تقویت «هوش هیجانی» رفتارهای پرخطر کودک را کاهش می‌دهد
به گزارش میگنا مهسا یزدی که در حوزه اختلالات روان‌پزشکی کودک و نوجوان تخصص دارد در گفت‌وگو با ایسنا با تعریف از هوش هیجانی بیان میکند: هوش هیجانی یعنی توانایی دریافت سریع هیجان، ارزیابی و ابراز هیجانات، فهمیدن و نیز مدیریت کردن آن و استفاده از اطلاعات هیجانی برای هدایت اعمال و افکار است.
وی با اشاره به راهکارهایی برای تقویت هوش هیجانی کودکان افزود: باید هیجانات مختلف به کودک در قالب بازی، قصه، نمایش، هیجاناتی مثل غم، خشم، ترس و شادی را آموزش بدهیم تا توانایی شناخت احساسات مختلف را پیدا کند. اگر کودکی هیجانی را تجربه میکند به آن کودک در نام‌گذاری آن هیجان کمک کنیم تا بتواند برای آن هیجان اسم پیدا کند و احساسش را با کلمات بیان میکند.
یزدی ضمن اشاره به اینکه تقویت هوش هیجانی باعث کاهش رفتارهای مسئله‌ساز یا همان پرخطر میشود اظهار کرد: والدین باید به کودک آموزش دهند؛ وقتی با هیجانی روبه‌رو میشود چطور موقعیت را ارزیابی کند و راه‌حل مناسبی برای مشکلش پیدا کند و هیچ‌وقت نباید والدین راه‌حل‌های خودشان را به کودک تحمیل کنند، درک کردن والدین به کودک کمک میکند خودش راه‌حل مناسب را پیدا کند.
این روانشناس تصریح کرد: زمانی که فرزند شما هیجانی مثل غم و خشم را تجربه میکند به‌جای اینکه احساسش نادیده گرفته شود و تحقیر شود؛ می‌توان با کودک همدلی کرد که به‌این‌ترتیب فرزند شما می‌فهمد درک شده و در پذیرش آن احساس موفق میشود.
هوش هیجانی به معنی آگاهی از هیجانات و استفاده به‌موقع و مناسب از هیجانات است. این هوش استفاده از هیجانات در برقراری ارتباط مؤثر و توانایی درک دیگران است که باعث کارآمدی فرد در محیط اجتماعی میشود به‌طوری‌که فرد احساس رضایت بیشتری دارد.
یزدی افزود: پدر و مادرها باید به بچه‌ها فرصت بدهند تا خودشان تصمیم بگیرند. والدین در کنار بچه‌ها حضور داشته باشند و تصمیمات آن‌ها را ارزیابی کنند. دیگر اینکه همه مشکلات را نباید پدر و مادر حل کنند و باید به عهده بچه‌ها بگذارند و با دادن حق انتخاب به کودک به او در تقویت حس مسئولیت‌پذیری کمک می‌کنیم. لازم به ذکر است حس مسئولیت‌پذیری یکی از ابعاد هوش هیجانی است.
در تحقیقات مشخص‌شده نوجوانانی که دارای هوش هیجانی بالایی هستند توانایی بیشتری جهت درک خواسته‌های خودشان دارند و به راحتی می‌توانند فشار همسالان را متوجه شوند. که این توانایی باعث میشود به‌عنوان‌مثال در برابر فشار همسالان نسبت به مصرف مواد مخدر و سیگار مقاومت کنند؛ این مقاومت همان عاملی است که باعث میشود این گروه از نوجوانان دچار مصرف نشوند. هوش هیجانی در این مورد به کار می‌آید و نوجوان در برابر خواسته‌های خود موفق‌تر عمل میکند.
