گله‌مندی فارغ‌التحصیلان زیست‌شناسی از نبود جایگاه شغلی
به گزارش خبرگزاری فارس، برخی کاربران سامانه فارس من با ثبت پویشی در این سامانه از نبود جایگاه شغلی برای جامعه زیست‌شناسی انتقاد کردند.
این کاربران در پویش خود آوردند:
«وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری، جناب آقای محمدعلی زلفی گل، ریاست محترم جمهور، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای رئیسی، ریاست محترم مجلس، جناب محمدباقر قالیباف و سایر نمایندگان مجلس
در پی اقداماتی که چند سال اخیر مبنی بر ممنوعیت فعالیت فارغ‌التحصیلان ارشد و دکترای علوم‌آزمایشگاهی با پایه زیست‌شناسی و همچنین کارشناسان میکروبیولوژی در آزمایشگاه‌های بالینی صورت‌گرفته است، لازم دیدیم تا چند نکته را در این باره، خدمت شما و دیگر مسئولین مربوطه بیان کنیم.
در حال حاضر اغلب مراکز دولتی، نهادها و سازمان‌های دولتی و خصوصی از استخدام و اشتغال فارغ‌التحصیلان گرایش‌های مختلف زیست‌شناسی مانند میکروبیولوژی در مقطع کارشناسی و همچنین گرایش‌های مختلف علوم‌آزمایشگاهی در مقطع تحصیلات تکمیلی (ارشد و دکتری) با پایه زیست‌شناسی، در مراکز آزمایشگاهی تشخیص طبی با استناد به آیین‌نامه مرجع سلامت ممانعت به عمل می‌آورند؛ در حالی که در عمل هیچ قانون نوشته شده‌ای مبنی بر منع اشتغال و استخدام این افراد نه تنها در آیین‌نامه مرجع سلامت بلکه در هیچ نوع آیین‌نامه دیگری وجود ندارد. حتی برخی از مراکز یاد شده در دفترچه آزمون‌های استخدامی سال‌های اخیر، استخدام این افراد را مشروط به دارا بودن مدرک لیسانس علوم آزمایشگاهی قید کرده‌اند.
همانطور که مستحضرید ریشه تمام این مشکلات به این موضوع برمی‌گردد که در کشور ما دو وزارتخانه مستقل برای تحصیلات تکمیلی وجود دارد و در این بین بزرگ‌ترین آسیب‌ها به دلیل همپوشانی رشته‌ها و گرایش‌ها، بیشتر معطوف به جامعه زیست‌شناسی کشور و به طور خاص گرایش‌های زیست‌پزشکی (بیومدیکال) همچون رشته‌های باکتری‌شناسی پزشکی، ویروس‌شناسی پزشکی و… می‌باشد و در صورت تحصیل دانشجویان زیست‌شناسی در مقطع ارشد و دکتری در وزارت بهداشت، این دانشجویان همچنان به عنوان غیرخودی انگاشته شده و به خاطرعدم دستیابی فارغ التحصیلان این رشته به شغل و جایگاه مناسب و ضعف و عقب‌افتادگی در علوم پایه به ویژه دانش زیست‌شناسی می‌انجامد که باعث بی‌انگیزگی و حتی مهاجرت گسترده نخبگان این رشته‌ها شده است.
در دوران معاصر تفکیکی بین رشته‌های بیومدیکال و علوم پزشکی وجود ندارد چرا که اولاً دستاوردهای این رشته‌ها به‌طور مستقیم در حوزه سلامت تاثیرگذار است. ثانیاً همپوشانی بسیار زیادی که بین این دو دسته از گرایش‌ها وجود دارد، تعیین مرز دقیق بین آن‌ها را بسیار سخت می‌کند. سوم اینکه در نظام نوین دانشگاهی، برای ورود به عرصه پزشکی، باید از دروازه زیست‌شناسی عبور کرد و این به نوبه خود، نشان از تفکیک‌ناپذیری و اهمیت زیرساختی این گرایش‌ها دارد، باتوجه به مسائل عنوان‌شده در حال حاضر:
۱. در صورت تحصیل دانشجویان زیست‌شناسی در مقطع ارشد و دکتری در وزارت بهداشت، این دانشجویان همچنان به‌عنوان غیرخودی انگاشته شده و اجازه استخدام در مراکز دولتی و خصوصی را ندارند و اشتغال این افراد در مراکز را به عنوان امتیاز منفی در ارزشیابی آزمایشگاه‌ها در نظر می‌گیرند.
