تاب‌آوری سازمانی عبارتست از توانایی سازمان برای پیش‌بینی، آماده‌سازی، پاسخگویی و انطباق با تغییرات تدریجی و اختلالات ناگهانی به منظور بقا و شکوفایی است.

تاب آوری سازمان؛ يكی از دلایل اصلی استمرار و پایداری سازمان‌ها در شرایط بحرانی بشمار می آید
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که اصطلاح سازمان­‌های تاب‌­آور را در مطبوعات و گفتگوهای حوزه کسب­‌و­کار شنیده باشید. گمان می­‌کنید سازمان­‌های موفق زمانی که در مواجهه با بحران­‌های گوناگون قرار می­‌گیرند با کمک چه راهکاری خود را از مهلکه نجات داده و نه تنها آسیب جدی به آن­‌ها وارد نمی­‌شود، بلکه از شرایط پیش آمده درس گرفته و در جهت پیشرفت از آن استفاده می­‌کنند؟

زمانی که سازمان‌ها در مقابل شکست‌ها و مشکلاتی که احتمال وقوع آن­ وجود دارد، با کمک برنامه­‌ریزی از پیش تعیین شده و آماده کردن کارکنان و شرایط از موقعیت­‌های دشوار بیرون آمده و قوی­‌تر می­‌شوند، در خصوص آن­‌ها از اصطلاح سازمان­‌های تاب­‌آور استفاده می‌شود.
شاید چنین تصور کنید که تاب­‌آوری، خصلتی تنها مخصوص انسان­‌ها است؛ اما درواقع، تاب­‌آوری تنها منحصر به شخصیت انسانی نیست. گروه‌ها، جوامع و سازمان­‌ها نیز می­‌توانند فرهنگ انعطاف­‌پذیری و به دنبال آن، تاب­‌آوری را یاد گرفته و در خود توسعه دهند. تاب‌آوری در دنیای امروزی عاملی حیاتی و تعیین‌کننده موفقیت در سازمان­‌ها محسوب می­‌شود.

تاب‌­آوری به چه معناست؟
تاب‌­آوری را می­‌توان به توانایی سازمان برای پیش­‌بینی مسائل پیش از موعد و طراحی و تدوین برنام‌ه­ای اصولی برای رسیدگی به مشکلاتِ شناسایی شده تعریف کرد. تاب­­‌آوری یک فرآیند یادگیری فرهنگی است. بنابراین، اگر سازمانی ­نحوه رویارویی با حوادث جزئی را که روزانه اتفاق می‌افتد، آموزش نبیند آمادگی پاسخگویی مناسب و به موقع در مواجهه با حوادث بزرگ­تر را نیز نخواهد داشت.

اهمیت تاب­‌آوری در سازمان چیست؟
در دنیای امروزی که شرایط دائماً در حال تغییر است، پایداری و دوام سازمان­‌ها به طور مستمر مورد آزمایش قرار می­‌گیرد. بسیاری از سازمان­‌ها به این نکته مهم دست یافته­‌اند که دنبال کردن استراتژی­‌های قدیمی از آن­‌ها­ در برابر وقوع مشکلات ناگهانی که هیچ ایده و نظری از آن در برنامه­‌های آتی خود نداشتند، محافظت نخواهد کرد و نیاز است تا راهکاری جدید را با توجه به دنیای مدرن امروزی برای مقابله با شرایط در پیش گرفت.
تاب­‌آوری به سازمان این امکان را می­‌دهد که:

    آسیب­‌ها و مشکلات را در صورت امکان، قبل از وقوع شناسایی و رفع کنند.

    در پیش­‌بینی و پاسخگویی به فرصت­‌ها و تهدیدها، توانایی و ظرفیت خود را افزایش دهند.

    اهداف و ارزش­‌های مشترک را گسترش دهد.

    تهدید­ها را به فرصت تبدیل کرده و یا در حالت بدبینانه­‌تر، اجازه ندهند تهدید­ها، بقایشان را به خطر اندازد.

تاب‌آوری سازمانی «توانایی سازمان برای پیش‌بینی، آماده‌سازی، پاسخگویی و انطباق با تغییرات تدریجی و اختلالات ناگهانی به منظور بقا و شکوفایی است (دنیر،۲۰۱۷ ).

