تاثیر مداخلات روان‌شناختی بر فشار خون

پژوهشگران در یک پژوهش نشان دادند استفاده از تکنیک‌های روان‌شناختی به‌خوبی می‌تواند موجبات کنترل بیماری پرفشاری خون را فراهم کند لازم است در این خصوص، با جدیت بیشتری به آگاه‌سازی عموم پرداخت.
یکی از بیماری‌هایی که احتمال وقوع آن با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، پرفشاری خون است. این بیماری باعث عدم تعادل بین عوامل منقبض کننده و منبسط کننده عروق خونی می‌شود.
 

پرفشاری خون تحت عنوان فشارخون سیستولیک بیشتر از ۱۴۰ میلی‌متر جیوه و فشارخون دیاستولیک بالاتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه تعریف می‌شود. این بیماری دلیل ۶ درصد از مرگ‌ومیر افراد بزرگسال و سومین عامل مرگ‌ومیر در جهان بوده و به‌عنوان یک مشکل بهداشتی در حال رشد در دنیا مطرح است.
 

طی بررسی‌های انجام‌شده، در ایران نیز شیوع پرفشاری خون در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال، نزدیک به ۲۷ درصد گزارش شده است.

به گفته متخصصان، این بیماری شایع در صورت عدم درمان، منجر به بروز عوارض کشنده‌ای مانند بیماری‌های قلبی- عروقی، سکته قلبی، نارسایی شناختی، نارسایی احتقانی قلب و نارسایی کلیوی می‌شود و می‌تواند بر سلامت روان و رضایت از زندگی بیماران مبتلا نیز تأثیر نامطلوبی داشته باشد.
 

ازآنجایی‌که این بیماری تا ظهور عوارض، بدون علامت باقی می‌ماند، آن را "قاتل خاموش" می‌نامند. حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد پرفشاری خون ناشی از عوامل ژنتیکی، محیطی، روانی و اجتماعی است. عوامل ژنتیکی مانند سابقه خانوادگی، عوامل محیطی مانند مصرف نمک، چاقی، مصرف الکل، عوامل روانی مانند تیپ شخصیتی، سبک مقابله با استرس، اعتمادبه‌نفس، خشم فروخورده و عوامل اجتماعی نیز مانند شغل، میزان درآمد، وضعیت تأهل، تنهایی و انزوای اجتماعی هستند.
 

یکی از محققان کشور از دانشگاه اصفهان با توجه به اهمیت بالای این موضوع، پژوهشی را انجام داده و در آن اثربخشی مداخلات روان‌شناختی را بر کاهش فشارخون در ایران بررسی کرده است.

در این مطالعه که به شیوه فراتحلیل انجام شده است، مقالات صورت گرفته در ایران در زمینه اثربخشی مداخلات روان‌شناختی بر کاهش فشارخون مورد بررسی تحلیلی قرار گرفته‌اند.
 

نتیجه این بررسی‌ها نشان می‌دهد که درمان‌های فراشناختی، تأثیر زیادی بر کاهش میزان فشارخون سیستولیک و دیاستولیک دارند و درمجموع می‌توان گفت شواهد برای درمان روان‌شناختی پرفشاری خون امیدوارکننده هستند.

در این خصوص، فائزه ادیب‌نیا، محقق گروه روان‌شناسی دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه اصفهان می‌گوید: «میزان اندازه اثر ترکیبی مداخلات روان‌شناختی بر فشارخون سیستولیک، ۱.۴۳ و بر میزان فشارخون دیاستولیک، ۱.۴۰ به دست آمد که این اثرات معنی‌دار بوده و نشان‌دهنده اندازه اثر بزرگ هستند».
 

این محقق می‌افزاید: «در تبیین موارد فوق با توجه به میزان اندازه اثر به‌دست‌آمده در پژوهش حاضر، می‌توان گفت که مداخله‌های روان‌شناختی می‌توانند به‌عنوان الگوی درمانی مؤثر در جامعه ایرانی در کاهش فشارخون به‌کاربرده شوند و کارایی این نوع مداخله برای افراد مبتلابه پرفشاری خون، امیدوارکننده است».
 

در مقالات مورد استفاده در این تحقیق، تأثیرات آموزش گروهی مصون‌سازی در مقابل استرس، درمان گروهی مبتنی بر مدل فراشناختی ذهن آگاهی، درمان گروهی مدیریت استرس بر افسردگی، آموزش مدیریت استرس و معنویت درمانی، آموزش شادکامی، هیپنوتیزم درمانی و درمان متمرکز بر شفقت بررسی شده بودند.

ادیب‌نیا معتقد است: «درنتیجه یافته‌های این تحقیق، می‌توان از روش‌های مداخلاتی روان‌شناختی به‌عنوان درمان مؤثری در کاهش پرفشاری خون در کلینیک‌ها و مراکز درمانی بهره برد. اما با توجه به کمبود متخصصان و عدم آگاهی مردم در این حوزه، روش‌های فوق در حال حاضر پایگاه مناسبی در ایران ندارند و ضروری است با انجام چنین مطالعاتی و ترغیب عموم، از مداخلات روان‌شناختی در این حوزه بهره برد».

این یافته‌های پژوهشی را نشریه‌ای علمی پژوهشی به نام «مجله تحقیقات نظام سلامت» متعلق به دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان منتشر کرده است.