چهار نکته برای تقویت هوش
هوش سیال و هوش متبلور را چگونه تقویت کنیم؟
ریموند کَتِل و دانلد هِب دو نفر از کسانی هستند که نسبت به سنجش هوش به صورت سنتی انتقاد داشتند و به دنبال روشی بودند تا ارزیابی هوش را اصلاح کنند. حتما برایتان سوال شده که چرا؟!
به دو دلیل:
• 1- تست های هوش "موانع فرهنگی" را در نظر نمی گیرند
یعنی چه؟
فرض کنید در سال 1340 هستیم:
کودکی در روستا زندگی میکند و اصلا با مفهوم "تست" آشنایی ندارد. شرط می بندم اگر یک قلم از این تست های هوش را از او بگیرید حتی نفهمد از چه صحبت میکنید. اما همین کودک دارای توانایی هدایت و شمارش یک گله 200 تایی گوسفند است یا در مهارت کشاورزی، آبیاری و دادن ایده های تازه برای افزایش محصول رو دست ندارد.
حالا برعکس، اگر بخواهیم هوش یک کودک شهری را با تستی براساس معیار های روستایی بسنجیم، احتمالا نتایج رضایت بخش نخواهند بود.
در این موقعیت ها چه کسی میتواند ادعا کند این کودکان از هوشمندی کمی برخوردار هستند؟
• 2- تست های هوش تغییرات و آسیب های مغزی را که بر اثر بالارفتن سن و حوادث ایجاد میشوند، در نظر نمی گیرند
• 1- تست های هوش "موانع فرهنگی" را در نظر نمی گیرند
یعنی چه؟
فرض کنید در سال 1340 هستیم:
کودکی در روستا زندگی میکند و اصلا با مفهوم "تست" آشنایی ندارد. شرط می بندم اگر یک قلم از این تست های هوش را از او بگیرید حتی نفهمد از چه صحبت میکنید. اما همین کودک دارای توانایی هدایت و شمارش یک گله 200 تایی گوسفند است یا در مهارت کشاورزی، آبیاری و دادن ایده های تازه برای افزایش محصول رو دست ندارد.
حالا برعکس، اگر بخواهیم هوش یک کودک شهری را با تستی براساس معیار های روستایی بسنجیم، احتمالا نتایج رضایت بخش نخواهند بود.
در این موقعیت ها چه کسی میتواند ادعا کند این کودکان از هوشمندی کمی برخوردار هستند؟
• 2- تست های هوش تغییرات و آسیب های مغزی را که بر اثر بالارفتن سن و حوادث ایجاد میشوند، در نظر نمی گیرند
دقیقا قبل از کنکور کارشناسی بود که تصادف سختی کردم و مدتی را در بیمارستان بی هوش بودم. وقتی به هوش آمدم مجبور شدم یک بار عمل مغز و جمجمه انجام بدهم.
بعد از برگشت به خانه سعی کردم زندگی عادی را شروع کنم و تصمیم گرفتم سر کنکور بروم. سر جلسه وقتی دفترچه سوالات را باز کردم حتی نمی دانستم معنی کلمه "گزینه" چیست. سعی کردم روحیه خود را حفظ کنم و بعد از برگشت به خانه به روی خودم نیاوردم!
بار دیگر قرار شد مثل قبل تصادف خانه دوستم بروم و از آنجا با او به مدرسه برویم تا مدارکمان را تحویل بگیریم. اما مسیر همیشگیم را گم کردم و از شدت گیجی وسط کوچه نشستم و شروع به گریستن کردم.
وقتی برای این مشکلاتم پیش دکتر رفتیم، با توجه به توصیفات دکتر تازه فهمیدیم تا چه حد به مغزم آسیب خورده است.
مدت 7-10 سال طول کشید اما بالاخره کنکور کارشناسی و بعد از آن ارشد را دادم. الان هم به عنوان رواشناس مشغول به کار هستم.
بعد از برگشت به خانه سعی کردم زندگی عادی را شروع کنم و تصمیم گرفتم سر کنکور بروم. سر جلسه وقتی دفترچه سوالات را باز کردم حتی نمی دانستم معنی کلمه "گزینه" چیست. سعی کردم روحیه خود را حفظ کنم و بعد از برگشت به خانه به روی خودم نیاوردم!
بار دیگر قرار شد مثل قبل تصادف خانه دوستم بروم و از آنجا با او به مدرسه برویم تا مدارکمان را تحویل بگیریم. اما مسیر همیشگیم را گم کردم و از شدت گیجی وسط کوچه نشستم و شروع به گریستن کردم.
وقتی برای این مشکلاتم پیش دکتر رفتیم، با توجه به توصیفات دکتر تازه فهمیدیم تا چه حد به مغزم آسیب خورده است.
