جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
تاریخ انتشار :
سه شنبه ۲۱ دی ۱۴۰۰ / ۰۹:۳۸
کد مطلب: 56986
۸
مریم فرجی

اختلالات خلق (Mood disorder) چیست ؟

مریم فرجی
اختلالات خلق (Mood disorder) چیست ؟
به گزارش میگنا اختلالات خلقی در درجه اول بر وضعیت عاطفی فرد تأثیر می گذارد. این بیماری باعث میشود تا فرد  دوره های طولانی شادی شدید، غم و اندوه شدید یا هر دو را تجربه می کند خلق (Mood) مایه هیجانی (Emotional tone ) پایدار است که در طول طیفی طبیعی و Normal از غم تا شادی متغیر است. اختلالات خلقی با احساس های غیرطبیعی از افسردگی یا نشئه و سرخوشی مشخص می شوند که در برخی موارد شدیدتر با علایم سایکوتیک (توهم و هذیان و...) همراهند.
 
اختلالات خلقی به دو دسته تقسیم می شوند
اختلالات افسردگی
اختلالات دو قطبی
اختلال افسردگی اساسی Major Depressive Disorder  
اختلال افسردگی اساسی به افسردگی یک قطبی هم مشهور است. علایم حداقل باید 2 هفته ادامه داشته باشد و تغییر قابل ملاحظه ای در عملکرد بیمار مشاهده شود. ملاک های تشخیص D.S.M-IV برای اختلال افسردگی عبارتند از:
خلق افسرده اکثر مواقع روز تقریباً هر روز ( احساس غمگینی و پوچی، غمگین و اشکبار بودن)
کاهش قابل ملاحظه علاقه یا احساس لذت نسبت به بیشتر فعالیت ها در تمام روز، تقریباً هر روز (Anhedonia)
کاهش قابل ملاحظه وزن بدن بدون پرهیز و رژیم غذایی و یا افزایش وزن (بیش از 5% وزن بدن در ماه)
بی خوابی یا پرخوابی تقریباً هر روز
تحریک یا کندی روانی ـ حرکتی تقریباً هر روز
خستگی یا فقدان انرژی تقریباً هر روز
احساس بی ارزشی یا احساس گناه بی جا تقریباً هر روز
کاهش تمرکز و توانایی تفکر یا بی تصمیمی تقریباً هر روز
افکار تکرار شونده مرگ ( افکار انتحاری و خودکشی، نه به صورت ترس از مرگ)
هر گاه 5 یا بیشتر از علایم فوق در دو دوره یک هفته ای وجود داشته و سطح عملکرد فرد هم تغییر محسوس کند تشخیص افسردگی اساسی  اعلام می شود
 
 از لحاظ  شیوع در زن ها 2 بار شایعتر از مردها است. علایم در صبح شدیدتر است. سن شروع متوسط 40 سالگی است.
کاهش فعالیت آمین ها ( از جمله سروتونین ها و نوراپی نفرین ) یک فرضیه بیولوژیک مهم است. کاهش هورمون های TSH، GH,FSH و LH رخ می دهد. زمینه خانوادگی مطرح است، اما ارثی بودن آن مورد بحث است. در علل روان شناختی افسردگی، فقدان فرد یا شئی محبوب (Loosening) و Guilt مطرح هستند. برداشت منفی از خـود ( همه چیز بد است چون من بد هستم)، تغبیر منفی از تجارب ( همه چیز همیشه بد بوده است) و انتظار شـکـسـت (تـجـسـم مـنـفـی آیـنـده) نـیـز مـطـرح هـسـتـند. احساس بی ارزشی: ناامیدی و بی یار و یاور بودن (   Helplessnessو Hopelessness ) مطرح هستند.

آزمون های روان شناختی
تست های افسردگی Beck و Hamilton دو تست معروف هستند که شاخص شدت افسردگی هستند. در T.A.T بیمار با کارت های دارای تصویر، داستان هایی می سازد که غم انگیز هستند.

 
تشخیص افتراقی
افسردگی اساسی را باید با سوگ (Grief) تشخیص افتراقی داد. سوگ از افسردگی اساسی با توجه به فقدان افکار انتحاری و احساس عمیق درمانگی و بی ارزشی تفکیک می شود. معمولاً ظرف یکسال از بین می رود. سوگ (داغدیدگی) یک غمگینی عمیق ناشی از فقدان بزرگ مانند مرگ همسر است.
 
