مروری بر تاریخچه علم روانشناسی

تاریخچه علم روان شناسی
اگر بخواهیم تاریخچه علم روان شناسی را بخوانیم باید به علوم انسانی رجوع کنیم جایی که انسان ها نیاز به فلسفه را در زندگی خود احساس کردند. دانشمندان با پیشرفت جوامع بشری و تشکیل شدن روستا و شهر ها دریافتند که روحیات و عواطف هر انسان بنا بر شرایط مختلف تغییر می کنند.

در ابتدا علم روان شناسی جزوی از علم فلسفه بود، به طوریکه می توان این علم را زیر مجموعه ای از دانش فلسفه دانست. فلسفه جزوی از زندگی انسان است که به شناخت چیستی و هستی انسان می پردازد.

شاید سوال معروف اول مرغ بوده یا تخم مرغ را شنیده و برایتان آشنا باشد؛ این سوال دقیقا معنای و مفهوم علم فلسفه را به زبان ساده بیان می کند. فلسفه به بررسی جامع و کامل دنیای بیرون و درون وجود انسان ها می پردازد.


شروع علم روان شناسی
یونانی ها را می توان آغاز کننده علم روان شناسی دانست. آنان که همواره در فلسفه جزو پیشگامان بودند و یکی از قطب های فلسفه جهان هستند پایه گذاران اصلی علم روان شناسی نامیده می شوند.

مصریان نیز با توجه به روابط خوبی که با یونانیان داشتند علوم مختلفی از جمله طبابت و کتابت را از یونانیان آموختند؛ فلسفه نیز یکی دیگر از چیز های بود که مصریان از یونانی ها یاد گرفتند.


سرآغاز علم روان شناسی نوین
پایه گذار اصلی علم روان شناسی نوین کسی نیست جز ویلهلم وونت؛ این مرد آلمانی با راه اندازی اولین آزمایشگاه تست هوش در لایپزیک آلمان باعث شد همگان نگرشی دیگر نسبت به علم روان شناسی پیدا کنند.
 

در سال 1879 وونت اقدام به تأسیس یک آزمایشگاه در دانشگاه شهر لایپزیک نمود که تمرکز اصلی آن بروی مطالعات روانشناسی قرار داشت و اولین آزمایشگاه از نوع خود به حساب می‌آمد. او در این آزمایشگاه به بررسی ماهیت اعتقادات، شناسایی اختلالات مغزی و رفتارهای ناهنجار پرداخته، و بدین سان موفق شد روان‌شناسی را به عنوان رشته‌ای مجزا از رشته‌های دیگر تثبیت کند.

تا آن زمان افرادی که دچار بیماری های روحی و روانی می شدند را به زندان ها و یا نقاط دور افتاده می بردند و به فکر شناخت و حل مشکل آن ها نبودند؛ تا اینکه بار دیگر علم به فریاد انسان ها رسید و آن ها را از ظلمت نجات داد.

پس از وونت، ادوارد برد فورد تیچنر که خود را شاگرد وی می دانست مسیر معرفی مکتب وونت یعنی ساخت گرایی را ادامه داد. وی چهار سال در کالج آکسفورد به تحصیل علم فلسفه و ادبیات پرداخت و سپس دو سال زیر نظر مستقیم وونت روان شناسی را آموخت.


پیشرفت علم روان شناسی با ورود روان شناسان آمریکایی
با گذشت ایام علم روان شناسی نیز با توجه به پیشرفت سایر علوم روز به روز پیشرفته تر می شد. ویلیام جیمز یکی از اولین روان شناسان آمریکایی بود که پا به این عرصه گذاشت. ویلیام جیمز با انتشار کتاب اصول روان شناسی در سال 1890 مکتب جدیدی به نام کارکرد گرایی را به جهانیان معرفی کرد.

تا آن زمان همگان روان شناسی را با وونت و تیچنر می شناختند؛ اما با ظهور مکتب کارکرد گرایی ناگهان علم روان شناسی دچار تغییر و تحول بزرگی شد. عقیده ی کارکرد گرا ها بر این بود هر چیزی برای ما سودمند است، پس حقیقت است. در واقع هدف ما رسیدن به حقیقت نیست، حقیقت آن چیزی است که برای ما سودمند است. برای مثال ما به ذغال داغ و گداخته دست نمی زنیم چرا که به طور قطعی برایمان ثابت شده که دستمان می سوزد، پس این کار سودمند نیست در نتیجه از انجام آن اجتناب می کنیم.

