رفع اختلال نافرمانی مقابله‌ای با تحریک الکتریکی خارج مغزی
اختلال نافرمانی مقابله‌ای یا ODD، یکی از شایع‌ترین اختلالات روان‌شناختی در بین کودکان و نوجوانان در دوره پیش‌دبستانی، ابتدایی و نوجوانی است که در گروه اختلالات کنترل تکانه‌ای و اختلال سلوک طبقه‌بندی شده است و تأثیرات گسترده‌ای بر فرایندهای شناختی، فراشناختی، عاطفی و ارتباطی دانش آموزان دارد. معیارهای این اختلال عبارت‌اند از: مجموعه مستمر و مکرر از عصبانیت، تحریک‌پذیری، جروبحث، چالش‌برانگیزی، نافرمانی، لجبازی، بی‌اعتنائی یا کینه‌توزی و تلاش برای ناراحت کردن دیگران. برای تشخیص این اختلال باید حداقل چهار علامت از موارد فوق به مدت حداقل شش ماه وجود داشته باشند.
این اختلال به گفته متخصصان، یک اختلال تدریجی و مزمن است که همیشه در روابط بین فردی و عملکرد تحصیلی اختلال ایجاد می‌کند. اختلال نافرمانی مقابله‌ای، سومین اختلال شایع روانپزشکی است که در کودکان ۳ تا ۱۷ ساله به‌دفعات گزارش شده است. این اختلال در بازه‌ای وسیع، بین دو تا ۱۶ درصد افراد را در سنین مدرسه مبتلا می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند که اختلال نافرمانی مقابله‌ای در پسران بیشتر دیده میشود، اما پس از بلوغ در هر دو جنس وضعیتی تقریباً یکسان دارد. در بحث عوامل آسیب‌شناسی و دلایل بروز این اختلال، ترکیبی از خصوصیات و گرایش‌های ژنتیکی یا زیست‌شناختی کودکان، شیوه‌های فرزندپروری ناکارآمد و شرایط روان‌شناختی کودک نقش دارند.
محققان کشور با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن اثربخشی تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز بر بهتر شدن کودکان مبتلابه اختلال فوق از طریق بالارفتن همدلی و قضاوت اخلاقی در آن‌ها بررسی شده است.
این تحقیق روی ۳۰ نفر از دانش‌آموز پسران ۸ تا ۱۱ ساله دارای اختلال نافرمانی مقابله‌ای از شهر ارومیه انجام شده است. محققان پس از اجرای مداخله مربوطه، وضعیت همدلی و قضاوت اخلاقی را در این دانش آموزان با استفاده از مقیاس‌های علمی ارزیابی کردند.
نتایج پژوهش فوق نشان داد که درمان تحریک الکتریکی فراجمجمه ای بر روی سطوح همدلی اثربخش است و باعث بهبود سطوح همدلی و همچنین قضاوت اخلاقی در کودکان مبتلابه اختلال نافرمانی مقابله‌ای می‌گردد.
به گفته فرهاد غدیری صورمان آبادی، پژوهشگر گروه روانشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ارومیه و همکارانش، «طبق این یافته‌ها، تحریک الکتریکی فراجمجمه ای قشر پیش پیشانی سمت چپ مغز باعث بهبود مهارت همدلی در افراد مبتلابه اختلال نافرمانی مقابله‌ای میشود. همدلی برای روابط اجتماعی بسیار مهم است، به این معنی که کمبود توانایی همدلی می‌تواند منجر به رفتار ضد اجتماعی و انحراف شده و خطر خشونت را بالا ببرد».
این محققان می‌افزایند: «اثری که درمان تحریک الکتریکی فراجمجمه ای بر جا می‌گذارد، مربوط به فعال‌سازی نورون‌های موجود در ناحیه‌ای است که در آن تحریک اتفاق می‌افتد. اثر آن به این صورت است که باعث تغییر در تحریک‌پذیری کورتکس مغز میشود و از این طریق، نه‌تنها شلیک خود به خودی نورون‌ها را با تغییر پتانسیل الکتریکی غشای آن‌ها تغییر می‌دهد، بلکه با تغییر عملکرد سیناپس‌ها، به ایجاد تغییرات اصطلاحاً نوروپلاستیک و پایدار کمک می‌کند».
