تاب آوری کودکان / محمدرضا مقدسی
برگرفته از کتاب تاب آوری در مدارس
پایگاه امن،عزت نفس،خودشکوفایی
این الگو و موارد پیشین،اجزای این سازه را به الگویی برای سنجش تاب آوری به شش حوزه طبقه بندی میکند که عبارتند از توانمندیهای اجتماعی،پایگاه های امن،آموزش، دوستیها، استعدادها،علائق و ارزشهای مثبت.
الگوی حوزه های تاب آوری گرچه به لحاظ نظری یکسری از عوامل را پوشش میدهد که ممکن است تاب آوری را ارتقا دهند اما ممکن است در پوشش دادن به عوامل حمایتی تاب آوری مبهم و محدود و ناکافی باشند و در تقسیم بندیهای شش گانه قرارگیرند، اما بهتر است که این عوامل را ساختارمند و با وضوح بیشتری بیان کرد طوری که معلمان و کادر مدرسه بتوانند موثرتر باشند.
در هرصورت،پیشینه موجود و دیدگاه کل نگر این شش حوزه را مورد حمایت قرارمیدهد که در حوزه های وسیعتری از ویژگیهای فردی،عوامل بین فردی، و اجتماع حمایتگر مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
درذیل بخشی از پژوهشهای مرتبط خلاصه شده است که بر همپوشانی شش حوزه الگوهای تاب آوری متمرکز بوده اند و پس از آن به الگوی تاب آوری آکادمیک میپردازیم.
ویژگیهای فردی
بررسی مطالعات نشان داده است ویژگیهایی که تاب آوری فردی را بهبود میبخشند،معمولا پیامدهای شناخته شده ای از شرایط خاص محیطی هستند و بعید است که در کودکی بروز کند بدون آنکه کودک رابطه ایی حداقل با فردی بزرگسال داشته باشد که با وی احساس عشق و ارزشمندی میکند.( امری و فورهند،1994)
بهرحال مروی در پیشینه مطالعات عوامل مهمی را برجسته می کند که روی تاب آوری موثرند.
توانمندیهای اجتماعی
مجموعه توانمندیهای اجتماعی عامل مهمی برای تاکید در جعبه ابزار است و به همین جهت به صورت منظم در مطالعات به عنوان یک عامل فرهنگی در تاب آوری فهرست میشود.( برنارد،1993،کیربی و فریزر،1997،مستن،1994،وانگ،هارتل و ولبرگ،1998)
توانایی تعامل اجتماعی با دیگران به عنوان یک ویژگی برای تاب آوری کودکان پیشنهاد میشود.( مارتینیک و هلیسون، 1997 )
تلاشها برای توانمندی اجتماعی میباید محیط اجتماعی و قالب حمایتی ضروری برای رشد تاب آوری را فراهم کند.( پیانتا و والش، 1998)، و میتوان با بهبود مشارکت والدین و خانواده و تقویت مهارتها و دستاوردها به آن دست یافت.( بروکس، 2006)
خودکارآمدی
خودکارآمدی میتواند به افراد در موقعیتهای پر از استرس کمک کند، درحالی که همچنان رشد انگیزه و رسیدن به هدف را تسهیل میکند.بنابراین ممکن است روی تصمیم گیری در طول زندگی اثر بگذارد(بتز،کلین و تایلر،1996،مارکهام،بالکین وبارون، 2002)
اسکوارازر و ورنر(2013) پیشنهاد کرده اند که خودشکوفایی ممکن است به تاب آوری در برابر دشواری کمک کند و با فعال کردن مکانیسم های موثر انگیزشی و رفتاری در موقعیتهای دشوار،تاب آوری را ارتقا داده و بنابراین به عنوان زیرساختی برای تاب آوری در نظرگرفته شود.(راتر،1987،تدسچی وکالهون،1995)
علاوه بر این خودشکوفایی کلی با بخشهای دیگر تاب آوری پیوند و ارتباط دارد.(هینز،اسکوماشر،آلبانی،اسکمید، و براهلر،2006)
خود ارزشمندی
اهمیت خودارزشمندی در جایگاه تاب آوری به عنوان عامل مهم تاب آوری مورد تاکیدقرار میگیرد.درحقیقت،سلسله نیازهای مازلو خود ارزشمندی را به عنوان یک ضرورت روانشناختی به دلیل اهمیت آن در بهباشی فهرست کرده است و حفظ خود ارزشمندی برای بسیاری از نظریه های عمده در روانشناسی خودشکوفایی و سلامت روانی به عنوان خط مبنا اهمیت دارد.(لیری،تامبور،تردال و داونز، 1995) و حفظ آن برای برای بهزیستی روانشناختی مهم است.(گرینبرگ و دیگران، 1992)
خود ارزشمندی نقش مهمی در تاب آوری در سطح فردی دارد.(کامفر، 1999،مستن و کوتس ورث، 1998)
پژوهشهای دیگرنشان داده است که کودکان و جوانان تاب آور خودارزشمندی بالاتری دارند و کمتر درگیر کارهای مخاطره آمیز در مقایسه با آنان که نمره تاب آوری کمتری دارند،میشوند.(باکنر،مزاکاپا و بیردسلی،2003،گوردون،اینگرسول واور،1998).
عوامل بین فردی
پیشینه مطالعات نشان داده است به وضوح عوامل بین فردی مثل مزایای یک پایگاه امن،مزایای زندگی خانوادگی مثبت،روابط دلسوزانه و حمایتگر و دوستی ها در تاب آوری و تسهیل آنرا به وضوح نشان میدهد.همانگونه که قبلا یادآور شدیم،تاب آوری اصولا پدیده ایی اکولوژیک است و عوامل محیطی و روابط بین فردی به ویژه خانواده نقش حیاتی در تاب آوری ایفا میکند.(ماریسون و آلن، 2007)
پایگاه های امن
بررسی پیشینه مطالعات در الگوی پیشنهادی ما( مجموعه ابزارهای تاب آوری) وجود رابطه بین پایگاه های امن و عوامل حمایتی را همسو و معنی دار گزارش کرده است.برای مثال یک پایگاه امن میتواند مزایایی مثل روابط دلسوزانه،حمایت اجتماعی،خانواده و فضاهای امنی را شامل شود و همه این موارد میتواند به پرورش ویژگی های فردی در رابطه با تاب آوری کمک کند.علاوه براین الگوی تاب آوری دانیل و واسل مبتنی بر این است که پایگاهی امن میتواند عوامل حماتی را در رابطه با فرد، خانواده و اجتماع فراهم آورد.
برگرفته از تاب آوری در مدارس،دستورالعمل هایی برای تاب آوری در مدارس،کودکان و خانواده ها.
مترجمین: محمدرضا مقدسی،
عفت حیدری.نشرسخنوران ، 1400