با گذشت زمان یکی دیگر از روان شناسان آمریکایی به نام استانلی هال وارد عرصه شد و با راه اندازی انجمن روان شناسان آمریکا سرو سامانی به این علم داد. وی در سال 1909 با دعوت از زیگموند فروید به عنوان سخنران در انجمن باعث دیده شدن فروید در مجامع علمی روانشناسی شد.

فروید آن زمان دانشجوی کم سن و سالی بود که هنوز کسی نمی دانست چه در سر دارد. با گذشت زمان فروید تبدیل به یکی از دانشمندان بزرگ و تاثیر گذار علم روان شناسی شد که بعد ها خدمات ارزنده ای به علم روان شناسی ارائه کرد.

شروع رفتارگرایی با جان بی واتسون
واتسون با معرفی رفتار گرایی کلاسیک و عنوان این مطلب که تفسیر حالات روحی و ذهنی افراد فاقد ارزش علمی هستند به عرصه ی علم روان شناسی ورود کرد. در سال های بعد بوروس فردریک اسکینر پرورش دهنده ی آموزه های علم رفتار گرایی بود.

در سال های دهه 1930 علم روان شناسی ناگهان دچار یک تحول عظیم شد و روان شناسان تصمیم گرفتند کتب گشتالت را راه اندازی کنند.

گشتالت در لغت به معنای برسی اجزای یک مجموعه ی واحد به صورت جز به جز است؛ در این مکتب توجه بر آن است که کل همیشه بیشتر است مجوع اجزاست. شروع شکل گیری این مکتب با انتشار مقاله مکس ورتایمر با عنوان حرکت آشکار در سال 1912 بود.

 
کتاب های روان شناسی
شاید شما هم جزو آن دسته از افراد باشید که به روان شناسی و شناخت روحیات انسان ها علاقه مندید، در این صورت باید کتابخانه شما پر از کتاب هایی با مضمون روان شناسی باشد. کتاب های روان شناسی دسته بندی های مختلفی دارند که این دسته بندی به نسبت سطح آن ها انجام می شود.

کتاب های روان شناسی در سه سطح معمولی، تخصصی و فوق تخصصی در دسترس هستند که هر کس باتوجه به نیازش می تواند از آن ها استفاده کند.

کاپلان و سادوک
این کتاب یکی از مهم ترین کتاب های روانشناسی است که در 37 فصل و 3 جلد به چاپ رسیده است. این کتاب سال هاست به عنوان یکی از منابع اصلی آزمون کارشناسی ارشد رشته روان شناسی بالینی مورد تائید وزارت علوم قرار گرفته است.

این کتاب با دو ترجمه در بازار موجود است؛ انتشارات ارجمند که یکی از پیشگامان نشر کتاب های روان شناسی به شمار می آید، این کتاب را با ترجمه دکتر فرزین رضایی منتشر کرده است. همچنین انتشارات ساوالان نیز این کتاب را با ترجمه ی دکتر مهدی گنجی به بازار عرضه کرده است.

همان طور که روی جلد این کتاب نوشته شده خلاصه ای از علم روان پزشکی است؛ مورد استفاده بالینگران، روان شناسان،مشاوران و تمامی کسانی که در امر بهداشت روان فعالیت می کنند، قرار می گیرد. این کتاب درسنامه مفصل و جامعی است که جزو پرفروش ترین ها در چهل سال اخیر بوده؛ ویراست یازدهم آن طبق ملاک های تشخیصی dsm-5 طراحی شده است.

در این کتاب برای توضیح بهتر و مفید تر مطالب از گزارش نمونه های عینی و تصاویر استفاده شده است.


DSM-5
مرجع اصلی تشخیص همه اختلال های روانی این کتاب است. این کتاب در بین کتاب های روان شناسی به عنوان تخصصی ترین کتاب معرفی شده است که دانشجویان رشته روان شناسی در دوره ی کارشناسی و کارشناسی ارشد با آن سر و کار دارند.

این کتاب با عنوان دستنامه تاریخی و آماری اختلالات روانی در بازار موجود است و حاصل تلاش انجمن روان شناسان آمریکا می باشد. این کتاب در 60 سال اخیر دارای 5 ویرایش بوده که حاصل آن اجماع کامل مطالب مرتبط با نحوه تشخیص و درمان انواع اختلالات روانی برای روانشناس است.

این کتاب به دلیل جامع بودن تمامی مسائل پیرامون اختلالات روانی یکی از اصلی ترین منابع علم روان شناسی به شمار می رود.