در واقع تعدیل و تنظیم فعالیت مغز می‌تواند اولین قدم به سمت یک برنامه درمانی جدید باشد و این نتایج نشان می‌دهند که تحریک الکتریکی فراجمجمه ای، پتانسیل این را دارد که به‌عنوان یک روش درمانی در اختلالات مرتبط با همدلی مطرح گردد.
قابل ذکر است یافته‌های پژوهشی فوق را «مجله علوم اعصاب شفای خاتم» متعلق به مرکز تحقیقات علوم اعصاب شفا، بیمارستان خاتم‌الانبیاء تهران منتشر کرده است.
این اختلال به گفته متخصصان، یک اختلال تدریجی و مزمن است که همیشه در روابط بین فردی و عملکرد تحصیلی اختلال ایجاد می‌کند. اختلال نافرمانی مقابله‌ای، سومین اختلال شایع روانپزشکی است که در کودکان ۳ تا ۱۷ ساله به‌دفعات گزارش شده است. این اختلال در بازه‌ای وسیع، بین دو تا ۱۶ درصد افراد را در سنین مدرسه مبتلا می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند که اختلال نافرمانی مقابله‌ای در پسران بیشتر دیده میشود، اما پس از بلوغ در هر دو جنس وضعیتی تقریباً یکسان دارد. در بحث عوامل آسیب‌شناسی و دلایل بروز این اختلال، ترکیبی از خصوصیات و گرایش‌های ژنتیکی یا زیست‌شناختی کودکان، شیوه‌های فرزندپروری ناکارآمد و شرایط روان‌شناختی کودک نقش دارند.
محققان کشور با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن اثربخشی تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز بر بهتر شدن کودکان مبتلابه اختلال فوق از طریق بالارفتن همدلی و قضاوت اخلاقی در آن‌ها بررسی شده است.
این تحقیق روی ۳۰ نفر از دانش‌آموز پسران ۸ تا ۱۱ ساله دارای اختلال نافرمانی مقابله‌ای از شهر ارومیه انجام شده است. محققان پس از اجرای مداخله مربوطه، وضعیت همدلی و قضاوت اخلاقی را در این دانش آموزان با استفاده از مقیاس‌های علمی ارزیابی کردند.
نتایج پژوهش فوق نشان داد که درمان تحریک الکتریکی فراجمجمه ای بر روی سطوح همدلی اثربخش است و باعث بهبود سطوح همدلی و همچنین قضاوت اخلاقی در کودکان مبتلابه اختلال نافرمانی مقابله‌ای می‌گردد.
به گفته فرهاد غدیری صورمان آبادی، پژوهشگر گروه روانشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ارومیه و همکارانش، «طبق این یافته‌ها، تحریک الکتریکی فراجمجمه ای قشر پیش پیشانی سمت چپ مغز باعث بهبود مهارت همدلی در افراد مبتلابه اختلال نافرمانی مقابله‌ای میشود. همدلی برای روابط اجتماعی بسیار مهم است، به این معنی که کمبود توانایی همدلی می‌تواند منجر به رفتار ضد اجتماعی و انحراف شده و خطر خشونت را بالا ببرد».
این محققان می‌افزایند: «اثری که درمان تحریک الکتریکی فراجمجمه ای بر جا می‌گذارد، مربوط به فعال‌سازی نورون‌های موجود در ناحیه‌ای است که در آن تحریک اتفاق می‌افتد. اثر آن به این صورت است که باعث تغییر در تحریک‌پذیری کورتکس مغز میشود و از این طریق، نه‌تنها شلیک خود به خودی نورون‌ها را با تغییر پتانسیل الکتریکی غشای آن‌ها تغییر می‌دهد، بلکه با تغییر عملکرد سیناپس‌ها، به ایجاد تغییرات اصطلاحاً نوروپلاستیک و پایدار کمک می‌کند».
در واقع تعدیل و تنظیم فعالیت مغز می‌تواند اولین قدم به سمت یک برنامه درمانی جدید باشد و این نتایج نشان می‌دهند که تحریک الکتریکی فراجمجمه ای، پتانسیل این را دارد که به‌عنوان یک روش درمانی در اختلالات مرتبط با همدلی مطرح گردد.
قابل ذکر است یافته‌های پژوهشی فوق را «مجله علوم اعصاب شفای خاتم» متعلق به مرکز تحقیقات علوم اعصاب شفا، بیمارستان خاتم‌الانبیاء تهران منتشر کرده است.
مرجع : خبرگزاری ایسنا