دو سوم بـیـماران افسرده افکار خودکشی (Suicide idea) دارند و 15% آنها بالاخره خودکشی می کنند. یک دوره افسردگی بدون درمان حدود 10 ماه طول می کشد. تعداد متوسط دوره های افسردگی در طول عمر حدود 5 است. پیش آگهی کلاً خوب است. 50% بهبود، 30% بهبود نسبی و 20% سیر مزمن دارند.

درمان افسردگی اساسی در بیشتر موارد قابل درمان است. درمان انتخابی دارو درمانی (داروهای Anti Depressant) همراه با روان درمانی است

توجه و احساس همدردی با بیمار ضروری است. در واقع مورد توجه قرار گرفتن همان نیازهای عاطفی وی هستند که باید برآورده شود.

البته ممکن است در این مواقع احساس رضایت فوری در بیمار ظاهر نگردد، چرا که فرد اغلب ارتباط برقرار نمیکند و گوشه گیر و در خود فرو رفته است.
بایستی مراقب Suicide و امکان وقوع آن بود. برقرار نمودن یک رابطه خوب می تواند راه مهمی برای پیشگیری از Suicide باشد. نظارت دقیق ولی غیرمستقیم بیمار، آگاهی از محل بیمار و فعالیت های او در تمام مدت (آیا بیمار در اتاق خودش است یا در حمام و یا در محوطه بیمارستان و...) ضروری است.
 
بـرداشتن لوازم خطرناک برای پیشگیری از خودکشی جزو وظایف پرستار است. بیمار را می توان در انجام امور بخش به کمک گرفت. بسیاری از بیماران در امر مرتب کردن بخش، جابجایی وسایل، تهیه وسایل و ... می توانند کمک کنند. برای بهبود وضعیت خواب بیمار، حمام گرم (ولرم)، نوشیدن شیر قبل از خواب می تواند مفید باشد. توجهات جسمی نظیر توجه به وضعیت بهداشت، تغذیه و برخی بیماری های جسمی احتمالی دیگر ضروری است. ورزش های ملایم و سرگرمی ها مفید است ولی ورزش های پرتحرک و رقابت آمیز مضر است.
 
اختلال افسرده خویی یا نوروز افسردگی (کج خُلقی) خفیف تر از Major Depressive و در زن هـا شایع تر از مردها است. شروع تدریجی است.
علایم در اواخر روز میل به شدت نشان می دهد. شروع معمولاً در دوره سوم یا چهارم عمر است. حداقل باید شامل 2 علامت از علایم ذکر شده باشد: بی اشتهایی (یا پرخوری)، مشکل خواب، خستگی، اعتماد به نفس پایین، عدم تمرکز و احساس ناامیدی.
 
Seasonal.Affective.Dis (S.A.D)
اختلال افسردگي فصلي نوعي افسردگي است كه با كوتاه شدن روزها در زمستان و پاييزآغاز و در تابستان و بهار از بين مي رود. پرخوابي، پرخوري وكندي رواني حركتي وجود دارد. درمان از طريق مواجه با نور مصنوعي و درخشان (نور شديد)به مدت6 ـ2 ساعت درروزاست.
 
Post Partun Depressive
افسردگي پس از زايمان، افسردگي شديدي است كه معمولاً تا30روز اول پس از زايمان شروع مي شود. بي خوابي شديد ،خلق بي ثبات و احساس خستگي و خـطر خـودكـشـي وجـود دارد. در صـورت خطر آسيب به خود و يا نوزاد يك اورژانس روان پزشكي به حساب مي آيد.

 
اختلالات دو قطبي(Bipular.Manic.Depressive ) در اين گروه از اختلالات بيمار يك دوره Mania (شيدايي) كه ممكن است در فـواصـل آن يا پس از آن علايم افسردگي نيز ظاهرشود را طي ميكند. Mania دوره اي است كه با علايم زير مشخص مي شود .(بر اساسD.S.M.IV).
الف:خلق غيرطبيعي و بالا توآم با احساس بزرگ منشي و تحريك پذيري كه حداقل يك هفته طول مي كشد .
ب:ضمن وجود علايم الف،3 يا بيشتر از علايم زير بايد وجود داشته باشد :
1-افزايش اعتماد بنفس
2-كاهش نياز به خواب (مثلاً پس از 3 ساعت خواب احساس سر حال بودن مي كند)
3-پر حرفي و احساس فشار براي صحبت كردن
4- پرش افكار یا Flight of Idea 
5- حواس پرتي یا Distractibility 
6-ولخرجي، بي مبالاتي جنسي ،سرمايه گذاري هاي احمقانه.


