معرفی مدل سیورینگ(لذت افزایی)
رقیه عیدی خطیبی
افرادی که توانایی تمرکز بر تجارب مثبت و طویل‌تر کردن آنها را دارند سلامت روانی و رضایت از زندگی بالاتری دارند، شادتر هستند و کمتر با مشکلات ناشی از استرس و غیره مواجه می شوند. رخدادهای منفی، اتفاقات بد، تجربیات منفی اغلب ذهن افراد را به خود مشغول می کنند و ممکن است ساعت‌ها و روزها و ماه‌ها و حتی سال‌ها ذهن فرد درگیر این تجارب باشد، آنها را مرور کند و بارها و بارها تلخی این تجارب را حس کند.
سیورینگ(لذت‌افزایی) بر عکس این موضوع عمل می کند. یعنی فرد در حال سیورینگ تجربیات مثبت را برای خود طولانی‌تر می کند، پر رنگ و ماندگار می سازد و با هر بار مرور، طعم خوش آن لحظه را مزه می کند و لذت می برد.
این مدل بر مبنای روانشناسی مثبت‌نگر توسط بریانت و وروف مطرح شده و تحقیقاتی پیرامون تاثیر آن در افزایش شادکامی، تاب آوری، امید به زندگی، رضایت مندی و همچنین کاهش باورهای غیر منطقی، افسردگی و استرس و اضطراب گزارش شده است. بر این اساس در این مدل برخلاف سایر مدل ها که بر مهارت های مقابله ای تاکید می کنند و به افراد روش هایی را یاد می دهند تا تاثیر منفی تجارب ناخوشایند زندگی را کاهش دهند بر افزایش تاثیر مثبت تجارب لذت بخش تاکید می گردد.
اغلب افراد حتی در تجارب و رخدادهای مثبت زندگی آنچنان درگیر وظایف و مسئولیت ها و نگرانی ها هستند که این لحظات را به سادگی از دست می دهند و از یاد می برند اما به راحتی به مسایل منفی زندگی چسبندگی پیدا می کنند.
سیورینگ می‌تواند متمرکز بر رخدادها و فرایندهای ساده حسی مانند چشیدن یک دسر خوشمزه یا گوش کردن به یک آهنگ دلخواه باشد یا رخدادهای شناختی پیچیده را شامل شود، مثل دیدن یک محرک بصری و گوش دادن به یک محرک شنیداری و انجام تصور و تخیلات زیبا به صورت همزمان. مثلا در حالی که در آرامش خانه نشسته باشی و طوفانی را که روی دریاچه جریان دارد تماشا کنی یک تجربه زیبای بصری خواهد بود. اگر صدای باد و صدای باران روی سقف خانه را هم به آن اضافه کنید و به خاطرات خوب گذشته مربوط به این صحنه هم فکر کنید به عنوان یک تجربه پیچیده سیورینگ زیادی ایجاد خواهد کرد. همچنین سیورینگ می‌تواند به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه ایجاد شود.
همه افراد لحظاتی را تجربه کرده اند که به صورت غیر ارادی تجربه سیورینگ داشته‌اند. اما می توان شرایطی هم فراهم کرد که چنین تجاربی به صورت عمدی و ارادی ایجاد شوند. همینطور می‌توان به صورت آگاهانه آنها را از بین برد و فرونشانی کرد. حتی زمانی که این تجارب به صورت غیر ارادی اتفاق میفتند وجود آگاهی از لذتی که فرد می برد ضروری است.
از سوی دیگر سیورینگ می تواند به تجربه‌های فعلی فرد مربوط باشد، یعنی فرد در لحظه حال تجربه‌ای دارد که با سیورینگ همراه است یا به تجارب گذشته مربوط باشد یعنی فرد با مرور اتفاقات و وقایع گذشته شروع به سیورینگ کند و یا به رخدادهای آینده مربوط شود و فرد از پیش بینی رخدادهایی که در آینده اتفاق خواهند افتاد لذت ببرد. این تجارب می تواند در کنار سایر افراد و حتی به دلیل حضور آنها غنای بیشتری پیدا کند.