زمینه روانشناسی اتکینسون و هیلگارد
یکی از بهترین کتاب های روان شناسی است که برای شروع یادگیری این علم می توانید از آن بهره ببرید. این کتاب با بررسی جنبه های فیزیولوژیک روان انسان سعی در شناساندن ریشه مشکلات روحی و روانی در آن را دارد.

این کتاب با معرفی راه کار هایی برای جمع آوری اطلاعات روان شناختی از طریق مشاوران و روان شناسان تبدیل به منبع مناسبی برای روان شناسان، پزشکان و پرستاران باشد.

انگیزش و هیجان
این کتاب یکی از مناسب ترین کتاب های روان شناسی برای افراد تازه کار در این رشته می باشد؛ نویسنده این کتاب جان مارشال ریو با ارائه دستور العمل های مناسب برای یادگیری بهتر و برای آموزش مناسب توانسته از محبوبیت خوبی در بین علاقه مندان علم روان شناسی برخوردار شود.

نظر مارشال ریو در این کتاب این گونه است که بخش مهمی از یادگیری را با انگیزش درگیر می داند و معتقد است انگیزش و آموزش با هم در ارتباط مستقیم هستند. نگاه مارشال ریو به آموزش متفاوت است و توصیه وی برای استادان و آموزگاران نیز کاستن دید کنترلی بر روی کودکان و دادن آزدی عمل به آن هاست.

نظریه های شخصیت شولتز و شولتز
اگر به تازگی به خواندن کتاب های روان شناسی علاقه مند شده اید حتما این کتاب می تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. این کتاب به مرور مختصر اما مفید نظریه های شخصیت شناسی می پردازد؛ ویرایش یازدهم آن هنوز به بازار ایران نرسیده و ویراست دهم آن تحت عنوان نظریه های شخصیت توسط آقای یحیی سید محمدی ترجمه و به بازار عرضه شده است.

این کتاب را نمی توان بررسی سطحی مسائل مربوط به شخصیت شناسی پنداشت اما برای افرادی که به تازگی به کتاب های روان شناسی علاقه مند شده اند انتخاب خوب و مناسبی است. این کتاب یکی از اصلی ترین منابع درسی مقطع کارشناسی رشته ی روان شناسی به شمار می رود و شولز در این کتاب سعی در بازبینی بهتر مسیر های مختلف برای شناختن شخصیت کرده است.

 
همه چیز درباره روان درمانی
روان درمانی مجموعه روش هایی برای درمان اختلالات، کمک به فرد به منظور تغییر رفتار و غلبه بر مشکلات است، اختلالاتی از قبیل اختلالات روانی، هیجانی، انواع اختلالات شخصیت، اعتیاد، ناهنجاریهای رفتاری و…

روان درمانی با استفاده از روش های گفت و گو، تفسیر، گوش دادن، پاداش دادن و الگو برداری برای درمان طیف گسترده ای از مشکلات روانی کمک می کند. به کمک روان درمانی مشکلات روانی خود را میشناسیم و سازگاری بیشتری پیدا می کنیم.


چند نوع روان درمانی داریم؟
روان درمانی بر حسب نیاز بیمار و نوع مشکل او معین میگردد البته دکتر روان درمان بعد از صحبت با بیمار و تشخیص نوع مشکل از روش درمانی مناسب استفاده میکند حتی امکان دارد از چند روش ترکیبی استفاده کند و شاید برای بعضی از اختلالات از روان درمانی و دارو درمانی استفاده کند.

روانکاوی
منظور از روانکاوی شاخه ای از روانشناسی که با کمک بررسی و تحلیل ناخودآگاه انسان به مطالعه ی رفتار و عملکرد های ذهن میپردازد زیرا اعتقاد دارند که فعالیت‌های ذهنی و پردازش آن‌ها در ناخودآگاه رخ می‌دهد.

روانکاوی برگرفته از نظریات زیگموند فروید است که از ابزارهایی چون تداعی آزاد، تفسیر و تحلیل رویا، مقاومت، انتقال، لغزش‌های کلامی، فراموشی‌ها و… برای نزدیک کردن فرد به ناخودآگاه استفاده می‌کرد. مدت روان درمانی طولانی،آرام و عمیق است که شاید به چندین سال نیز طول بکشد.