۲. وزارت بهداشت بخشی از اختیارات خود را به سازمان نظام پزشکی که یک سازمان مردم نهاد می‌باشد تنفیذ کرده است. این نهاد نیز به بهانه‌های واهی از اعطای شماره نظام پزشکی و مجوز کار بالینی به فارغ التحصیلان ارشد و دکتری از وزارت بهداشت که پایه زیست‌شناسی دارند ممانعت به عمل آورده است.
۳. استخدام به عنوان هیأت علمی در دانشگاه‌های علوم پزشکی منحصراً از فارغ‌التحصیلانی که از ابتدا در آن وزارتخانه تحصیل کرده‌اند صورت می‌گیرد، این امر، باعث افت یادگیری دانش‌های پایه‌ای در بین دانشجویان علوم پزشکی شده‌است.
موارد یاد شده، دست به دست هم داده‌اند که هیچ آینده علمی و شغلی برای جامعه علوم پایه و زیست‌شناسی کشور وجود نداشته باشد و این باعث بی‌انگیزگی و افسردگی و مهاجرت خیل عظیمی از دانشجویان و همچنین باعث عقب افتادگی دانش علوم زیستی ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته شده‌است.
همانطور که در این نوشتار به اختصار بیان شد، بیشترین آسیب تفکیک وزارت بهداشت و علوم، متوجه رشته‌های مختلف زیست‌شناسی و به خصوص گرایش‌های زیست‌شناسی مرتبط با بالین از جمله ژنتیک پزشکی، ویروس‌شناسی پزشکی و…بوده و پژوهشگران و دانشجویان این حوزه ضربه‌های بسیاری را متحمل می‌شوند؛ و این آشفتگی هر لحظه باعث میشود تبعیض جدیدی در حق این افراد صورت گیرد. با توجه به جایگاه علوم پایه و زیست‌شناسی در عصر نوین که در بیانات مقام معظم رهبری بارها به آن تاکید شده، و همچنین با عنایت بر اینکه ایشان بارها بر ایجاد فضایی که مانع از مهاجرت گسترده دانشجویان این رشته‌ها شود، اصرار ورزیده‌اند.
از شما تقاضا داریم به هر نحو ممکن، چه با ادغام و چه با تدبیری دیگر، قبل از اینکه این نابسامانی بیش از این به علم زیست‌شناسی و فعالان این حوزه آسیب برساند، چاره‌ای بیندیشید تا این دانشجویان نیز پس از ورود به‌وزارت بهداشت از خدمات و مزایای مربوط به‌حوزه وزارت بهداشت بهره‌مند شوند، شماره نظام پزشکی و مجوز کار بالینی به فارغ‌التحصیلان ارشد و دکتری از وزارت بهداشت که پایه زیست‌شناسی دارند اعطا شود و با برخوردهای سلیقه‌ای و تبعیض‌های متعدد روبرو نشوند و جایگاه شغلی مشخصی داشته باشند.»
بهمن مرادی سردبیر این پویش در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس گفت: اگر بخواهیم به صورت ریشه ای موضوع را بررسی کنیم ما در دوران جنگ بر اساس نیاز کشور رشته‌هایی را تاسیس کردیم. زمانی که جنگ به اتمام رسید، تعدادی از رشته‌ها که بین بالین و علوم بودند، حذف شدند. این وسط رشته‌هایی مانند زیست شناسی باقی ماندند.
وی افزود: در ایران دانشجویان زیست شناسی یک کنکور بسیار سخت کارشناسی ارشد وزارت علوم را پشت سر می‌گذارند و فقط۴۰ تا۵۰ نفر ظرفیت در این رشته‌ها وجود دارد.
* تعلق نگرفتن شماره نظام به دانشجویان ارشد و دکتری زیست شناسی وزارت علوم
مرادی با اشاره به بازار کار دانشجویان زیست شناسی گفت: در آگهی استخدامی تاکید می‌کنند که باید مدرک کارشناسی ارشد وزارت بهداشت داشته باشیم، در حالی که ما فارغ التحصیل وزارت علوم تحقیقات و فناوری هستیم، به دانشجویانی که مقطع کارشناسی را در وازرت علوم خوانده‌اند، نظام پزشکی نمی‌دهند، این شماره نظام پزشکی ندادن باعث میشود که این دانشجویان حتی نتوانند به عنوان مسئول فنی در آزمایشگاه کار کنند.