ارتباط بین فردی مؤثر از مزیت‌های هوش هیجانی
یزدی خاطرنشان کرد: برخی از افراد گوش دادن و همدلی کردن را بلدند که این مسئله به ارتباط بین فردی آدم‌ها کمک میکند. این‌گونه افراد توانایی تحلیل و فهم هیجانات خود و اطرافیان را دارند که این باعث میشود عزت‌نفسشان بالا رود و با رفتارهای خودشان پیام‌های شفافی به دیگران بدهند تا اینکه در روابطشان سوءتفاهم پیش نیاید.
هوش هیجانی یک عامل مهم و تعیین‌کننده در موقعیت‌های مختلف زندگی است مثلاً موفقیت در مدرسه و تحصیل و عملکرد کودک یا نوجوان به هوش هیجانی فرد بستگی دارد. تحقیقات نشان داده کسانی که هوش هیجانی بالاتری دارند عملکرد تحصیلی خوبی دارند. موفقیت در شغل و ارتباط بهتر در روابط بین فردی؛ با سلامت عمومی بالا همبستگی دارد و با رفتارهای پرخطر رابطه منفی دارد. هوش هیجانی یک متغیر مهم و اساسی در سلامت و سبک زندگی شخصی است.
یزدی بابیان اینکه هوش هیجانی در ۵ مقوله تقسیم‌بندی میشود خاطرنشان کرد: از جمله ابعاد تقسیم‌بندی هوش هیجانی در مهارتهای درون فردی مثل عزت‌نفس، خودشکوفایی، خودآگاهی هیجانی، ابراز وجود و استقلال است. مقوله دوم شامل مهارتهای بین فردی مثل مسئولیت، همدلی، ارتباطات اجتماعی یا بین فردی است. انطباق یا سازگاری از ابعاد دیگر هوش هیجانی است که شامل واقعیت سنجی، انعطاف‌پذیری و حل مسئله است. مدیریت استرس و خلق‌وخو از دیگر مقوله‌های هوش هیجانی هستند که شامل خوش‌بینی و شادکامی است.
وی با اشاره به هوش هیجانی در دختران و پسران افزود: با توجه به دسته‌بندی ذکر شده در ابعاد مختلف هوش هیجانی؛ تفاوت هوش هیجانی در دختر و پسر بیشتر خودشان را نشان می‌دهند. در تحقیقات مشخص‌شده دختران در قسمت همدلی و خودآگاهی نسبت به پسران هوش بالاتری دارند ولی در بعد استقلال تفاوت چندانی وجود نداشته است. به‌عنوان‌مثال تفاوت مسئولیت‌پذیری دختران و روابط بین فردی آن‌ها بیش از پسران بوده است.
به‌طورکلی هوش هیجانی در دختران بیش از پسران است ولی این نظریه در همه تحقیقات یکسان نیست، تحقیقاتی بوده است که هیچ تفاوتی بین هوش هیجانی وجود ندارد. در تحقیقات نشان داده شده دختران مهارتهای بین فردی قوی‌تر و مردان هم ظرفیت درون فردی بیشتری دارند و یا در قسمت مدیریت هیجانات و انطباق‌پذیری و سازگاری پسران شبیه دختران بوده‌اند.
وی افزود: نقش جنسیت را این‌گونه می‌توان بیان کرد که سبک‌های دل‌بستگی و روابط والد و کودک و شیوه‌های فرزند پروری والدین و توقعات آن‌ها از دختر و پسر می‌تواند کیفیت هوش هیجانی را تحت تأثیر قرار دهد.
یزدی گفت: هوش هیجانی نقش خیلی مؤثری در موفقیت زندگی دارد و ازآنجایی‌که مهارتهای هوش هیجانی یاد گرفته میشود، ما می‌توانیم آموزش دهیم به‌جای اینکه بگوییم این خصوصیات ارثی هستند و از سوی پدر و مادر به فرزند ارث می‌رسد. برای بالا بردن هوش کودکان، به این نکته اشاره کنیم که باید والدین را تشویق کنیم تربیت را در مسیری قرار دهند که هوش هیجانی کودکان را زیاد میکند، مثل قدرت اجازه دادن به فرزند به‌طوری‌که بتواند احساسات خود را بیان کند، که در افزایش هوش هیجانی خیلی کمک‌کننده است.