مدت 7-10 سال طول کشید اما بالاخره کنکور کارشناسی و بعد از آن ارشد را دادم. الان هم به عنوان رواشناس مشغول به کار هستم.
تا چه حد این داستان واقعی یا اغراق شده بود؟ واقعیتش را بخواهید نمی دانم!
با این حال مسئله ای کاملا واضح است؛ فردی به خاطر آسیب های مغزی به مدت 7-10 سال از زندگی نرمال و همسالانش دور شده است.
به نظر شما با توجه به تاریخچه ای که از زندگی این فرد برایتان گفتم آیا ممکن است یک آزمون ساده، هوش این فرد را در مقاطع مختلف زندگی اش مشخص کند؟
مشخصا خیر!
بنابراین با توجه به ایراداتی که کتل و هب به آزمون های هوشی مثل استنفورد-بینه و وکسلر داشتند، نظریه هوشی جدید خود را با دو نوع هوش سیال و متبلور پایه گذاری کردند.
با این حال مسئله ای کاملا واضح است؛ فردی به خاطر آسیب های مغزی به مدت 7-10 سال از زندگی نرمال و همسالانش دور شده است.
به نظر شما با توجه به تاریخچه ای که از زندگی این فرد برایتان گفتم آیا ممکن است یک آزمون ساده، هوش این فرد را در مقاطع مختلف زندگی اش مشخص کند؟
مشخصا خیر!
بنابراین با توجه به ایراداتی که کتل و هب به آزمون های هوشی مثل استنفورد-بینه و وکسلر داشتند، نظریه هوشی جدید خود را با دو نوع هوش سیال و متبلور پایه گذاری کردند.
هوش سیال چیست؟
هوش سیال شامل توانایی تفکر، استدلال ذهنی و حل مسئله است که کاملا مستقل از یادگیری، تجربه و تحصیلات عمل میکند. در واقع این نوع هوش به توانایی ذاتی فرد بستگی دارد.
بنابراین اگر شخصی قادر به حل معما و پازل است یا هنگام روبه رویی با مسائل راه حل های خلاقانه ارائه میکند، دارای هوش سیال بالایی است. در واقع این جنبه از توانایی این شخص هیچ ارتباطی با مطالعه یا دانش قبلی او ندارد.
یکی از روشهای تشخیص هوش سیال، قابلیت انعطافپذیری و سازگاری آن است؛ به این معنی که بسته به موقعیتهای مختلف، این نوع هوش را میشود به شکلهای مختلفی استفاده کرد.
نکته مهم اینجا است که هوش سیال و توانایی مرتبط با این نوع هوش با بالا رفتن سن کاهش مییابد.
بنابراین اگر شخصی قادر به حل معما و پازل است یا هنگام روبه رویی با مسائل راه حل های خلاقانه ارائه میکند، دارای هوش سیال بالایی است. در واقع این جنبه از توانایی این شخص هیچ ارتباطی با مطالعه یا دانش قبلی او ندارد.
یکی از روشهای تشخیص هوش سیال، قابلیت انعطافپذیری و سازگاری آن است؛ به این معنی که بسته به موقعیتهای مختلف، این نوع هوش را میشود به شکلهای مختلفی استفاده کرد.
نکته مهم اینجا است که هوش سیال و توانایی مرتبط با این نوع هوش با بالا رفتن سن کاهش مییابد.
هوش متبلور چیست؟
هوش متبلور شامل دانشی است که بر پایهی واقعیت ها است و از یادگیری ها و تجربه های گذشته حاصل میشود. موقعیت هایی که نیازمند این نوع هوش هستند شامل درک مطلب متون، تست های لغت و اکثر دروس مدرسه و دانشگاهی می باشند. برعکس هوش سیال، هوش متبلور با بالا رفتن سن، یادگیری و کسب تجربیات تازه افزایش مییابد.
ارتباط هوش متبلور و هوش سیال
از نظر کتل مفهوم هوش عمومی ترکیبی از هوش سیال و هوش متبلوراست. اما حتما برایتان سوال شده که کدام یک از این دو نوع هوش مهم تر است و میتواند موفقیت ما یا کودکمان را تضمین کند.
آزمون های ریاضی یا فیزیک مدرسه را به خاطر بیاورید. به نظر شما برای موفقیت در این نوع آزمون ها هوش سیال مهم تر است یا هوش متبلور؟
واقعیت این است که در این مدل آزمون ها دانش آموزان باید بر پایه هوش سیال خود استراتژی مناسب برای حل سوال را پیدا کنند. اما هوش سیال به تنهایی کافی نیست و دانش آموزان باید این بار بر هوش متبلور خود تکیه کنند و فرمول مناسب برای حل مسئله را به خاطر بیاورند.