وی در مورد دلیل اینکه شماره نظام پزشکی به دانشجویان وزارت علوم تعلق نمی‌گیرد، گفت: سازمان نظام پزشکی قبل از انقلاب شکل گرفته است و فقط برای حمایت از جامعه پزشکی است و به مرور بزرگ‌تر شده و نظام پرستاری و علوم آزمایشگاهی را دربر گرفته است. در قانون به صراحت اعلام شده که فقط نظام پزشکی می‌تواند برای صلاحیت افراد تصمیم بگیرد. صلاحیت رشته ها درگرو وزارت بهداشت است.
مرادی افزود: صلاحیت رشته در اختیار وزارت بهداشت است و نظام پزشکی برای رشته زیست شناسی تا سال۹۵ هیچ مشکلی نداشت و طبق قانون اگر یک نفر می‌توانست دکتری وزارت بهداشت را بگیرد، می توانست شماره نظام پزشکی هم داشته باشد. از سال ۹۵ اعلام کردند که افراد اگر کارشناسی ارشد و دکتری وزارت بهداشت داشته باشند و مقطع کارشناسی علوم آزمایشگاهی نخوانده باشند، می‌توانند شماره نظام پزشکی بگیرند. در آن سال دانشجویان اعتراض کردند و مشکل حل شد اما سال ۹۷ باز هم این مشکل برای رشته‌های ژنتیک و زیست شناسی ایجاد شد، با اعتراض دانشجوها مشکل دانشجوهای ژنتیک حل شد اما دانشجویان رشته زیست‌شناسی همچنان مشکل دارند.
وی در مورد مشکلات فارغ التحصیلان رشته‌های علوم زیستی‌گفت: در آزمایشگاه دانشجویان علوم پایه و علوم زیستی دو جایگاه شغلی متفاوت دارند، زیست‌شناسی‌ها نمی‌توانند سمت‌کارهای بالینی و آزمایشگاهی بروند چرا که شماره نظام پزشکی ندارند. عملا هیچ جایگاه شغلی برای دانشجویان علوم زیستی نیست.
سردبیر این پویش خاطرنشان کرد: ما تنها کشوری هستیم که دو وزارتخانه برای تحصیلات تکمیلی داریم و بدترین شرایط هم برای افرادی است که بینابین این دو وزارتخانه قرار می‌گیرند.
«وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری، جناب آقای محمدعلی زلفی گل، ریاست محترم جمهور، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای رئیسی، ریاست محترم مجلس، جناب محمدباقر قالیباف و سایر نمایندگان مجلس
در پی اقداماتی که چند سال اخیر مبنی بر ممنوعیت فعالیت فارغ‌التحصیلان ارشد و دکترای علوم‌آزمایشگاهی با پایه زیست‌شناسی و همچنین کارشناسان میکروبیولوژی در آزمایشگاه‌های بالینی صورت‌گرفته است، لازم دیدیم تا چند نکته را در این باره، خدمت شما و دیگر مسئولین مربوطه بیان کنیم.
در حال حاضر اغلب مراکز دولتی، نهادها و سازمان‌های دولتی و خصوصی از استخدام و اشتغال فارغ‌التحصیلان گرایش‌های مختلف زیست‌شناسی مانند میکروبیولوژی در مقطع کارشناسی و همچنین گرایش‌های مختلف علوم‌آزمایشگاهی در مقطع تحصیلات تکمیلی (ارشد و دکتری) با پایه زیست‌شناسی، در مراکز آزمایشگاهی تشخیص طبی با استناد به آیین‌نامه مرجع سلامت ممانعت به عمل می‌آورند؛ در حالی که در عمل هیچ قانون نوشته شده‌ای مبنی بر منع اشتغال و استخدام این افراد نه تنها در آیین‌نامه مرجع سلامت بلکه در هیچ نوع آیین‌نامه دیگری وجود ندارد. حتی برخی از مراکز یاد شده در دفترچه آزمون‌های استخدامی سال‌های اخیر، استخدام این افراد را مشروط به دارا بودن مدرک لیسانس علوم آزمایشگاهی قید کرده‌اند.
