحصیلان لیسانس، فوق لیسانس و دکترا افزایش می‌یافت و بر همین اساس مجدداً دانشجو گرفته می‌شد. پذیرش دانشجوی دکترا در رشته‌های مورد نیاز کشور تدبیر مدیریتی بود. تا پیش از این پژوهشگاه‌های قوی و استراتژیک نظام دانشجوی دکترا نمی‌گرفتند در حالی که حالا موظف شدهاند که دانشجوی دکترا بگیرند. دانشگاه‌ها قبل از برگزاری آزمون دکترای نیمه متمرکز از بین 130 هزار نفر دانشجوی خود را انتخاب می‌کردند در حالی که در حال حاضر از بین 14 هزار نفری که غربال اولیه را طی کرده‌اند پذیرش دانشجو می‌کنند. این 14 هزار نفر کسانی بودند که از نظر وزارت علوم و سازمان سنجش مجاز به شرکت در دوره دکترا هستند و بر این اساس شاید گفته شود عدالت آموزشی به طور کامل با آزمون دکتری محقق نشده است اما لااقل می‌توان گفت تا حد زیادی به آن نزدیک شده‌ایم.
فارس- پس چه‌طور است که تعدادی از رتبه‌های برتر این آزمون در دانشگاه‌های کشور پذیرش نشدند؟ خدایی- در نظر داشته باشید که رتبه‌های مرحله اول ما رتبه‌های علمیِ علمی نیستند و تمام تخصص فرد با این آزمون سنجیده نمی‌شود. این آزمون فقط برای غربال‌گری بود. آزمون دکترای نیمه‌متمرکز فقط یک آزمون عمومی بود و پذیرش مطلق افراد بر اساس نمره دانشگاه صورت می‌پذیرفت و نمرات آزمون دکترا تأثیر در پذیرش نداشت و به‌وسیله این ازمون تنها تعداد داوطلبین محدود‌تر شده و گزینش دقیق‌تر شد. به‌نوعی هم با فراهم آوردن یک شرایط مساوی به عدالت نزدیکتر شدیم. فارس- در قبال اینکه برخی دانشگاه‌ها حتی بعضی داوطلبان را برای مصاحبه دعوت هم نکردند، چطور؟ این چه مدل گزینشی است؟ خدایی- بر اساس آئین‌نامه آزمون دکترای نیمه‌متمرکز دانشگاه‌ها مجاز بودند که از بین داوطلبان معرفی شده به آن‌ها با مصاحبه، بررسی مدارک یا هر روش دیگری پذیرش دانشجو داشته باشند. مثلاً دانشگاه شریف از داوطلبان در مرحله اول سوابق آموزشی و پژوهشی خواست.
* دانشگاه‌ها بدون اطلاع از نمره آزمون دانشجویان غربال شده آزمون و صرفاً براساس سوابق علمی و پژوهشی دانشجو را برای مصاحبه دعوت و سپس پذیرش می‌کردند باید توجه داشته باشیم که دانشگاه‌ها نمره آزمون و نمره رتبه داوطلب را نمی‌دانستند. چرا که می‌خواستیم از بین داوطلبانی که معرفی می‌شوند براساس مصاحبه یا سوابق آموزشی و پژوهشی پذیرش دانشجو صورت بپذیرد، آزمون دکترای نیمه‌متمرکز فقط یک آزمون عمومی بود و پذیرش مطلق افراد بر اساس نمره دانشگاه صورت می‌پذیرفت لذا نمرات آزمون دکترا تأثیر در پذیرش نداشت.