بر این اساس می توان گفت در فرایند سیورینگ اصولی حاکم است؛ شامل اینکه رخدادهای شناختی پیچیده همچون فرایندهای حسی می توانند تحت فرایند سیورینگ یا لذت افزایی قرار بگیرند، تجارب می تواند به صورت آگاهانه ایجاد و فرونشانده شوند، سیورینگ حاکی از آگاهی هشیار می باشد، فرایند سیورینگ می تواند تحت تاثیر اراده فرد برای سیور شدن قرار بگیرد یا نگیرد، خاطرات گذشته و انتظارات آینده هم در سیورینگ نقش دارند، ارتباط با مردم و فرهنگ سیورینگ را تحت تاثیر قرار می دهد. انواعی از فرایندهای سیورینگ معرفی شده است و هرکدام از آنها حالات مثبت هیجانی مختلفی را تنظیم می کنند. برای مثال فرایند سیورینگ حیرت زدگی یا مارولینگ احساس حیرت را تنظیم می کند، قدردانی یا تنکسگیوینگ ، سپاسگزاری را، فخرمندی یا بسکینگ غرور را و رفاه مندی یا لاکچرینگ لذت جسمی را تنظیم می کند.
نوع سیورینگ هر چه که باشد می‌توانیم جهت‌گیری عمومی به سیورینگ را بر حسب اینکه تمرکز بر بیرون یا درون باشد متمایز کنیم. به عبارت دیگر، زمانی که فرد سیورینگ می کند توجه او می‌تواند در درجه اول متمرکز بر خود یا متمرکز بر جهان باشد. اغلب تجربیات سیورینگ به طور کامل از یکی از این دو نوع نیستند و می توانند در طیفی از هردو قرار داشته باشند.
سیورینگ متمرکز بر جهان اغلب شامل احساسات متعالی است که افراد وقتی در لحظات بسیار زیبایی حضور دارند مانند مواجهه با یک طبیعت بسیار زیبای خارق العاده آن را تجربه می کنند. برخی افراد بسته به نوع شخصیت ممکن است مستعد سیورینگ از تجربه مثبت با گرایش متمرکز بر جهان یا خود باشند مثلا افراد دارای کانون کنترل بیرونی تمایل دارند که از رخدادهای مثبت به روش متمرکز بر جهان لذت ببرند در حالیکه افراد دارای کانون کنترل درونی تمایل دارند از رخدادهای مثبت به روش متمرکز بر خود لذت ببرند. همچنین خودشیفتگی، افراد را بیشتر در معرض سیورینگ متمرکز بر خود قرار می دهد در حالی که عزت‌نفس پایین ممکن است باعث شود که افراد به دشواری از روش متمرکز بر خود استفاده کنند.
در هر حال برای داشتن تجربه سیورینگ سه پیش شرط لازم است شامل:
1- احساس بلافصل اینجا و اکنون
2- رهایی از نیازهای اجتماعی و ارزشی به عنوان انگیزه ها
3- توجه ذهن آگاهانه روی تجربه مثبت با داشتن این پیش شرط ها می توان راهبردهای سیورینگ را آموخت و تجارب سیورینگ فراوانی داشت.
این راهبردها عبارتند از: ساختن خاطره، خود تشویقی، مقایسه، تیزی حسی ادراکی، جذب، بیان رفتاری، آگاهی زمانی، شمردن موهبت ها، تفکر لذت کش راهبردها یا روش های سیورینگ هستند.