همانطور که مستحضرید ریشه تمام این مشکلات به این موضوع برمی‌گردد که در کشور ما دو وزارتخانه مستقل برای تحصیلات تکمیلی وجود دارد و در این بین بزرگ‌ترین آسیب‌ها به دلیل همپوشانی رشته‌ها و گرایش‌ها، بیشتر معطوف به جامعه زیست‌شناسی کشور و به طور خاص گرایش‌های زیست‌پزشکی (بیومدیکال) همچون رشته‌های باکتری‌شناسی پزشکی، ویروس‌شناسی پزشکی و… می‌باشد و در صورت تحصیل دانشجویان زیست‌شناسی در مقطع ارشد و دکتری در وزارت بهداشت، این دانشجویان همچنان به عنوان غیرخودی انگاشته شده و به خاطرعدم دستیابی فارغ التحصیلان این رشته به شغل و جایگاه مناسب و ضعف و عقب‌افتادگی در علوم پایه به ویژه دانش زیست‌شناسی می‌انجامد که باعث بی‌انگیزگی و حتی مهاجرت گسترده نخبگان این رشته‌ها شده است.
در دوران معاصر تفکیکی بین رشته‌های بیومدیکال و علوم پزشکی وجود ندارد چرا که اولاً دستاوردهای این رشته‌ها به‌طور مستقیم در حوزه سلامت تاثیرگذار است. ثانیاً همپوشانی بسیار زیادی که بین این دو دسته از گرایش‌ها وجود دارد، تعیین مرز دقیق بین آن‌ها را بسیار سخت می‌کند. سوم اینکه در نظام نوین دانشگاهی، برای ورود به عرصه پزشکی، باید از دروازه زیست‌شناسی عبور کرد و این به نوبه خود، نشان از تفکیک‌ناپذیری و اهمیت زیرساختی این گرایش‌ها دارد، باتوجه به مسائل عنوان‌شده در حال حاضر:
۱. در صورت تحصیل دانشجویان زیست‌شناسی در مقطع ارشد و دکتری در وزارت بهداشت، این دانشجویان همچنان به‌عنوان غیرخودی انگاشته شده و اجازه استخدام در مراکز دولتی و خصوصی را ندارند و اشتغال این افراد در مراکز را به عنوان امتیاز منفی در ارزشیابی آزمایشگاه‌ها در نظر می‌گیرند.
۲. وزارت بهداشت بخشی از اختیارات خود را به سازمان نظام پزشکی که یک سازمان مردم نهاد می‌باشد تنفیذ کرده است. این نهاد نیز به بهانه‌های واهی از اعطای شماره نظام پزشکی و مجوز کار بالینی به فارغ التحصیلان ارشد و دکتری از وزارت بهداشت که پایه زیست‌شناسی دارند ممانعت به عمل آورده است.
۳. استخدام به عنوان هیأت علمی در دانشگاه‌های علوم پزشکی منحصراً از فارغ‌التحصیلانی که از ابتدا در آن وزارتخانه تحصیل کرده‌اند صورت می‌گیرد، این امر، باعث افت یادگیری دانش‌های پایه‌ای در بین دانشجویان علوم پزشکی شده‌است.
موارد یاد شده، دست به دست هم داده‌اند که هیچ آینده علمی و شغلی برای جامعه علوم پایه و زیست‌شناسی کشور وجود نداشته باشد و این باعث بی‌انگیزگی و افسردگی و مهاجرت خیل عظیمی از دانشجویان و همچنین باعث عقب افتادگی دانش علوم زیستی ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته شده‌است.
همانطور که در این نوشتار به اختصار بیان شد، بیشترین آسیب تفکیک وزارت بهداشت و علوم، متوجه رشته‌های مختلف زیست‌شناسی و به خصوص گرایش‌های زیست‌شناسی مرتبط با بالین از جمله ژنتیک پزشکی، ویروس‌شناسی پزشکی و…بوده و پژوهشگران و دانشجویان این حوزه ضربه‌های بسیاری را متحمل می‌شوند؛ و این آشفتگی هر لحظه باعث میشود تبعیض جدیدی در حق این افراد صورت گیرد. با توجه به جایگاه علوم پایه و زیست‌شناسی در عصر نوین که در بیانات مقام معظم رهبری بارها به آن تاکید شده، و همچنین با عنایت بر اینکه ایشان بارها بر ایجاد فضایی که مانع از مهاجرت گسترده دانشجویان این رشته‌ها شود، اصرار ورزیده‌اند.