اختلالات دو قطبی دو گونه است:

الف) اختلال دو قطبي Type I
بـيـمـار واجـد مـلاك هـاي يـك دوره  Mania بـه شـدتـي اسـت كـه بـسـتـري شدن را ايـجـاب مـي كند . مـمـكـن اسـت بـا افـسـردگـي اسـاسي همراه شود (بيمار در هر فاز چه در فاز مانیا چه در فاز افسردگی علايم را به شدت نشان مي دهد)
 
ب) اختلال دو قطبي Type II  
بيمار واجد ملاك هايMajor Depressive ويك دورهHypo Mania  (و نـهMania) اسـت. (در دوره هـپيومانیا علايم مانيا با شدت كمتري ظاهر مي شوند.)
 

اختلال خلق ادواري ( Cyclothymic.Dis ) فرم خفيف تر اختلال دوقطبي با دوره هاي متناوب هیپومانیا و افسردگي متوسط است.علايم حداقل 2سال بايد وجود داشته باشد. شيوع در مرد و زن برابر است. شروع آرام وتدريجي است. سوءمصرف مواد در اين بیماران شايع است. شروع در اواخر نوجواني یا اوایل جوانی است شيوع 1% است.در شهر و روستا از اين نظر تفاوتي نمي كند، ولي در طبقات اجتماعي بالا شيوع كمي بيشتر است. بيماري خانوادگي است و نقش ژنتيك در آن به شدت مطرح است.
 افزايش نوراپي نفرین وسروتونين مطرح است. بيماري همان طور كه گفته شد احتمالاً ارثي است. اگر والدين هردو مبتلا باشد خطر ابتلا فرزندان 75%است. اختلالاات ژنتيكي در كروموزوم هاي 5 و11 مطرح است.
 
دوره های  Maniaدر 45درصد موارد عود مي كنند بدون درمان 6-3 ماه طول مي كشند و پـيـش آگـهـي آنها بد نيست. حدود 30% بيماران دچار پسرفت، تشديد و مزمن شدن بيماري مي شوند.

 روان درماني در فاز حاد بیماری موردي ندارد در سایر مواقع درمان حمايتي و رفتار درماني مفيد است. خانواده درماني نیز مفيد است، چون اختلال زمينه خانوادگي دارد.
 این بیماران خواهان ارتباط گرم و صميمانه هستند. بيشتربراي ارتباط سراغ افراد كناره گير مي روند نبايد به هيچ وجه بيمار را طرد كرد. اين بيماران معمولاً بشاش، جذاب ودر عين حال گاهي تحريك پذير و غير قابل كنترل هستند. نسبت به بيماران اسكيزوفرن بيشتر با واقعيت ارتباط دارند.

بيمار Mania انرژيك وكم خواب است. تمرينات و ورزش هاي ملايم(قدم زدن، باغباني، توپ بازي) براي تخليه انرژي آنها مفيداست ورزش ها نبايد رقابت آميز باشد.

بـيـمـاران را بـايـد مـشـغـول نـگاه داشت. سرودهاي دسته جمعي و بازي هاي دايره اي، طراحي و كمك در تغيير دكوراسيون مفيد است رعايت بهداشت و استراحت كافي الزامي است.لازم است با توجه به فعال بودن بيمار تغذيه كافي و برقراري تعادل مايعات و الكترو ليت ها مدنظر قرار گيرد استفاده از ساندويچ و غذاهای لقمه ای براي بيماراني كه به شدت فعال هستند و نمي توانند پاي ميز غذا بنشينند توصيه مي شود.در مواقع تحريك پذيري با بيمار آرام و با Tone پايين (نجوا) صحبت كنيد.


*گرد آوری و تنظیم مریم فرجی رواشناس و مشاور
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
برای موفقیت لازم نیست نابغه باشی فقط کافیه یه قدم جلوتر باشی/ انیشتن