رهیاری چیست / پندار فاضل

 رهیاری (کوچینگ) کلیدی است برای گشودن گنجینه درونتان
روزی گدائی بود بیرون از حاشیه شهر روی جعبه‌ای قدیمی نشسته بود و به مردم رهگذر التماس میکرد که در کاسه غذایش پولی بریزند. روز‌ها میگذشت و مرد همچنان روی جعبه نشسته و در حال گدایی پول و غذا بود و شب‌ها در جاده کنار جعبه می‌خوابید.
هر کسی از او می‌پرسید: داخل جعبه چیست؟ او پاسخ داد: «هیچی. این فقط جعبه‌ای قدیمی است که روی آن می‌نشینم، مطمئنم خالی است.
سالها گذشت و گدا همچنان در جاده می‌خوابید و برای پول گدایی می‌کرد. او پیرتر شد، موهایش سفیدتر و صورتش بیشتر چروک شد. روزی مسافری سوال همیشگی را از او پرسید و او هم جواب همیشگی‌اش را داد. مسافر که مرد خردمندی بود و راه‌های زیادی را پیموده بود و چیزهای زیادی دیده بود، گفت: شاید چیزی بیشتر از آنچه تصور می‌کنید در این جعبه باشد بیا بازش کنیم و نگاهی به آن بیندازیم.
مسافر، با وجود پاسخ گدا، جعبه را باز کرد. داخل آن گنجینه‌ای از طلا، الماس، زمرد و یاقوت بود.  آن مرد زندگی خود را با این احساس سپری کرده بود که چیزی ندارد، در جاده می‌خوابید و تنها با غذایی که می‌توانست با نتایج التماسش بخرد زندگی می‌کرد، در حالی که در همان‌جایی که نشسته بود، درست زیر پایش، درون جعبه‌ای که ارزشی برایش قائل نبود، ثروتی فراتر از درک او  بود که یک عمر نادیده‌اش گرفته بود.

رهیاری چیست؟
رهیار (کوچ) با دیدگاهی پذیرا و بدون قضاوت شمار را همراهی می‌کند تا در کنارش که به آرامش برسید و به کاوش در درون خود برسید و به آگاهی درون خودتان برسید و سرمایه‌های وجودی خود را کشف کنید. رهیار در آنچه ممکن است شما حالت «مشاهده‌گر» بنامید، کل سیستم را می‌ببینید، که جعبه ثروت درونی ما را که همه به نوعی روی آن نشسته‌ایم می‎بیند و همراهی‌مان می‌کند تا پیش از اینکه مانند مرد حکایت بالا پیر و فرتوت شویم به آن دست یابیم.
 به گزارش میگنا بهترین تعریفی که از رهیاری تا به حال ارایه شده توسط گرنت -پیش قراول جنبش روانشناسی رهیاری و رئيس دپارتمان رهیاری دانشگاه سیدنی است. وی رهیاری را اینگونه تعریف می­کند:
«رهیاری فرایندی دوجانبه راه حل محور، سبستماتیک و نتیجه­گراست که در آن رهیار تسهیلگر ارتقا تجربیات زندگی، و دستیابی به هدف در زندگی شخصی و تخصصی افراد نرمال و غیربالینی است که رهیار ارتقا تجربیات زندگی و عملکرد مراجع را در دامنه­های مختلف زندگی تسهیل میکند که در آن یادگیری خودمحور، رشد شخصی، و دستیابی به هدف را در وی پرورش می­دهد»
1-رهیاری ارتباطی دو جانبه است
ارشادگری و آموزش ارتباطی متخصص محور است که در رهیاری چه در متون تجربی و چه تکنیکال تاکید بر ارتباطی دوجانبه و هم­تراز بین مراجع و رهیار است (ویذورث، کیمزلی هاوس و سندل، ۲۰۰۷؛ گریفیفث، ۲۰۰۵؛ هورد، ۲۰۰۲، گرنت،۲۰۰۱). بعلاوه رهیار نیاز ندارد در حوزه­ی یادگیری مراجع متخصص باشد و نکته­ی جالب درباره­ی رهیاری اینست که رهیار نشان دهد که متخصص نیست بلکه کنجکاو و مشتاق دانستن است. وی فقط نیاز دارد که در تسهیلگری یادگیری و ارتقا عملکرد تخصص داشته باشد.
2-رهیاری رویکردی رویکرد راه ­­حل محور است
تمرکز رهیاری یه جای تحلیل مشکلات بر ساختن متمرکز است. مهارت یک رهیار اینست که بتواند مشکل را به صورتی تغییر شکل دهد که قابل حل به نظر برسد و همزمان که ارتباطی دوجانبه­ای می­سازد که در آن مراجع را توانا فرض می­کند ، منابع و توانایی­های مراجع را پررنگ نماید که وی بتواند قدم­های موثر ایجاد نماید