از شما تقاضا داریم به هر نحو ممکن، چه با ادغام و چه با تدبیری دیگر، قبل از اینکه این نابسامانی بیش از این به علم زیست‌شناسی و فعالان این حوزه آسیب برساند، چاره‌ای بیندیشید تا این دانشجویان نیز پس از ورود به‌وزارت بهداشت از خدمات و مزایای مربوط به‌حوزه وزارت بهداشت بهره‌مند شوند، شماره نظام پزشکی و مجوز کار بالینی به فارغ‌التحصیلان ارشد و دکتری از وزارت بهداشت که پایه زیست‌شناسی دارند اعطا شود و با برخوردهای سلیقه‌ای و تبعیض‌های متعدد روبرو نشوند و جایگاه شغلی مشخصی داشته باشند.»
بهمن مرادی سردبیر این پویش در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس گفت: اگر بخواهیم به صورت ریشه ای موضوع را بررسی کنیم ما در دوران جنگ بر اساس نیاز کشور رشته‌هایی را تاسیس کردیم. زمانی که جنگ به اتمام رسید، تعدادی از رشته‌ها که بین بالین و علوم بودند، حذف شدند. این وسط رشته‌هایی مانند زیست شناسی باقی ماندند.
وی افزود: در ایران دانشجویان زیست شناسی یک کنکور بسیار سخت کارشناسی ارشد وزارت علوم را پشت سر می‌گذارند و فقط۴۰ تا۵۰ نفر ظرفیت در این رشته‌ها وجود دارد.
* تعلق نگرفتن شماره نظام به دانشجویان ارشد و دکتری زیست شناسی وزارت علوم
مرادی با اشاره به بازار کار دانشجویان زیست شناسی گفت: در آگهی استخدامی تاکید می‌کنند که باید مدرک کارشناسی ارشد وزارت بهداشت داشته باشیم، در حالی که ما فارغ التحصیل وزارت علوم تحقیقات و فناوری هستیم، به دانشجویانی که مقطع کارشناسی را در وازرت علوم خوانده‌اند، نظام پزشکی نمی‌دهند، این شماره نظام پزشکی ندادن باعث میشود که این دانشجویان حتی نتوانند به عنوان مسئول فنی در آزمایشگاه کار کنند.
وی در مورد دلیل اینکه شماره نظام پزشکی به دانشجویان وزارت علوم تعلق نمی‌گیرد، گفت: سازمان نظام پزشکی قبل از انقلاب شکل گرفته است و فقط برای حمایت از جامعه پزشکی است و به مرور بزرگ‌تر شده و نظام پرستاری و علوم آزمایشگاهی را دربر گرفته است. در قانون به صراحت اعلام شده که فقط نظام پزشکی می‌تواند برای صلاحیت افراد تصمیم بگیرد. صلاحیت رشته ها درگرو وزارت بهداشت است.
مرادی افزود: صلاحیت رشته در اختیار وزارت بهداشت است و نظام پزشکی برای رشته زیست شناسی تا سال۹۵ هیچ مشکلی نداشت و طبق قانون اگر یک نفر می‌توانست دکتری وزارت بهداشت را بگیرد، می توانست شماره نظام پزشکی هم داشته باشد. از سال ۹۵ اعلام کردند که افراد اگر کارشناسی ارشد و دکتری وزارت بهداشت داشته باشند و مقطع کارشناسی علوم آزمایشگاهی نخوانده باشند، می‌توانند شماره نظام پزشکی بگیرند. در آن سال دانشجویان اعتراض کردند و مشکل حل شد اما سال ۹۷ باز هم این مشکل برای رشته‌های ژنتیک و زیست شناسی ایجاد شد، با اعتراض دانشجوها مشکل دانشجوهای ژنتیک حل شد اما دانشجویان رشته زیست‌شناسی همچنان مشکل دارند.
وی در مورد مشکلات فارغ التحصیلان رشته‌های علوم زیستی‌گفت: در آزمایشگاه دانشجویان علوم پایه و علوم زیستی دو جایگاه شغلی متفاوت دارند، زیست‌شناسی‌ها نمی‌توانند سمت‌کارهای بالینی و آزمایشگاهی بروند چرا که شماره نظام پزشکی ندارند. عملا هیچ جایگاه شغلی برای دانشجویان علوم زیستی نیست.
سردبیر این پویش خاطرنشان کرد: ما تنها کشوری هستیم که دو وزارتخانه برای تحصیلات تکمیلی داریم و بدترین شرایط هم برای افرادی است که بینابین این دو وزارتخانه قرار می‌گیرند.
