ازخبرنامه انجمن روان‌شناسی ایران زمستان 1400
دکتررضا متقی
مقایسه اثربخشی درمان پذیرش و تعهد، آموزش بهداشت خواب و ترکیب هر دو بر کیفیت خواب و پارامترهای فیزیولوژی در سالمندان مبتلا به اختلال بی‌خوابی"را در شهریور 1400به اتمام رساند.
این پایان‌نامه توسط دکتر علیرضا ماردپور (استاد راهنما) و دکتر شیر‌علی خرامین (استاد مشاور) هدایت شده است.

چکیده
هدف: این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه اثربخشی سه مداخله بهداشت خواب، درمان پذیرش و تعهد و ترکیب بهداشت خواب و درمان پذیرش و تعهد بر کیفیت خواب و پارامترهای فیزیولوژی شامل اکسیژن اشباع خون، ضربان قلب، فشارخون سیستولیک و دیاستولیک سالمندان مرکز روزانه توان‌بخشی سالمندان شیراز انجام شده است.

روش: این مطالعه از نوع نیمه­ آزمایشی با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون و پی‌گیری با گروه گواه بوده است.
جامعه آماری آن، سالمندان عضو مرکز توان‌بخشی جهان‌دیدگان شیراز که مبتلا به اختلال بی‌خوابی بوده‌اند است، این مرکز شامل5000 نفر عضو می‌باشد که زیر نظر سازمان بهزیستی شیراز فعالیت می‌کند.

پس از اطلاع‌رسانی به اعضاء از طریق آگهی نصب شده در مرکز و پیامک، تعداد 350 نفر مراجعه نمودند که از میان آنها تعداد 110 نفر شرایط ورود به پژوهش را داشتند که تعداد 80 نفر، زن و مرد (60 زن و 20 مرد) بصورت در دسترس انتخاب و در چهار‌گروه 20 نفری (سه گروه آزمایش و یک گروه گواه) با گمارش تصادفی قرار گرفتند.

ابزارهای اندازه‌گیری در این مطالعه، پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبورگ، دستگاه فشارسنج جیوه‌ای و دستگاه پالس‌اکسیمتر بوده است.
جلسات آموزشی گروه بهداشت خواب، 4 جلسه 45 دقیقه‌ای بصورت هفتگی، جلسات روان‌درمانی، درمان پذیرش و تعهد بصورت 8 جلسه 90 دقیقه‌ای با فراوانی 2 بار در هفته تشکیل شد. گروه آزمایشی 1 تحت مداخله بهداشت خواب، گروه آزمایشی 2 تحت مداخله درمان پذیرش و تعهد و گروه آزمایشی 3 تحت هر دو مداخله قرار گرفتند و گروه گواه هیچ مداخله‌ای دریافت نکردند. آزمودنی‌ها در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری مورد ارزیابی کیفیت خواب، فشارخون، ضربان قلب و اکسیژن اشباع در خون قرار گرفتند.
اطلاعات گردآوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه­ی23 از طریق آزمون‌های آماری تحلیل واریانس دو‌راهۀ مختلط و تحلیل کوواریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شدند.

یافته‌ها: اطلاعات بدست آمده نشان دادند که آموزش بهداشت خواب، درمان پذیرش و تعهد و ترکیب هر دو بر کیفیت خواب در پس‌آزمون و پیگیری تأثیر داشته است. در پس‌آزمون مداخله بهداشت خواب بر فشارخون سیستول، مداخله درمان پذیرش و تعهد بر ضربان قلب و مداخله ترکیبی بر اکسیژن اشباع خون، ضربان قلب و فشارخون سیستولیک اثر داشته است، اما در پیگیری هر سه گروه آزمایش فقط بر اکسیژن اشباع خون و فشارخون سیستولیک اثر داشته‌اند. اثر درمان ترکیبی بهداشت خواب و درمان پذیرش و تعهد از مداخله‌ها به‌صورت تکی بیشتر بوده است) 001/0 (p < .

نتیجه‌گیری: مطالعه حاضر نشان داد که به‌کارگیری درمان پذیرش و تعهد به همراه بهداشت خواب بیشتر از مداخله‌ها به‌صورت تکی باعث بهبود کیفیت خواب و پارامترهای فیزیولوژی: کاهش فشارخون سیستولیک و افزایش اکسیژن اشباع در خون می‌شود. به‌کارگیری مداخله ترکیبی بهداشت خواب به همراه درمان پذیرش و تعهد به کلیه مسئولین و دست‌اندرکاران پشتیبانی از سالمندان به ویژه حیطه ‌توان‌بخشی توصیه می‌شود.
 
واژه‌های کلیدی: اختلال بی‌خوابی، کیفیت خواب، درمان پذیرش و تعهد، بهداشت خواب، پارامترهای فیزیولوژی