با این اوصاف، میتوان گفت که این دو نوع هوش در هم تنیده اند. هوش متبلور زمانی شکل می گیرد که هوش سیال از قبل به کار گرفته شده باشد.
این به این معنی است که هنگام یادگیری توسط هوش سیال درباره مسائل و مفاهیم، تفکر و استدلال میکنیم. به این صورت اطلاعات به حافظه بلندمدت ما منتقل و جزئی از هوش متبلور ما میشود.
آزمون های ریاضی یا فیزیک مدرسه را به خاطر بیاورید. به نظر شما برای موفقیت در این نوع آزمون ها هوش سیال مهم تر است یا هوش متبلور؟
واقعیت این است که در این مدل آزمون ها دانش آموزان باید بر پایه هوش سیال خود استراتژی مناسب برای حل سوال را پیدا کنند. اما هوش سیال به تنهایی کافی نیست و دانش آموزان باید این بار بر هوش متبلور خود تکیه کنند و فرمول مناسب برای حل مسئله را به خاطر بیاورند.
با این اوصاف، میتوان گفت که این دو نوع هوش در هم تنیده اند. هوش متبلور زمانی شکل می گیرد که هوش سیال از قبل به کار گرفته شده باشد.
این به این معنی است که هنگام یادگیری توسط هوش سیال درباره مسائل و مفاهیم، تفکر و استدلال میکنیم. به این صورت اطلاعات به حافظه بلندمدت ما منتقل و جزئی از هوش متبلور ما میشود.
منظور از تقویت و بهبود هوش این است که در هر دو نوع هوش خود شاهد بهبودی باشیم؛ این دو نوع هوش را اینگونه میتوان تعریف کرد:
هوش متبلور: این هوش به دانش، دایره لغات و مهارتهای شما اشاره دارد. هوش متبلور معمولاً با افزایش سن افزایش مییابد.
هوش سیال: این هوش با عنوان استدلال سیال نیز شناخته میشود. هوش سیال در واقع توانایی شما برای استدلال و تفکر انتزاعی است.
هوش سیال: این هوش با عنوان استدلال سیال نیز شناخته میشود. هوش سیال در واقع توانایی شما برای استدلال و تفکر انتزاعی است.
عکس موازنه ای که یک سمت آن هوش سیال و ویژگی های آن داخل یک ستاره قرار گرفته و در سمت دیگر هوش متبلور و ویژگی های آن داخل ستاره دیگر قرار گرفته است.
چگونه میتوان هوش عمومی را ارتقا داد؟ (افزایش هوش سیال و متبلور)
هر دو مولفه هوش عمومی، یعنی هوش سیال و هوش متبلور، در طول دوره کودکی و نوجوانی افزایش مییابند. اما هوش متبلور به رشد خود در بزرگسالی ادامه میدهد. در مقابل، بسیاری از جنبه های هوش سیال در نوجوانی اوج میگیرد و به تدریج از حدود 30-40 سالگی افول میکند.
اما سوالی که احتمالا شما را تا اینجای مقاله کشانده این است که چگونه میشود هوش عمومی را افزایش داد.
مشخصا میدانیم که هوش متبلور با آموزش و یادگیری ارتقا مییابد. هرچه اطلاعات و دانش خود را بالاتر ببریم، این هوش هم افزایش مییابد. بنابراین، اگر کودک شما در سنین مدرسه است، میتوانید او را به خواندن درس، کتاب های غیر درسی و فراگیری مهارت های تازه تشویق کنید.
اما درباره هوش سیال باید بگوییم که در پژوهشهای گذشته اینگونه تصور می¬شد که هر فرد با هوش سیال معینی به دنیا می آید و محیط و محرکها تاثیری بر این نوع هوش ندارند. هرچند پژوهشهای اخیر توسط جکی آو (Jacky Au) [لینک مقاله] نشان میدهد که با افزایش حافظه کاری، هوش سیال هم ارتقا پیدا میکند.
حافظه کاری یا حافظه فعال یکی از توانایی های شناختی است که اطلاعات را در لحظه حال پردازش، دستکاری و استفاده میکند. در حقیقت این حافظه به ما کمک میکند که بتوانیم بر روی یک کار متمرکز بمانیم و در عین حال نسبت به محیط اطراف خود آگاه باشیم.
به طور مثال حافظه کاری به دانش آموزان در کلاس درس کمک میکند تا موقع امتحان دیکته بتوانند به متنی که معلم می خواند توجه کنند و به طور هم زمان متن را بنویسند.
مثال دیگر این نوع حافظه توانایی دانش آموز یا دانشجویی است که به درسی که معلم آموزش میدهد توجه میکند و در همان حال جزوه مینویسد.