3-رهیاری مبتنی بر نتیجه است
بدون اقدام عملی هیچ بازخورد و تجربه­ای وجود ندارد که بتوان انعکاس اقدامات را سنجید در نتیجه فرایند رهیاری بی­معنی خواهد بود. رهیاران همیشه از مراجع سوالاتی می­پرسند که بتوان قدم­های موثر قابل بحثی را  در حین جلسات تعریف کنند. در آخر هر جلسه مراجع باید متعهد به تکلیفی که در جلسه تعریف کرده باشد که بتواند بر تکلیف و نتیجه­ی آن اتکا نمود.

4-رهیاری فرایندی سیستماتیک است
همانطور که گرنت خاطر نشان می­کند هدفگذاری چرخه­ی رهیاری را راه اندازی می­کند. این چرخه با اقدام متمرکز و برنامه­ریزی شده به سمت هدف دنبال می­شود. در هر جلسه رهیار به مراجع کمک می­کند که این هدف میتواند هدفی درونی چون مدیریت هیجان، ارتقا شهود، شناسایی ترجیحات شخصی باشد و یا هدفی بیرونی چون تعریف رسالت، اولویت بندی اقدامات، یافتن راه­های جدید باشد که رسیدن به هدف اصلی را تسهیل می­کند.
رهیار در این مقطع روش­های مختلفی را برای مشاهده، تمرین و تحلیل برای ارزیابی موقعیت کنونی مراجع بکار می­گیرد، سپس با سرمایه­گذاری بر خلاقیت طبیعی و پتانسیل­های مراجع تصویری بزرگتر از آینده برای وی ایجاد می­نماید. نهایتا حفظ شرایط موجود، حمایت از بنیان­ها و تحولات ساختاری و بازخوردها چرخه­ی رهیاری کامل می­شود.

5-رهیاری با جامعه­ غیربالینی کار می­کند
بحث­های زیادی در این زمینه شده که رهیاران نیاز به مهارت­های تشخیصی ندارند و چنین جامعه ­ای را باید به متخصصان این حوزه – روانشناسان و روانپزشکان – سپرد. تمرکز بر جامعه­ غیربالینی تفاوت بین رواندرمانی و رهیاری را مشخص می­کند. بنابراین آن­ها با جامعه­ غیربالینی کار می­کنند و مراجعینی که مشکلات بالینی دارند را باید به روانشناسان بالینی ارجاع دهند چون مراجعین نمی­توانند از رهیاری به جای درمان استفاده کنند.

