چگونگی رفتار با نوجوانان سرکش و ناسازگار

به گزارش میگنا سکینه رضایی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، با اشاره به اینکه نوجوانی دوره آشفتگی است اظهار کرد: نوجوانی یکی از دوره‌های طولانی زندگی است که تغییراتش بسیار سریع رخ می‌دهد. این دوره به دوره طوفان و تنش‌های شدید، دوره آشوب، طغیان و سرکشی نام‌گذاری شده که به دلیل توأم بودن تغییرات فیزیولوژیکی با تغییراتی در رفتار نام‌گذاری شده و نوجوان در تطابق و سازش با محیط دچار اشکال می‌شود.

نوجوانی از دیدگاه‌های مختلف مورد تحلیل قرارگرفته است. از دیدگاه زیستی ورود به مرحله نوجوانی موجب افزایش فعالیت غده هیپوفیز می‌شود به صورتی که بدن هورمون‌هایی را که قبلاً ترشح نمی‌کرد، ترشح می‌کند. ترشح این هورمون‌ها، به‌نوبه خود منجر به فعالیت غدد داخلی دیگر شده و ترشح هورمون‌های دیگر را باعث می‌شود مثل هورمون‌های جنسی و هورمون رشد.

آنچه در این دوره اتفاق می‌افتد جهش نوجوانی است که به میزان و رشد سریع قد و وزن منجر می‌گردد و با بلوغ جنسی توأم است. در این دوره به خاطر رشد سریع قد و وزن، نیازهای غذایی نوجوانان افزایش می‌یابد و به خاطر تفاوت در رشد اعضای مختلف بدن، نوجوانان موقتاً احساس ناخوشایندی پیدا می‌کنند و نیز رشد عضلات بدن و استخوان‌ها به‌خصوص در پسرها باعث می‌شود سازگاری آن‌ها با تمرکز زمین به هم می‌ریزد. تغییرات رشدی و نیاز به سازگاری با آن باعث می‌شود، نوجوانان به خصوصیات جسمانی توجه بسیاری داشته باشند. آنچه اهمیت دارد توجه به این مصالح است که تصویر ذهنی آن‌ها از خودشان را به‌ شدت تحت تأثیر تغییرات جسمی و فیزیولوژیکی قرار می‌دهد.

از دیدگاه روان‌شناختی ورود به نوجوانی همراه است با ورود به سطح تفکر عملیات صوری (انتزاعی)، که به‌تبع آن نوجوان علاوه بر این‌که درباره خود زیاد فکر می‌کند، تصور می‌کند دیگران هم با موشکافی عیب‌جویانه، خصوصیات شخصیتی، احساسات، رفتار و ظاهر او را زیر نظر دارند. وی توانایی فرضیه‌سازی و استدلال کردن را یاد می‌گیرد و به مدد این توانایی همیشه «موجود» و «ممکن» را مقایسه می‌کند و کشف می‌کند که غالباً آنچه موجود است چیزی کم دارد و درنتیجه به سرکش شدن او کمک می‌کند.


مخالفت می‌کنم پس هستم
از مسائل مهم نوجوان در این دوره سنی استقلال‌طلبی است؛ من مخالفت می‌کنم، پس هستم. اگر نوجوان نتواند تضاد بین تداوم احساس وابستگی به والدین و میل به استقلال را حل کند، دچار مشکلاتی خواهد شد. از دیدگاه اجتماعی یا همان ارتباطی، تعاملات اجتماعی در این دوران افزایش پیدا می‌کند و نوجوان این امکان را می‌یابد که با گروه همسالان ارتباط بیشتری داشته باشد و در ارتباط با گروه همسالان، آن‌ها این امکان را می‌یابند که چگونگی کنترل رفتار اجتماعی را بیاموزند، و مسائل و احساساتشان را باهم در میان می‌گذارند.

رضایی با تأکید بر ارتباط موثر والدین با نوجوانان گفت: در این هنگام والدین زمانی می‌توانند بیشترین نفوذ را در فرزندان خود داشته باشند که آنان را درک کنند و مشتاق کمک به آنان باشند. بنابراین نوجوانانی که چنین والدینی دارند نیازی نمی‌بینند بین نفوذ والدین و بهترین دوستان خود تفاوتی قائل شوند. نوجوانانی که اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند و به خود متکی‌تر هستند، می‌توانند بی‌آنکه به‌شدت متکی به والدین یا همسالان باشند و به تفاوت بین همسالان و والدین اهمیتی بدهند، از تجارب همه آن‌ها استفاده کنند.


مرحله الگوپذیری از دوستان
این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی با اشاره به رفتار نوجوان در این سن بیان کرد: نوجوان علاوه بر مربیان و والدین خود تا حد زیادی به تقلید از همسالان خویش متمایل می‌شود مرحله تقلید در نوجوان از سن 12 سالگی آغاز می‌شود او از همکلاسی‌ها به‌ویژه در پوشش و اخلاق تقلید می‌کند که این ویژگی بیشتر در پسران به چشم می‌خورد. آنچه در این مرحله باید به آن توجه کرد انواع تقلید است که گاهی کورکورانه و گاهی آگاهانه هست. در تقلید کورکورانه مقلد از هر عمل مضر یا غیر مضر به‌طور ناآگاهانه پیروی می‌کند اما در تقلید آگاهانه شخص مقلد نکات مثبت اعمال طرف مقابل را انتخاب نموده و از آن پیروی می‌کند و اعمال ناشایست را تشخیص داده کنار گذارده و تقلید نمی‌کند. ازاین‌رو والدین باید نوجوانان را آگاه سازند که در مسائل زندگی کورکورانه تقلید نکنند.


میل به آزادی نوجوان
یکی از تمایلات و خصیصه‌هایی که در این دوران شدت می‌یابد میل به آزادی بی‌حدوحصر و بی‌قیدوشرط است. نوجوان مقررات اجتماعی را سد راه ارضاء تمایلات خویش به‌حساب می‌آورد. ازآنجاکه آزادی‌های بی‌قیدوشرط موجب انحراف و بروز مشکلات خواهد شد باید با روش‌های صحیح و با صحبت‌های دوستانه کنترل شود.

رضایی با بیان چگونگی ارتباط مناسب با نوجوانان گفت: صحبت کردن مداوم با فرزندان، گوش کردن فعال، درک درست احساسات فرزندان، سؤال کردن و نظرخواهی، تشویق بیشتر و انتقاد کمتر، توجه به کنجکاوی، صداقت و آزاداندیشی، رفتار خوب را با واکنش فوری پاسخ دادن ازجمله عوامل مؤثر در ارتباط بیشتر و بهتر با نوجوان است.

وی راهبردهایی را برای ایجاد و حفظ رابطه سالم والدین با نوجوانان بیان کرد: والدین باید صادق و آزاداندیش باشند، از شیوه فرزندپروری متعادل استفاده کنند، به کاهش آسیب به نوجوان فکر کنند، نوجوان خود را به حضور در فعالیت‌های فوق‌برنامه تشویق و در زندگی و فعالیت‌های فرزندان شرکت داشته باشند و روزانه دست‌کم 15 دقیقه به کاری که فرزند خواسته بپردازند.

رضایی اظهار کرد: والدین باید هفته‌ای یک‌بار فعالیتی را با فرزندان ترتیب دهند و از فعالیت‌های فرزندانشان حمایت کنند همواره به رفتار خوب نوجوان با واکنش فوری پاسخ دهند، پدر و مادرها هنگام صرف غذا از فرصت استفاده کرده و به تبادل خبرهای روزمره با خانواده بپردازند.