فرد مراجعه در جلسه درمان ممکن است به دلایل مختلفی حقایقی را مخفی کند، برای مثال سانسور خاطرات دردناک خود یا با تفکر به اینکه حرف‌هایش مسخره، نامربوط، غیرمنطقی یا حتی شرم‌آور است. تداعی آزاد کار آسانی نیست، چرا که ما معمولا در زمان صحبت تمرکز می کنیم تا رشته کلام از دست نرود و به موضوعات پراکنده نپردازیم؛ درحالی که در اتاق درمان، سعی بر این است که چنین اتفاقی نیفتد.

تداعی آزاد یعنی مراجعه کننده بدون مخفی کردن و کم و کاستی هر چیزی که به ذهنش میرسد را به زبان بیاورد، به این وسیله تعارضات ناخودآگاه فرد به سطح خودآگاه می‌رسند.

تفاوت روانکاوی با روان درمانی در چیست؟
روان درمانی با خودآگاه فرد سر و کار دارد که فرد میتواند با کمک آن تصمیم بگیرد اما روانکاوی با ضمیر ناخودآگاه فرد، فعالیت هایی که فراتر از زبان و خارج از آگاهی ما هستند ، سر و کار دارد.

هدف روان درمانی احیای روابط افراد با هنجار های اجتماعی و مقررات است در حالی که روانکاوی سعی بر بازیابی فرد با خود او دارد.
روان درمانی در راستای تقویت نفس پیش میرود اما روانکاوی رابطه فرد با ضمیر ناخوآگاه او را تقویت میکند.

 درمانگران از رابطه خود با بیمار، برای تاثیر گذاری بر تصمیم‌ گیری فرد، آموزش استراتژی ‌های مقابله، تغییر رفتار ها و افکار، و اصلاح روش‌ های ارتباط با دیگران استفاده می ‌کنند.

روان درمانی حمایتی
روشی اصلی یا کمکی برای استفاده در طب عمومی و روانبخشی است که اغلب برای اقدامات خارج از روان درمانی مانند تجویز دارو برای سرکوب علائم بیماری، استراخت بیمار برای کنترل اختلال و یا بستری کردن بیمار بکار می رود.

در کل روان درمان حمایتی به شناخت بیشتر وقایع بیرونی تا رخداد های روانی درونی، تأثیر محیط های استرس زا یا روابط بین فردی، بحران های ناشی از مسائل اجتماعی یا بیماری های جسمی توجه میکند.

هدف از این درمان کمک به فرد برای بهبود و بازگشت به زندگی معمول از بیماری‌های شدید روانپزشکی، جلوگیری از عود بیماری، کمک به فرد برای گذراندن بحران ها است. از لحاظ مدت درمان دارای دو رویکرد کوتاه مدت و بلند مدت است.
 
درمان گروهی
در این روش یک متخصص تعدادی از اعضا را انتخاب کرده و بعد از تشکیل گروه، به اعضا برای رسیدن به اهدافشان کمک میکند. جلسات گروه درمانی معمولاً بین 6 تا 12 شرکت کننده دارد.

این گروه های همدرد به رد و بدل کردن مشکلات و تجربه های شخصی خود مانند سوء مصرف مواد یا اختلال های روانی شدید مانند اختلال های عاطفی و راه مقابله با آن میپردازند. این روش درمانی کمک میکند تا افراد درک کنند که تنها نیستند و دیگران نیز این مشکل را دارند.

CBT یا درمان شناختی رفتاری
یکی از دستاوردهای علم روانشناسی که بر درمان بیمار تأثیر زیادی داشته و هدف اصلی این درمان بهتر شدن روابط است. این روش یک دوره ای نسبتاً کوتاه نتایج قابل توجهی در زندگی مراجع و اطرافیان او به وجود می آورد.

در رفتاردرمانی شناختی ابتدا یاد می‌گیرید تا افکار دردناک و ناراحت‌کننده که در مورد مشکلات خود دارید شناسایی و تعیین میکنید واقع‌گرایانه هستند یا خیر. در راستای غیر واقع‌گرایانه بودن افکار شما مهارت‌هایی را خواهید آموخت که کمک می‌کند تا با تغییر الگوی فکری خود وضعیت کنونی شما متناسب‌تر شود.

زمانی‌ که دیدگاه شما واقع‌گرایانه‌تر شد، درمانگر به شما در تعیین اقدامات مناسب کمک میکند. شما احتمالاً تکالیفی برای انجام بین جلسات خواهید داشت. ممکن است این تکالیف تمرین هایی برای یادگیری چگونه به کار بردن مهارت‌ها و راه‌ حل‌هایی که در جلسات درمان به ذهنتان می‌رسد، باشد.

