توصیه هایی به بیماران فاویسمی

باقلا يکي از حبوبات پرمصرف است که در بيشتر نواحي ايران به ويژه شمال ايران کاشت مي‌شود. دانه باقلا مقوي و ارزش غذايي بالايي دارد‌. اين گياه را ميتوان از غني ترين پروتئين گياهي دانست‌.دانه باقلا در تقويت اعصاب مفيد است و اثر نرم کننده و از بين برنده التهاب بدن را دارد.

با وجود تمامي فوائد غذايي و درماني باقلا، همه ساله با آغاز فصل بهار و عرضه باقلا در بازار برخي افراد دچار بيماري بنام فاويسم يا حساسيت به باقلا مي شوند که گاهي عوارض و عواقب خطرناک و وخيمي را بدنبال دارد تا حدي که برخي به دليل بي اطلاعي و تاخير در مراجعه به بيمارستان جان خود را ‌از دست داده‌اند. ‌

باقلا از نظر طبیعت سرد محسوب می شود ولی گل باقلا گرم است، دم کرده آن نیز برای دفع سنگ کلیه و قولنج‌های کلیوی به کار می‌رود. گل باقلا ضدتشنج بوده و برای ورم مثانه مفید است، همچنین مخلوطی از باقلای پودر شده با روغن بادام و کمی قند برای سرفه و خراش‌های گلومفید است.

خوردن باقلا دربرخی افراد نوعی مسمومیت ایجاد می‌کند که به آن فاویسم می‌گویند، در بعضی از موارد عوارض خیلی شدید و مهلکی ایجاد کرده و خوردن باقلای تازه و خام را با ترس همراه می‌کند.

فاويسم بيماري فصلي‌،‌ارثي و تغذيه‌اي است که به شکل کم خوني ليتيک با واکنش‌هاي هموليز شديد و گاهي کشنده در اثر خوردن باقلاي سبز خام و گاهي فريز شده و استنشاق گرده گل باقلا هنگام عبور از مزارع باقلا يا دست زدن به پوست باقلا و گاهي هم در اثر مصرف برخي داروها و مواد شيميايي اکسيدکننده در افراد حساس اتفاق مي‌افتد‌.

این بیماری می‌تواند با بوئیدن گل و گرده‌های باقلا نیز به وجود آید و بیشتر در افرادی که فاقد آنزیم گلوکز‌۶ فسفات دهیدروژناز هستند، ایجاد می‌شود. نه تنها باقلا بلکه برخی از داروها همانند مصرف آسپیرین با دوز بالا‌، داروهای ضدمالا‌ریا، مصرف برخی آنتی بیوتیک‌ها، نفتالین، حنا و عوامل عفونی می‌توانند گلبول‌های قرمز را تخریب کنند.

اين بيماري در افرادي که بطور مادرزادي کمبود آنزيم گلوکز فسفات –هيدروژناز (G6PD) در گلبولهاي قرمز خود دارند و به علت کاهش ميزان گلوتاتيون موجب آگلوتيتاسيون و هموليز شديد و ناگهاني گلبول‌هاي قرمز خون مي‌شود و باعث بروز وآشکارشدن بيماري مي‌شود‌.

وقوع این بيماري فصلي است و بالاترين ميزان بروز بيماري در نوزادان و کودکان است. به طور کلي زمينه ارثي و خانوادگي در کمبود آنزيم G6PD نقش دارد. همچنين ممکن است ساير عوامل ژنتيکي افزون بر کمبود آنزيم در بروز بيماري دخالت داشته باشد.

تا کنون مواد سمي در باقلا شناسايي نشده اما نقش مواد آلبومينوئيدي کونويسين، ويسين VISIN ،نو ويسين NO VISIN و ايزو راميل Isoramile (‌از مشتقات پيريدامين‌ها) و آلکالوئيدهاي اکسيدان در بيماري فاويسم اثبات شده است‌.

کمبود آنزيم G6PD در پسران توسط مادر انتقال مي‌يابد اما در دختران هم پدر و هم مادر بايد داراي اين کمبود باشند.