چیزی که پژوهشگران دریافتند این بود که با آموزش فرد در زمینه یک فعالیت یا تمرین مرتبط با حافظه کاری، نه تنها مهارت فرد در آن فعالیت افزایش مییابد، بلکه توانایی های شناختی دیگر مثل استدلال و حل مسئله (مهارت های مرتبط با هوش سیال) هم تحت تاثیر قرار می گیرند.
در مقالههای آینده درباره این که چگونه پویایی محیط میتواند مغز کودک و توانایی های شناختی او را افزایش دهد صحبت خواهیم کرد.
اما سوالی که احتمالا شما را تا اینجای مقاله کشانده این است که چگونه میشود هوش عمومی را افزایش داد.
مشخصا میدانیم که هوش متبلور با آموزش و یادگیری ارتقا مییابد. هرچه اطلاعات و دانش خود را بالاتر ببریم، این هوش هم افزایش مییابد. بنابراین، اگر کودک شما در سنین مدرسه است، میتوانید او را به خواندن درس، کتاب های غیر درسی و فراگیری مهارت های تازه تشویق کنید.
اما درباره هوش سیال باید بگوییم که در پژوهشهای گذشته اینگونه تصور می¬شد که هر فرد با هوش سیال معینی به دنیا می آید و محیط و محرکها تاثیری بر این نوع هوش ندارند. هرچند پژوهشهای اخیر توسط جکی آو (Jacky Au) [لینک مقاله] نشان میدهد که با افزایش حافظه کاری، هوش سیال هم ارتقا پیدا میکند.
حافظه کاری یا حافظه فعال یکی از توانایی های شناختی است که اطلاعات را در لحظه حال پردازش، دستکاری و استفاده میکند. در حقیقت این حافظه به ما کمک میکند که بتوانیم بر روی یک کار متمرکز بمانیم و در عین حال نسبت به محیط اطراف خود آگاه باشیم.
به طور مثال حافظه کاری به دانش آموزان در کلاس درس کمک میکند تا موقع امتحان دیکته بتوانند به متنی که معلم می خواند توجه کنند و به طور هم زمان متن را بنویسند.
مثال دیگر این نوع حافظه توانایی دانش آموز یا دانشجویی است که به درسی که معلم آموزش میدهد توجه میکند و در همان حال جزوه مینویسد.
چیزی که پژوهشگران دریافتند این بود که با آموزش فرد در زمینه یک فعالیت یا تمرین مرتبط با حافظه کاری، نه تنها مهارت فرد در آن فعالیت افزایش مییابد، بلکه توانایی های شناختی دیگر مثل استدلال و حل مسئله (مهارت های مرتبط با هوش سیال) هم تحت تاثیر قرار می گیرند.
در مقالههای آینده درباره این که چگونه پویایی محیط میتواند مغز کودک و توانایی های شناختی او را افزایش دهد صحبت خواهیم کرد.
در ادامه چهار روش برای تقویت هوش متبلور و سیال به شما معرفی میشود.
ورزش منظم
یکی از بهترین راهها برای بهبود عملکرد مغز، داشتن تحرک است. انجام تمرینات ورزشی سبک باعث افزایش فعالیت بخشی از مغز به نام «هیپوکامپ» میشود که این بخش از مغز با حافظه مرتبط است. علاوه بر این، ورزش، روابط هیپوکامپ با سایر بخشهای مغز (که به حافظه مربوط هستند) را تقویت میکند.
انجام ورزشهای هوازی باعث رشد سلول های عصبی و در نتیجه، تقویت ساختار و عملکرد مغز میشود.
خواب کافی
خواب کافی هم یکی از موارد ضروری برای افزایش هوش است. هنگام خواب، مغز خاطراتی را که در طول روز داشتید مرور میکند. این فرآیند باعث افزایش توانایی مغز برای یادگیری اطلاعات جدید بعد از بیدار شدن میشود.
بر اساس یک تحقیق در سال ۲۰۱۹ کمخوابی خفیف بر حافظه تأثیر منفی میگذارد.
نوشیدن چای سبز
نوشیدن چای سبز باعث بهبود عملکرد مغز میشود. این مسئله، به دلیل وجود مقدار کمی کافئین در چای سبز است.
یک تحقیق در سال ۲۰۱۷ نشان داد که چای سبز باعث افزایش دقت و حافظه فعال میشود. این خاصیت چای سبز احتمالاً به دلیل وجود ترکیبات مختلف در آن است، نه یک ماده مشخص.
اجتماعی باشید!
از آنجا که انسان موجودی اجتماعی است، حضور در اجتماع نیز میتواند بر آمادگی ذهنی بیفزاید. جامعهپذیری میتواند ذهن و توانایی شناختی را تحریک کند.
برگرفته از:
- آساپ
- خبرآنلاین