DBT یا رفتار درمانی دیالکتیکی
رفتار درمانی دیالکتیکی نوعی از درمان شناختی رفتاری که هدف اصلی آن آموزش زندگی در لحظه به افراد، راهکار کنترل استرس، کنترل احساسات و بهبود روابط با دیگران است.

این رفتار درمانی ابتدا برای درمان اختلال شخصیت مرزی یا BPD در نظر گرفته شده بود ، اما برای درمان سایر مشکلات بهداشت روان نیز بهینه شد.

DBT می تواند به افرادی با رفتار های خود آسیب رسانی یا کسانی که در تنظیم عواطفشان مشکل دارند مانند افراد دارای اختلالات خوردن و اختلالات مصرف مواد کمک کند. DBT گاهی اوقات برای درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نیز استفاده می شود.

استراتژی های DBT
افراد تحت درمان این روش چگونگی تغییر رفتار خود با استفاده از این استراتژی ها آموزش داده میشود. DBT شامل دو مهارت پذیرش(ذهن آگاهی و تحمل پریشانی) و دو مهارت تغییر(تنظیم هیجان و اثربخشی بین فردی) است.

ذهن آگاهی
مهمترین استراتژی DBT ذهن آگاهی است. هدف این استراتژی تمرکز بر زمان حال، توجه به اتفاقات درونی خود مانند افکار و احساسات خود و هماهنگی با آنچه در اطراف شما اتفاق می افتد، استفاده می شود.

تحمل پریشانی
تحمل پریشنانی به شما کمک میکند تا خود و شرایط فعلیتان را بپذیرید. چهار روش برای مدیریت بحران وجود دارد که شما را قادر می سازد با یک نگاه مثبت بلند مدت با آنها کنار بیایید.

حواس پرتی
در زمان بحران میتوانید با این تکنیک ذهنتان را از بحران دور می کنید. این تکنیک به کنترل افکار و رفتاری که از خود نشان میدهید کمک میکند مانند زمان کنترل خشم که از 10 تا 1 و بالعکس میشمارید.
 
بهتر کردن لحظه
در موقعیت استرس زای پیش آمده میتوان با تجسم یک صحنه آرامش بخش ، جستجوی نقره ای یا استراحت ذهنی و انجام کاری دلپذیر کنترل موقعیت را بدست آورد و احساس بهتری داشت.

خود آرام بخشی
به راه هایی برای کنترل احساسات و آرام کردن خود فکر کنید با این راه ها میتوانید موقعیت استرس زای خود را بهتر تحمل کنید مانند شنیدن صدای دلپذیرتان، استشمام بوی موردعلاقه، خوردن غذا و خوراکی مورد علاقتان یا لمس چیزی که حس خوبی به شما میدهد.

فکر کردن به جوانب
میتوانید به عواقب حس پریشانی یا استرسی که میگیرید فکر کنید (اینکه چه عواقب زیان باری بر بدن شما یا اطرافتان میگذارد). با کمک این روش از قبل آمادگی کنار آمدن با مشکلات را دارید و از یک نگاه مثبت بلند مدت لذت ببرید.

کنترل احساسات
تنظیم و کنترل احساسات به شما امکان هدایت مؤثرتر احساسات قویتان را میدهد. با کمک این روش احساسات خود را شناسایی، نامگذاری و تغییر میدهید، مانند شناسایی عصبانیت و کنترل آن.

اثربخشی بین فردی
با کمک این روش در روابطتان قاطع تر می شوید مانند بیان نیاز های خود و توانایی “نه” گفتن در حالی که رابطتان همچنان مثبت و سالم است و یا شنیدن مؤثرتر و برقراری ارتباط را می آموزید.

چه کسانی باید به روان درمانی مراجعه کنند
باید پذیرفت که بیماری هایی مانند افسردگی، اختلال وسواس، خشم، استرس و… هم نوعی بیماری هستند و نیاز به یک روانشناس یا روانکاو د ارند، همانگونه که فرد بیمار میشود و به پزشک مراجعه میکند.

کسانی که از اختلالات شدید رنج میبرند و روانشناس نمیتواند کمکی به آن ها کند زیرا تنها با مشاوره مشکلاتشان حل یا کنترل نمیشود. این افراد نیازمند دارو درمانی هستند و ممکن است طی درمان او همزمان جلسات مشاوره روانشناسی نیز برگزار گردد.