روانشناسی نیکوکاری و تاثیرات نیکوکاری بر ذهن و روان آدمی
در این نشست که به طور زنده از صفحه اینستاگرام نیک‌آوا به نشانی Nikavapodcast پخش شد، دکتر محمدرضا مقدسی(مدرس و تسهیل‌گر تاب‌آوری) و دکتر مصطفی میررمضانی(متخصص اعصاب و روان) به ایراد سخن پرداختند.
دکتر محمدرضا مقدسی(مدرس و تسهیل‌گر تاب‌آوری) در ابتدای این نشست با اشاره به موضوع سلامت روان و تعریفی از آن گفت: بحث سلامت روان و ارائه تعریفی از آن پیچیدگی‌ها، ظرایف و در عین حال سادگی خاص خودش را دارد. آنچیزی که می‌توان به عنوان مرجع به آن توجه کرد تعریف WHO است که سلامتی را صرفاً فقدان بیماری نمی‌بیند و به دنبال بهباشی و ارتقای سلامت و همچنین بهینه‌سازی آن است. اما آنچیزی که جایش در تعریف سازمان جهانی بهداشت از سلامت روان خالی است تحت عنوان سلامت معنوی شناخته میشود. موضوعی که امروز مورد توجه جوامع بسیاری قرار گرفته است.
وی افزود: در این نشست به دنبال بررسی پاسخ‌های هورمونی به نیکوکاری و کار خیر بر روی جسم و روح و دیگری موضوع یادگیری مشاهده‌ای در موضوع کار خیر و نرون‌های آینه‌ای و در نهایت اصلاح طرح‌واره‌ها و الگو‌های رفتاری از طریق مشارکت در فعالیت‌های خیریه هستیم.
تمرکز بر دوپامین، غفلت از سروتونین
در ادامه این نشست دکتر مصطفی میررمضانی(متخصص اعصاب و روان) به موضوع پاسخ‌های هرمونی به موضوعات نوع‌دوستی و خیرخواهانه و اثر دوپامین و سروتونین بر این موضوع اشاره کرد و گفت: دوپامین و سروتونین دو انتقال‌دهنده عصبی مهم هستند که بیشترین نقش را روی سلامت روان انسان دارند و به تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن کمک می‌کنند. انتقال‌دهنده‌های عصبی، نوعی از پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که سیگنال‌های الکتریکی را بین نورون‌های مغز حمل می‌کنند. این انتقال‌دهنده‌های عصبی در تنظیم فرایند سلامت عاطفی انسان نقش مهمی دارند و عدم تعادل آنها می‌تواند منجر به مشکلات مربوط به حافظه و کاهش بازه تمرکز و توجه انسان شود.
وی افزود: دوپامین یک پیام‌رسان شیمایی است که در انسان احساس لذت را ایجاد می‌کند در حالی که سروتونین احساس شادی، خوشبختی را ایجاد می‌کند و بین این دو تفاوت است. جهانی که امروز در آن هستیم اصالت را به دوپامین داده است. جهانی که لذت‌ها اهمیت پیدا می‌کند و تلاش می‌کند که یک احساس دروغی از خوشبختی را به ما نشان دهد. اما تفاوت معناداری بین این دو وجود دارد و آن این است که دوپامین مبتنی بر اصل لذت است و خیلی زود نسبت به آن مقاومت و خستگی ایجاد میشود به این معنی که نسبت به لذت احساس تحمل ایجاد میشود و برای دریافت این هورمون باید محرک بیشتری مصرف کنیم درحالی که سروتونین یک هرومون بازدارنده است و می‌تواند احساس خوشبختی را به یک حس طولانی‌مدت تبدیل کند که در اثر آن اعتیاد ایجاد نمی‌شود.
ساختارهای مغزی و نیکوکاری
میررمضانی در ادامه به بحث‌ساختارهای مغزی انسان در این عرصه اشاره کرد وگفت: مغز ما دوساختار متفاوت دارد. ساختار اول مخصوص حفظ بقای ماست و ساختار دوم منحصراً متعلق به انسان است که تفاوت بین انسان و دیگر موجودات را ایجاد می‌کند. بر این اساس احساسات، عواطف و تمامی موارد این حوزه متعلق به همه موجودات زنده است اما بخش دیگری که در انحصار ماست عواطف، و احساسات ناگهانی و زودگذر ما را مهار می‌کند. انسان قشری با عنوان پیش‌پیشانی دارد که مسئول مدیریت عواطف ما دارد و اتفاقی که کار خیر در مغز ما انجام می‌دهد این است که عواطف و احساسات ما را که بین همه موجودات زنده مشترک است ذیل این قشر خاص مغز قرار می‌دهد و به مرور ما توانمندی مدیریت عواطف و احساسات را پیدا می‌کنیم. از این جایگاه است که انسان‌هایی که بخشنده‌تر هستند بهتر و بیشتر می‌توانند عواطف نباتی خودشان را کنترل کنند چراکه ساختار مغزی‌شان در این حوزه کامل‌تر است.