6-رهیار تسهیلگر افزایش عملکرد و تجربیات زندگی است
داگلاس و مک کلی اشاره می­کنند که هدف رهیاری تغییرات ماندگار شناختی، احساس و رفتاری است که دستیابی به هدف و ارتقا عملکرد را تسهیل می­کند. بعلاوه ویتمور عنوان می­کند که رهیاری گشودن پتانسیل فرد به حداکثر عملکرد اوست. این روش به آنها کمک می کند تا به جای این که آموزش ببینند یاد بگیرد. در رهیاری بیش از این­که متخصص محور باشد بر رابطه ­ای دوجانبه تاکید می­شود و رهیار با پرسیدن سوالات مناسب به جای جواب دادن به فرد کمک می­کند که روش و عملکرد خود را ارزیابی کند و نه تنها بهترین تصمیم را بگیرد بلکه خود عامل ایجاد تجربیات جدید در زندگی شود.
7- رهیار یادگیری خودمحور را پرورش می­دهد
رهیاری رویکردی است که در نظر گرفتن جنبه­ های شناختی و رفتاری یادگیری از نظریات یادگیری کمک می­گیرد تا بتواند یادگیری تجربی را که بر اساس عملکرد خود فرد شکل گرفته ارتقا دهد. در این روند رهیار از نظریه­ های مختلف یادگیری بصورت عملیاتی استفاده می­کند تا فرد بتواند دانش را به یادگیری بدل کند.
8-رهیار رشد شخصی را ارتقا می­بخشد           
حرکت به سمت یک هدف از طریق یک فرایند حمایت کننده جوهره ی روانشناسی رهیاری است. مانند روانشناسی انسانگرایانه، روانشناسی رهیاری بر در حرکت مشتاقانه در جهت رشد متمرکز می باشد.
9-رهیاری دستیابی به هدف را تسهیل می­کند
در تمام متون رهیاری انتخاب هدف جزء لاینفک رهیاری بشمار می­رود و فلسفه­­ی رهیاری تمرکز اصلی بر انتخاب هدف و ساختن مسیر به سمت رسیدن به هدف مذکور است. چرا که رهیاران با افرادی که اهداف و یا ایده ­های درباره­ی چگونگی بهبود زندگی خود دارند، کار می­کنند. رهیاران زندگی با مراجعان کار می­کنند تا به آنها در رسیدن به اهداف شناسایی شده توسط خودِ آن­ها کمک کنند

چرا به رهیار نیاز داریم؟
حتما شنیده‌اید که می‌گویند مستمع صاحب‌سخن را بر سر ذوق آورد. رهیار به گونه‌ای به شما گوش می‌دهد که بتوانید از تمام ایده‌های خود سخن بگویید. با فراغ‌بال بدون نگرانی از قضاوت هر ایده‌ای که حتی به نظر احمقانه می‌رسد به زبان بیاورید و آن‌را بررسی کنید. به عنوان یک ناظر علاقه مند، دلسوز و در عین حال بی طرف عمل می‌کند که تنها هدفش از حضور در گفتگو، حمایت از شماست که بودنی را تجربه کنید که پیش از این جرات فکر کردن به آن را نداشتید.  
رهیار تمام ترجیحات، قضاوت ها، نظرات و پیشنهادات خود درباره اینکه چه فکری در مورد مسائل کار و زندگی خود دارید را رها به کناری می‌گذارد و در فضای زندگی‌تان به گونه‌ای وارد می‌شود که شما هم کمی منصفانه‌تر و کنجکاوانه‌تر به خودتان بیندیشید و کمی با خود مبتکر و خلاقتان آشتی کنید و به جای امید به تائید دیگران خودتان را سرمایه لایتناهی الهی ببینید و آنچه می‌توانید باشید را خلق کنید. وقتی در کنار یک رهیار حضوری گرم را تجربه می‌کنید وارد وضعیت  واقعی غرقگی می‌شوید، غرقگی اصیلی که شما را  از جایگاه واکنشی به جایگاه کنش‌گر وارد می‌کند که بتوانید زندگی جدید و خود جدیدی خلق کنید.
رهیار فردی است که از جایگاه بیرونی گویی از بالا کل سیستم را رصد می‌کند. فردی که در جایگاه رهیار است از گسترده ترین چهارچوب ممکن آگاهی به شما گوش می‌دهد، شما را تماشا می‌کند و همچون آینه‌ای کل سیستم را در دید شما واضح می‌سازد. این ارتباط شرایطی برایتان فراهم می‌کند که فراتر از محتوای مکالمات حرکت کنید و به درون ساختار وجودتان سرک بکشید و کشفی عمیق برایتان رخ دهد.
نگاه تیزبینانه رهیار و سوالات و تمریناتی که از شما می‌پرسد شما را به وضعیت آگاهی جهانی که به فراآگاهی شناخته می‌شود دست یابید. این آگاهی در سطحی است فقط در گنجینه زیر پای شماست و دست هیچ بنی بشری غیر از خود شما به آن نمی‌رسد.
در نهایت این فرایند به شما کمک می‌کند سرمایه‌های وجودی خود را به نقدینگی برسانید و با برنامه‌های عملی و راهبردهای کاربردی وارد عرصه زندگی شوید و بدون تردید قدم‌هایی استوار بردارید تا زندگی شادتر و رضایت‌بخش‌تری را تجربه کنید.