افکار خودکشی در دوران بارداری و پس از زایمان

دکترسهیلا حسینیان
افکار خودکشی در دوران پریناتال یکی از عوارض مهم و شایعِ دوران بارداری و پس از زایمان است، که با توجه به ارتباط آن با بسیاری از پیامدهای نامطلوب مادر، جنین و نوزاد نیاز به توجه بیشتری دارد. شیوع افکار خودکشی قبل از زایمان در مطالعات مختلف بین 3 تا 33 درصدگزارش شده است.
به نظر می‌رسد تنوع قابل‌توجهی در شیوع آن وجود داشته باشد. این شیوع در زنان باردار شهری (23 تا 33 درصد) در مقایسه با زنان روستایی (3 تا 4 درصد) بالاتر و در کل، در مقایسه با جمعیت عمومی نیز بالاتر است. به نظر می‌رسد شیوع افکار خودکشی قبل و بعد از زایمان با سن مادر ارتباط دارد. سن کمتر از 20 سال از نظر آماری به طور معنی داری با افکار خودکشی قبل از زایمان مرتبط بوده است.
اگرچه میزان مرگ و میر مادران ناشی از حوادث مرتبط با بارداری و زایمان، مانند بیماری‌های قلبی، عفونت و خونریزی، در دو دهه گذشته کاهش یافته، اما میزان مرگ و میر ناشی از خودکشی مادران همچنان بدون تغییر باقی مانده است.
عوامل خطر مرتبط با افکار خودکشی پریناتال
سابقه سوءاستفاده از جمله تجربیات نامطلوب دوران کودکی، قرار گرفتن در معرض خشونت همسر در دوران بارداری، عوامل فرهنگی اجتماعی شامل هنجارهای جنسیتی، پویایی خانواده و تفاوت‌های فرهنگی، بارداری بدون برنامه‌ریزی و ناخواسته، تحصیلات پایین، شاخص‌های وضعیت اجتماعی – اقتصادی شامل درآمد خانوار، نوع بیمه درمانی و بی‌خانمانی و همچنین سلامت روان زنان باردار که اهمیت ویژه‌ای دارد، از عوامل تعیین‌کننده افکار و رفتارهای خودکشی هستند.
سایر عوامل شامل چندقلوزایی و عدم اعتقاد مذهبی است. اکثر مطالعاتی که عوامل خطر برای افکار خودکشی پریناتال را بررسی کردند، حداقل یک اختلال روانشناختی همزمان را به عنوان یک عامل خطر گزارش کردند. این اختلالات روانشناختی شامل افسردگی، سابقه خودکشی، اختلال هراس، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال مصرف مواد، افسردگی قبل از بارداری یا پس از زایمان هستند.

پیامدهای خودکشی دوران بارداری
افکار خودکشی قبل از زایمان با تعداد بی‌شماری پیامدهای نامطلوب مادر و نوزاد همراه است. اکثر مطالعاتی که تاثیر افکار خودکشی در دوران بارداری بر رشد جنین را ارزیابی کرده‌اند، در زمینه مسمومیت انجام شده است.  که وزن کم زمان تولد، دیسترس تنفسی، ناهنجاری‌های مادرزادی سیستم گردش خون، زایمان زودرس گزارش کرده‌اند.
غربالگری افکار خودکشی در دوران بارداری
یکی از راهکارهای پیشنهادی برای کاهش خودکشی در دوران بارداری و پس از زایمان، شناسایی و هدف قرار دادن افراد در معرض خطر است.
با این حال، تعداد کمی ابزار غربالگری برای خودکشی قبل و پس از زایمان وجود دارد. از آنجا که افکار خودکشی یکی از علائم تشخیصی افسردگی است، اغلب همراه با غربالگری افسردگی و نه جداگانه ارزیابی می‌شود. دو غربالگر پرکاربرد برای ارزیابی افکار خودکشی، پرسشنامه سلامت بیمار PHQ9 و افسردگی پس از زایمان ادینبرگ است. علاوه بر استفاده از پرسشنامه‌ها، استفاده از نشانگرهای زیستی تشخیصی ممکن است بینش جدیدی را در زمینه اتیوپاتوفیزیولوژی افکار خودکشی با و بدون اختلالات خلقی و اضطرابی همزمان ارائه دهند.

مطالعات اخیر ارتباط بین افکار خودکشی در دوران بارداری و نشانگرهای زیستی مختلف را مورد ارزیابی قرار دادند،  که نتایج جالبی گزارش کردند. نتایج حاکی از چندین پژوهش نشان داد که زنان باردار با خطر خودکشی فعلی (که با استفاده از مصاحبه بین المللی اعصاب MINI ارزیابی شده بودند) نسبت به دیگر زنان در این دوران، سطوح کلسترول تام، لیپوپروتئین با چگالی بالا و پایین (LDL/ HDL)، اسیدهای چرب امگا 6 ( آدرنیک اسید و اسید آراشیدونیک) بالاتری داشتند.
از طرفی، زنانی که میزان فاکتور نوروتروفیک BDF (یک نوروتروفین که در رشد سلول‌های عصبی، بقا و پلاستیسیته سیناپسی نقش دارد)، پایین‌تری در اوایل بارداری داشتند، شانس ابتلا به افسردگی دوران بارداری بیشتری داشتند.
استفاده از این نشانگرهای زیستیِ احتمالی همراه با پرسشنامه‌های غربالگری ممکن است به طور بالقوه غربالگری و تشخیص افکار خودکشی قبل از زایمان را بهبود بخشد.
   شواهد موجود نشان می‌دهد که زنان باردار بیشتر از مردم عادی افکار خودکشی دارند. افکار خودکشی قبل از زایمان یک پدیده پیچیده است که از تعامل عوامل روانشناختی و عصب‌شناختی شامل ژنتیک، بیوشیمیایی مختل، ناهنجاری‌های مغزی، اختلال افسردگی اساسی، اختلالات روانشناختی دیگر، حساسیت نسبت به استرس، ناامیدی و درماندگی، پرخاشگری/تحریک‌پذیری، مهارت‌های مقابله‌ای ضعیف، سابقه سوءاستفاده، عوامل استرس‌زای اجتماعی ـ اقتصادی، انزوای اجتماعی است که می‌تواند زمینه‌ساز افکار و رفتار خودکشی باشند.
   بهبود ابزارهای غربالگری برای شناسایی زنان در معرض خطر ضروری است. علاوه بر این، پروتکل‌های بالینی برای کاهش خطر و پیشگیری از خودکشی برای زنان باردار پرخطر مورد نیاز است. سرانجام، مطالعات آینده باید به بررسی اتیوپاتوفیزیولوژی و پیامدهای افکار خودکشی قبل از زایمان با و بدون اختلالات روانپزشکی همزمان بپردازند تا بتوان رویکردهای درمانی دارویی و غیردارویی بهتری را برای مراقبت از زنان باردار و زایمان کردة در معرض خطر ایجاد و اجرا کرد.