وی در خصوص فرایند کار خیر بر روان و تعامل این دو گفت: این یک رابطه دو سویه است با این تبصره که در سیر رشد به ویژه با تربیت پدر و مادر بخش مدیریت عواطف کودک تقویت میشود و این یک امر ژنتیکی صرف نیست بلکه تربیت پدر و مادر هم بر آن اثرگذار است. آنچیزی که امروز بر مدیتیشن و آرامش ذهنی تأکید دارد به این دلیلی است که انسان خودتربیت رشد کند و یاد بگیرد ذهن خودش را تربیت کند و این رابطه دوسویه با اهمیت بیشتر بر تربیت و خودتربیتی است.
میررمضانی تأکید کرد: اولین و مهم‌ترین تأثیر کار خیر، کاهش استرس و حفظ آرامش روانی می‌باشد که این امر توسط دانشمندان به اثبات رسیده است. بر اساس نظریه روانشناسان دانشگاه میل، تأثیر فعالیت‌های انسان‌دوستانه و خیرخواهانه، آنقدر شگفت‌انگیز است که حتی با انجام کارهای بسیارکوچک و کمک‌های ناچیز به دیگران، می‌توان نتایج آن را به وضوح در زندگی مشاهده نمود.
در ادامه دکتر محمدرضا مقدسی، مدرس و تسهیل‌گر تاب‌آوری در تکمیل سخنان بالا گفت: شاید به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که رفتار ما در دونیمه و اثر متقابل ساختار و رفتار تعریف میشود. بر این اساس رفتار می‌تواند بر ساختار اثرگذار باشد و می‌تواند احتمال بروز رفتارهای خوب و بهتر را تقویت کند و در ساختار معیوب نمی‌توان انتظار رفتار خوب را داشت. بر این اساس از طریق نیکوکاری و مشارکت‌های اجتماعی می‌تواند ساختارها و حتی رفتارهای معیوب را اصلاح کرد. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی بسیاری از رفتارهای ضد اجتماعی را در دراز مدت تعدیل می‌دهد و به تدریج مدارا کردن را فرا می‌گیرند.
مدرس و تسهیل‌گر تاب‌آوری تصریح کرد: نتایج یک نظرسنجی نشان داد که انجام کارهای خیر و شرکت در فعالیت‌های انسان‌دوستانه، می‌تواند روند پیری و کندشدن فعالیت‌های مغز را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. بر اساس این نظریه افرادی که در دوران جوانی مبادرت به انجام کار خیر نموده‌اند، در دوران پیری می‌توانند از بیماری‌های زوال عقل مانند آلزایمر و همچنین افسردگی در امان بمانند. انجام امور خیرخواهانه، می‌تواند سلامت مغز شما را تضمین کند. پزشکان بر این باورند که انجام کارهای خیرخواهانه نشاط و شادابی فرد را افزایش می‌دهد که در نتیجه آن میزان التهاب و کلسترول خون تا حد بسیار زیادی با کاهش روبه رو خواهد شد. در واقع بر این اساس، افرادی که در انجام فعالیت‌های خیرخواهانه پیش‌قدم هستند می‌توانند کاهش علائم بیولوژیکی بیماری قلبی را در خود مشاهده نمایند.
در ادامه این نشست دکتر مصطفی میررمضانی(متخصص اعصاب و روان) به موضوع دریافت پاسخ از جهت عمل نیکو و نیکوکاری و چگونه نیکوکاری‌کردن اشاره کرد و گفت: زمانی که ما یک کار خیر را برای فردی انجام می‌دهیم باید متوجه باشیم که چه چیزی را از او می‌گیریم. اینکه چه چیزی، در چه شرایط زمانی و مکانی ارائه بدهیم بسیار مهم است. لذا باید مراقب باشیم که افراد را با رفتار خودمان در این عرصه شرطی نکنیم لذا چگونه نیکوکاری‌کردن هم بحث بسیار مهم است.
بعد از آن محمدرضا مقدسی، مدرس و تسهیل‌گر تاب‌آوری در این خحصوص گفت: امروز با پدیده‌ای به نام رایگان‌خواهی در امر خیر مواجه هستیم لذا نیازمند این هستیم که سامانه مدیریتی که خدمات نیکوکاری را ارائه می‌دهد باید به صورت جدی مورد بازبینی قرار گیرد اگرچه تحت هیچ شرایطی نمی‌توانیم از اولویت‌ها چشم‌پوشی کنیم و آنها را نادیده بگیریم.
وی افزود: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که با افتخار، کار نیک، از گذشته تا امروز در تار و پود آن تنیده شده است و با پشتوانه فرهنگ و ادبیات غنی خودش بدون شک پایتخت مهربانی و نوع‌دوستی دنیاست و خوشالم در سرزمینی زندگی می‌کنم که بنی آدم را اعضای یکدیگر می‌داند و سرمایه ادبی و اجتماعی آن در این عرصه بسیار گسترده و زیباست. امیدوارم این نشست‌ها ما را به سمت ساز و کار صحیحی در ابعاد نیکوکاری هدایت کند و این فرایند را تسهیل و ترمیم بکند و از همه مهم‌تر بتوانیم یک ارتش پر قدرت نیکوکاری برای ایران عزیز ایجاد کنیم.
مرجع : وبگاه خیرماندگار