وی با اشاره به راهکارهایی برای تقویت هوش هیجانی کودکان افزود: باید هیجانات مختلف به کودک در قالب بازی، قصه، نمایش، هیجاناتی مثل غم، خشم، ترس و شادی را آموزش بدهیم تا توانایی شناخت احساسات مختلف را پیدا کند. اگر کودکی هیجانی را تجربه میکند به آن کودک در نام‌گذاری آن هیجان کمک کنیم تا بتواند برای آن هیجان اسم پیدا کند و احساسش را با کلمات بیان میکند.
یزدی ضمن اشاره به اینکه تقویت هوش هیجانی باعث کاهش رفتارهای مسئله‌ساز یا همان پرخطر میشود اظهار کرد: والدین باید به کودک آموزش دهند؛ وقتی با هیجانی روبه‌رو میشود چطور موقعیت را ارزیابی کند و راه‌حل مناسبی برای مشکلش پیدا کند و هیچ‌وقت نباید والدین راه‌حل‌های خودشان را به کودک تحمیل کنند، درک کردن والدین به کودک کمک میکند خودش راه‌حل مناسب را پیدا کند.
این روانشناس تصریح کرد: زمانی که فرزند شما هیجانی مثل غم و خشم را تجربه میکند به‌جای اینکه احساسش نادیده گرفته شود و تحقیر شود؛ می‌توان با کودک همدلی کرد که به‌این‌ترتیب فرزند شما می‌فهمد درک شده و در پذیرش آن احساس موفق میشود.
هوش هیجانی به معنی آگاهی از هیجانات و استفاده به‌موقع و مناسب از هیجانات است. این هوش استفاده از هیجانات در برقراری ارتباط مؤثر و توانایی درک دیگران است که باعث کارآمدی فرد در محیط اجتماعی میشود به‌طوری‌که فرد احساس رضایت بیشتری دارد.
یزدی افزود: پدر و مادرها باید به بچه‌ها فرصت بدهند تا خودشان تصمیم بگیرند. والدین در کنار بچه‌ها حضور داشته باشند و تصمیمات آن‌ها را ارزیابی کنند. دیگر اینکه همه مشکلات را نباید پدر و مادر حل کنند و باید به عهده بچه‌ها بگذارند و با دادن حق انتخاب به کودک به او در تقویت حس مسئولیت‌پذیری کمک می‌کنیم. لازم به ذکر است حس مسئولیت‌پذیری یکی از ابعاد هوش هیجانی است.
در تحقیقات مشخص‌شده نوجوانانی که دارای هوش هیجانی بالایی هستند توانایی بیشتری جهت درک خواسته‌های خودشان دارند و به راحتی می‌توانند فشار همسالان را متوجه شوند. که این توانایی باعث میشود به‌عنوان‌مثال در برابر فشار همسالان نسبت به مصرف مواد مخدر و سیگار مقاومت کنند؛ این مقاومت همان عاملی است که باعث میشود این گروه از نوجوانان دچار مصرف نشوند. هوش هیجانی در این مورد به کار می‌آید و نوجوان در برابر خواسته‌های خود موفق‌تر عمل میکند.
ارتباط بین فردی مؤثر از مزیت‌های هوش هیجانی
یزدی خاطرنشان کرد: برخی از افراد گوش دادن و همدلی کردن را بلدند که این مسئله به ارتباط بین فردی آدم‌ها کمک میکند. این‌گونه افراد توانایی تحلیل و فهم هیجانات خود و اطرافیان را دارند که این باعث میشود عزت‌نفسشان بالا رود و با رفتارهای خودشان پیام‌های شفافی به دیگران بدهند تا اینکه در روابطشان سوءتفاهم پیش نیاید.