تظاهرات باليني بیماری
تظاهرات باليني اصلي فاويسم حاد به صورت کم خوني‌، يرقان يا زردي و کاهش ترشح و دفع ادرار است، کم خوني در اثر ليز شدن گلبول‌هاي قرمز پس از مصرف يا تماس با باقلا ايجاد ميشود‌. با ليز شدن گلبول قرمز مقداري از محتويات آن در ادرار ظاهر مي‌شود و رنگ ادرار تيره و شبيه به رنگ چاي پر رنگ مي‌شود‌.

نشانه‌هاي باليني 1 تا 3 روز و بطور متوسط 12 تا 48 ساعت بعد از خوردن و در صورت استنشاق گرده گل باقلا یک تا هشت ساعت بعد به شکل خستگي و کوفتگي و درد عضلاني همراه با اختلالات معدي –روده اي (اسهال و استفراغ)، احساس درد در ناحيه بالاي شکم ، ورم کبد و طحال و درد کمر، تب با نبض سريع‌، لرز‌، تنفس تند، سرگيجه، کم خوني، زردي و رنگ پريدگي، اختلالات روحي و هذيان ناراحتي قلبي و حتي مرگ در نوزادان و کودکان نشان مي‌دهد‌.

گاهي ميزان همو گلوبين به 4-3 گرم در 100 cc کاهش مي‌يابد، افزايش بيلي روبين سرم و همچنين افزايش نيتروژن غير پروتئيني npn و گاهي وجود همو گلوبين در ادرار ديده مي‌شود‌.

پیشگیری از ابتلا به فاویسم در مواردی که بیماری در شخص همچنان ناشناخته است، آسان نیست، در صورت ابتلای قبلی به بیماری می‌توان با دور بودن از عوامل غذایی، شیمیایی و دارویی حساسیت‌زا از بروز بیماری جلوگیری کرد، اما در صورت پنهان‌بودن بیماری به‌خصوص در کودکان، پیشگیری بسیار مشکل خواهد بود‌.

خانواده‌ها باید توجه کنند اگر ریشه ارثی بیماری فاویسم را در خود دارند، از خوراندن باقلا به فرزندشان در خردسالی جلوگیری کنند. فاویسمی‌ها حتی به مزارع باقلا نیز نباید نزدیک شوند.

درمان فاویسم توسط طب سنتی
در طب سنتی برای درمان گیاهی فاویسم از داروی ترکیبی صفرابر و سنای مکی استفاده می‌کنند که روش استفاده مخصوصی دارد و باید زیر نظر پزشک متخصص و با تجربه طب سنتی مصرف شود‌.

داروی دیگر برای درمان گیاهی فاویسم به این طریق آماده می‌شود که یک عدد سیب رنده شده را داخل ترکیب عرق بیدمشک و گلاب ریخته و بخورید‌. بهادری با بیان اینکه افراد مبتلا به کم خونی باید به صورت منظم غذاهای خون ساز میل نکنند، مصرف هفته‌ای دو تا سه بار گوشت قرمز و جگر به خصوص جگر شتر برای رفع کم خونی توصیه می‌شود.

مواد غذایی که بیماران فاویسمی نباید استفاده کنند
خانواده نخودیان (لگومینوزه) مانند باقلا، انواع لوبیا، سویا، انواع نخود، عدس، گیاه خرنوب، کهور‌، سولفیت‌ها و غذاهای شامل آنها از مواد غذایی است که نباید این گونه بیماران استفاده کنند.

همچنین ‌مواد غذایی و فراورده‌های بهداشتی البته عصاره نعناعی طبیعی مشکلی ایجاد نمی‌کند، رنگ‌های خوراکی مصنوعی، حنا، نوشابه‌های الکلی و مصرف اسید اسکوربیک که در برخی ویتامین‌ها استفاده می‌شود، به میزان زیاد مشکل‌ساز خواهد بود .

گفتنی باقلا يکي از حبوبات پرمصرف است که در بيشتر نواحي ايران به ويژه شمال ايران کاشت مي‌شود. دانه باقلا مقوي و ارزش غذايي بالايي دارد‌. اين گياه را ميتوان از غني ترين پروتئين گياهي دانست‌.