آموزش و یادگیری تاب آوری / عصمت رجبی

 عصمت رجبی  روانشناس و مشاور خانواده در یادداشتی برگرفته از کتاب تاب آوری کودکان نوشت : برای یادگیری مهارت تاب آوری نخستین قدم آن است که خودتان را بهتر بشناسید رصد کنید که چه چیزهایی در شما ایجاد تنش می کند احساساتتان در زمان های مختلف و در هنگام فعالیت های مختلف چگونه است در زمان عصبانیت ناراحتی یا وقتی تحت فشار هستید چطور به خودتان آرامش می دهید پس برای شناسایی خودتان نیاز است که احساسات تان را بهتر بشناسید و ببینید از چه ترفندی برای مقابله با تنش استفاده می کنید  ابتدا زمان های استرس زا را شناسایی کنید
 
برخی از نشانه های رایج استرس را اینجا ذکر می کنم مثل تغییر در عادت خواب(کم و زیاد شدن) ، تغییر در خوراک روزانه، کم و زیاد شدن انرژی، احساسات منفی ، نداشتن تمرکز، تغییر خلق و خو و گریه کردن.  پس ابتدا باید این رفتارها را شناسایی کنید و ببینید استرستان را چطور نشان می دهید این نکته را همواره به خاطر داشته باشید که هرکسی استرسش را به نوعی نشان می دهد و بسیار مهم است که شما بدانید استرس را چطور تجربه می کنید چون توجه به نشانه های استرس توانایی مواجهه با استرس را بالا میبرد و این ابزار بسیار مهمی برای داشتن تاب آوری است.
 
قدم بعدی این است که هیجاناتی را که تجربه می کنید شناسایی کنید و آنها را نامگذاری کنید وقتی هیجانات تان را می شناسید و با دیگران به اشتراک می گذارید این کار به شما کمک می کند درک درستی از خودتان و حدس درستی از احساسات تان داشته باشید یعنی می توانید برای احساسات تان نام انتخاب کنید و بسته به شدت و ضعف آن بین مقیاس ۱ تا ۱۰ آن را نمره گذاری کنید.

 پس به طور خلاصه کشف کنید که تله های استرسی تان چیست چرا دچار استرس می شوید و راه های مواجهه با استرس را بیاموزید و هیجاناتتان را شناسایی کنید.

اگر شما به درستی به هیجانات و احساسات تان توجه کنید و آنها را بشناسید می توانید تصمیم بگیرید که آیا رفتار کنونی را ادامه دهید، رفتار تان را تغییر دهید یا از دیگران کمک بخواهید و یا حتی در موقعیت های پر استرس از راهکارهای مقابله ای استفاده کنید.
 قدم بعدی بررسی شدت و ضعف واکنش های تان در مقابل شرایط استرس زا است یعنی بررسی کنید که در شرایط استرس زا چه واکنش هایی از خودتان نشان می دهید.آیا احساس و هیجان تان را بروز می دهید یا آن را پنهان می کنید؟ بررسی کنید از مقیاس ۱ تا ۱۰ در شرایط استرس زا شدت واکنش شما چقدر است

 اگر شما فردی با واکنش‌های شدید هستید شاید فکر کنید که مشکلات خیلی زیاد هستند تا به آنها رسیدگی کنید ولی دانستن اینکه دیگران نیزممکن است همینطور باشند، به شما کمک می کند و مهارت تاب آوری تان را گسترش می دهد .
اگر فردی با واکنش ضعیف هستید مهم است بدانید و بپذیرید حداقل وقتی که ناراحت یا پریشان احوال هستید از مهارت هایتان استفاده کنید و با مشکلات روبرو شوید.تاب آوری به این معنی نیست که شما ناراحت، دستپاچه ،دلتنگ یا عصبانی نیستید بدین معنی است که شما توانایی شناختن احساساتتان را دارید و راهی برای مواجهه با آنها می یابید
اگر شما بعنوان یک کودک یا نوجوان هیجانات ناراحت کننده را تجربه کردید گاهی لازم است از بزرگترها درخواست کمک کنید .چه وقت به تنهایی به کارها رسیدگی کنید یا درخواست کمک کنید؟

 چهار روش اصلی رسیدگی به  موقعیت های دشوار وجود دارد
1. درخواست کمک از یک بزرگتر برای درست کردن شرایط یا از بین بردن آن.
۲. مشاوره با یک بزرگتر درباره اینکه چطور با موقعیت دشوار روبرو شوید.
۳. خودتان کشف کنید که چگونه با این موقعیت برخورد کنید .
۴.هیچ کاری انجام ندهید و به کسی چیزی نگویید و منتظر بمانید که شرایط بد بگذرد .

اینکه چه وقت کمک بخواهید یا چه زمانی خودتان مستقیماً وارد عمل شوید بستگی به موقعیت دشوار و مشکل شما دارد. اگر شما اجازه بدهید هر بار یک بزرگتر در برابر مشکلات از شما مراقبت کند ممکن است یاد نگیرید چطور به تنهایی با مشکلات روبرو شوید و از سوی دیگر اگر هرگز از بزرگترها کمک نگیرید ممکن است شانس آموختن تجربیات دیگران را از دست بدهید و همچنین حمایت آنها را نیز از دست بدهید می توانید با استفاده از مقیاس درجه بندی ۱ تا ۱۰ تعیین کنید که از دیگران کمک بخواهید یا خیر.

اگر مقیاس استرس و هیجان شما ۸ یا بالاتر از آن است ، زمان آن رسیده که با یک بزرگتر گفت و گو کنید . پس نکته کلیدی آن است که درجه دشواری شرایط و موقعیت ها را بسنجید و نسبت به موقعیت ها واکنش مناسبی داشته باشید گاهی با درخواست کمک از دیگران سود میبرید در حالی که گاهی می توانید به تنهایی با شرایط رو به رو شوید.
 
منبع: کتاب تاب‌آوری کودکان
اثر: دکتر وندي ال.موس
برگردان :محمدرضا مقدسی و طیبه سرلک
انتشارات ورجاوند