در مطالعات مختلفی با استفاده از این مدل و با آموزش راهبردهای سیورینگ و انجام تمرینات و شناسایی باورهای سیورینگ افراد برای درمان افسردگی، اضطراب و ... استفاده شده و به عنوان روشی پیشگیرانه در برنامه های اجتماعی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. یک کتاب در این زمینه با عنوان سیورینگ، مدلی جدید برای تجارب مثبت از بریانت و وروف ترجمه و کتاب دیگری با عنوان راهنمای عملی درمان مبتنی بر مدل سیورینگ اولین بار در ایران توسط اینجانب تدوین شده و هر دو به چاپ رسیده اند.
سیورینگ(لذت‌افزایی) بر عکس این موضوع عمل می کند. یعنی فرد در حال سیورینگ تجربیات مثبت را برای خود طولانی‌تر می کند، پر رنگ و ماندگار می سازد و با هر بار مرور، طعم خوش آن لحظه را مزه می کند و لذت می برد.
این مدل بر مبنای روانشناسی مثبت‌نگر توسط بریانت و وروف مطرح شده و تحقیقاتی پیرامون تاثیر آن در افزایش شادکامی، تاب آوری، امید به زندگی، رضایت مندی و همچنین کاهش باورهای غیر منطقی، افسردگی و استرس و اضطراب گزارش شده است. بر این اساس در این مدل برخلاف سایر مدل ها که بر مهارت های مقابله ای تاکید می کنند و به افراد روش هایی را یاد می دهند تا تاثیر منفی تجارب ناخوشایند زندگی را کاهش دهند بر افزایش تاثیر مثبت تجارب لذت بخش تاکید می گردد.
اغلب افراد حتی در تجارب و رخدادهای مثبت زندگی آنچنان درگیر وظایف و مسئولیت ها و نگرانی ها هستند که این لحظات را به سادگی از دست می دهند و از یاد می برند اما به راحتی به مسایل منفی زندگی چسبندگی پیدا می کنند.
سیورینگ می‌تواند متمرکز بر رخدادها و فرایندهای ساده حسی مانند چشیدن یک دسر خوشمزه یا گوش کردن به یک آهنگ دلخواه باشد یا رخدادهای شناختی پیچیده را شامل شود، مثل دیدن یک محرک بصری و گوش دادن به یک محرک شنیداری و انجام تصور و تخیلات زیبا به صورت همزمان. مثلا در حالی که در آرامش خانه نشسته باشی و طوفانی را که روی دریاچه جریان دارد تماشا کنی یک تجربه زیبای بصری خواهد بود. اگر صدای باد و صدای باران روی سقف خانه را هم به آن اضافه کنید و به خاطرات خوب گذشته مربوط به این صحنه هم فکر کنید به عنوان یک تجربه پیچیده سیورینگ زیادی ایجاد خواهد کرد. همچنین سیورینگ می‌تواند به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه ایجاد شود.
همه افراد لحظاتی را تجربه کرده اند که به صورت غیر ارادی تجربه سیورینگ داشته‌اند. اما می توان شرایطی هم فراهم کرد که چنین تجاربی به صورت عمدی و ارادی ایجاد شوند. همینطور می‌توان به صورت آگاهانه آنها را از بین برد و فرونشانی کرد. حتی زمانی که این تجارب به صورت غیر ارادی اتفاق میفتند وجود آگاهی از لذتی که فرد می برد ضروری است.
از سوی دیگر سیورینگ می تواند به تجربه‌های فعلی فرد مربوط باشد، یعنی فرد در لحظه حال تجربه‌ای دارد که با سیورینگ همراه است یا به تجارب گذشته مربوط باشد یعنی فرد با مرور اتفاقات و وقایع گذشته شروع به سیورینگ کند و یا به رخدادهای آینده مربوط شود و فرد از پیش بینی رخدادهایی که در آینده اتفاق خواهند افتاد لذت ببرد. این تجارب می تواند در کنار سایر افراد و حتی به دلیل حضور آنها غنای بیشتری پیدا کند.