هوش هیجانی یک عامل مهم و تعیین‌کننده در موقعیت‌های مختلف زندگی است مثلاً موفقیت در مدرسه و تحصیل و عملکرد کودک یا نوجوان به هوش هیجانی فرد بستگی دارد. تحقیقات نشان داده کسانی که هوش هیجانی بالاتری دارند عملکرد تحصیلی خوبی دارند. موفقیت در شغل و ارتباط بهتر در روابط بین فردی؛ با سلامت عمومی بالا همبستگی دارد و با رفتارهای پرخطر رابطه منفی دارد. هوش هیجانی یک متغیر مهم و اساسی در سلامت و سبک زندگی شخصی است.
یزدی بابیان اینکه هوش هیجانی در ۵ مقوله تقسیم‌بندی میشود خاطرنشان کرد: از جمله ابعاد تقسیم‌بندی هوش هیجانی در مهارتهای درون فردی مثل عزت‌نفس، خودشکوفایی، خودآگاهی هیجانی، ابراز وجود و استقلال است. مقوله دوم شامل مهارتهای بین فردی مثل مسئولیت، همدلی، ارتباطات اجتماعی یا بین فردی است. انطباق یا سازگاری از ابعاد دیگر هوش هیجانی است که شامل واقعیت سنجی، انعطاف‌پذیری و حل مسئله است. مدیریت استرس و خلق‌وخو از دیگر مقوله‌های هوش هیجانی هستند که شامل خوش‌بینی و شادکامی است.
وی با اشاره به هوش هیجانی در دختران و پسران افزود: با توجه به دسته‌بندی ذکر شده در ابعاد مختلف هوش هیجانی؛ تفاوت هوش هیجانی در دختر و پسر بیشتر خودشان را نشان می‌دهند. در تحقیقات مشخص‌شده دختران در قسمت همدلی و خودآگاهی نسبت به پسران هوش بالاتری دارند ولی در بعد استقلال تفاوت چندانی وجود نداشته است. به‌عنوان‌مثال تفاوت مسئولیت‌پذیری دختران و روابط بین فردی آن‌ها بیش از پسران بوده است.
به‌طورکلی هوش هیجانی در دختران بیش از پسران است ولی این نظریه در همه تحقیقات یکسان نیست، تحقیقاتی بوده است که هیچ تفاوتی بین هوش هیجانی وجود ندارد. در تحقیقات نشان داده شده دختران مهارتهای بین فردی قوی‌تر و مردان هم ظرفیت درون فردی بیشتری دارند و یا در قسمت مدیریت هیجانات و انطباق‌پذیری و سازگاری پسران شبیه دختران بوده‌اند.
وی افزود: نقش جنسیت را این‌گونه می‌توان بیان کرد که سبک‌های دل‌بستگی و روابط والد و کودک و شیوه‌های فرزند پروری والدین و توقعات آن‌ها از دختر و پسر می‌تواند کیفیت هوش هیجانی را تحت تأثیر قرار دهد.
یزدی گفت: هوش هیجانی نقش خیلی مؤثری در موفقیت زندگی دارد و ازآنجایی‌که مهارتهای هوش هیجانی یاد گرفته میشود، ما می‌توانیم آموزش دهیم به‌جای اینکه بگوییم این خصوصیات ارثی هستند و از سوی پدر و مادر به فرزند ارث می‌رسد. برای بالا بردن هوش کودکان، به این نکته اشاره کنیم که باید والدین را تشویق کنیم تربیت را در مسیری قرار دهند که هوش هیجانی کودکان را زیاد میکند، مثل قدرت اجازه دادن به فرزند به‌طوری‌که بتواند احساسات خود را بیان کند، که در افزایش هوش هیجانی خیلی کمک‌کننده است.