بر این اساس می توان گفت در فرایند سیورینگ اصولی حاکم است؛ شامل اینکه رخدادهای شناختی پیچیده همچون فرایندهای حسی می توانند تحت فرایند سیورینگ یا لذت افزایی قرار بگیرند، تجارب می تواند به صورت آگاهانه ایجاد و فرونشانده شوند، سیورینگ حاکی از آگاهی هشیار می باشد، فرایند سیورینگ می تواند تحت تاثیر اراده فرد برای سیور شدن قرار بگیرد یا نگیرد، خاطرات گذشته و انتظارات آینده هم در سیورینگ نقش دارند، ارتباط با مردم و فرهنگ سیورینگ را تحت تاثیر قرار می دهد. انواعی از فرایندهای سیورینگ معرفی شده است و هرکدام از آنها حالات مثبت هیجانی مختلفی را تنظیم می کنند. برای مثال فرایند سیورینگ حیرت زدگی یا مارولینگ احساس حیرت را تنظیم می کند، قدردانی یا تنکسگیوینگ ، سپاسگزاری را، فخرمندی یا بسکینگ غرور را و رفاه مندی یا لاکچرینگ لذت جسمی را تنظیم می کند.
نوع سیورینگ هر چه که باشد می‌توانیم جهت‌گیری عمومی به سیورینگ را بر حسب اینکه تمرکز بر بیرون یا درون باشد متمایز کنیم. به عبارت دیگر، زمانی که فرد سیورینگ می کند توجه او می‌تواند در درجه اول متمرکز بر خود یا متمرکز بر جهان باشد. اغلب تجربیات سیورینگ به طور کامل از یکی از این دو نوع نیستند و می توانند در طیفی از هردو قرار داشته باشند.
سیورینگ متمرکز بر جهان اغلب شامل احساسات متعالی است که افراد وقتی در لحظات بسیار زیبایی حضور دارند مانند مواجهه با یک طبیعت بسیار زیبای خارق العاده آن را تجربه می کنند. برخی افراد بسته به نوع شخصیت ممکن است مستعد سیورینگ از تجربه مثبت با گرایش متمرکز بر جهان یا خود باشند مثلا افراد دارای کانون کنترل بیرونی تمایل دارند که از رخدادهای مثبت به روش متمرکز بر جهان لذت ببرند در حالیکه افراد دارای کانون کنترل درونی تمایل دارند از رخدادهای مثبت به روش متمرکز بر خود لذت ببرند. همچنین خودشیفتگی، افراد را بیشتر در معرض سیورینگ متمرکز بر خود قرار می دهد در حالی که عزت‌نفس پایین ممکن است باعث شود که افراد به دشواری از روش متمرکز بر خود استفاده کنند.
در هر حال برای داشتن تجربه سیورینگ سه پیش شرط لازم است شامل:
1- احساس بلافصل اینجا و اکنون
2- رهایی از نیازهای اجتماعی و ارزشی به عنوان انگیزه ها
3- توجه ذهن آگاهانه روی تجربه مثبت با داشتن این پیش شرط ها می توان راهبردهای سیورینگ را آموخت و تجارب سیورینگ فراوانی داشت.
این راهبردها عبارتند از: ساختن خاطره، خود تشویقی، مقایسه، تیزی حسی ادراکی، جذب، بیان رفتاری، آگاهی زمانی، شمردن موهبت ها، تفکر لذت کش راهبردها یا روش های سیورینگ هستند.
در مطالعات مختلفی با استفاده از این مدل و با آموزش راهبردهای سیورینگ و انجام تمرینات و شناسایی باورهای سیورینگ افراد برای درمان افسردگی، اضطراب و ... استفاده شده و به عنوان روشی پیشگیرانه در برنامه های اجتماعی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. یک کتاب در این زمینه با عنوان سیورینگ، مدلی جدید برای تجارب مثبت از بریانت و وروف ترجمه و کتاب دیگری با عنوان راهنمای عملی درمان مبتنی بر مدل سیورینگ اولین بار در ایران توسط اینجانب تدوین شده و هر دو به چاپ رسیده اند.