ویژگی‌­های  تاب‌­آوری
فرآیند ایجاد تاب‌آوری در شرایط بحرانی برای هر سازمانی با توجه به افرادی که در آن مکان مشغول به فعالیت هستند، متفاوت است. با این حال، سازمان­‌ها برای مدیریت بحران­ و تاب­‌آوری در برابر مشکلات، نیازمند ویژگی­­‌هایی هستند که عبارتند از:

    آگاهی از شرایط موجود در سازمان
    مهارت حل مسئله در شرایط بحرانی
    همکاری و ارتباط قوی بین کارکنان
    توانایی کنترل شرایط ایجاد شده

اولین ویژگی سازمان‌­های تاب­‌آور شناخت کامل از شرایط و موقعیت خود و همچنین آگاهی از نقاط قوت و ضعف سازمان است. این ویژگی سبب می­‌شود تا در بروز شرایط بحرانی با علم بر کاستی­‌ها و نقاط قوت علاوه بر مسلط بودن بر شرایط داخلی سازمان به خوبی مشکل را شناسایی و مدیریت کرده و آن را پشت سر بگذارند.

دومین مورد مهارت حل مسئله است که مهارتی ضروری و مهم برای هر سازمان محسوب می­‌شود. زمانی كه بحرانی رخ می­‌دهد این ویژگی به سازمان­‌ها کمک می­‌کند تا راه­ حل مناسبی یافته و با درک همه­‌جانبه از شرایط، راه خلاقانه­‌ای کشف کنند و با بررسی پیامد­های هر راه­ حل، بهترینِ آن­‌ها را برگزینند.


همکاری و ارتباط قوی بین کارکنان و افراد یک سازمان نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا در هنگام مواجه با شرایط دشوار، تنها همکاری همه­‌جانبه است که می­‌تواند همه­ چیز را به روال عادی خود برگرداند. افراد در کنار یکدیگر به آسانی می­‌توانند از پس مسائل برآمده و موانع را کنار بگذارند.

و آخرين مورد، مدیریت بحران است که در شرایط نامطلوب و حساس، درواقع باید در اولویت تمامی اقدام‌­ها در نظر گرفته شود. سازمان­‌ها پیش از آنکه کارگروه تشکیل دهند و با توجه به شرایط داخلی و خارجی خود، به طراحی و یا پیدا کردن راه­ حل بپردازند، در وهله اول باید بتوانند کنترل اوضاع را به دست بگیرند؛ چرا که کنترل بحران، مسئله­‌ای حیاتی است. در واقع مدیریت بحران و کنترل شرایط را می‌توان نوعی هنر محسوب کرد زیرا از بروز مشکلات احتمالی دیگر که در شرایط دشوار رخ می­‌دهند، جلوگیری می­‌کند.

 موانع سازمان‌ها در ارتقای سطح تاب‌آوری
سه مانع اصلی که بر سر راه سازمان‌ها برای ارتقای سطح تاب‌آوری وجود دارد عبارتند از:

    آگاهی محدود افراد سازمان از محیطی که در آن مشغول به فعالیت هستند.
آگاهی از مواردی همچون شناسایی حوادث که احتمال وقوع آن‌­ها وجود دارد و بررسی پیامدهای آن­‌ها، آگاهی نسبت به میزان منابع در دسترس سازمان در هنگام وقوع بحران و شناخت کامل از تعهدات سازمان در رابطه با تمامی ‌ذی‌نفعان، همگی از جمله مواردی است که به تاب­‌آوری سازمان در شرایط بحران کمک می­‌کند.

    عدم توانایی در شناسایی و مدیریت نقاط آسیب‌پذیر کلیدی.
نقاط آسیب‌­پذیر را می‌­توان این­گونه تعریف کرد که با از دست دادن یا آسیب دیدن آن، خسارت جبران‌ناپذیری به سازمان وارد می‌شود. اینکه سازمان بتواند این نقاط آسیب‌پذیر منحصر به خود را شناسایی کند و برای پیشگیری از وقوع آسیب از ناحیه این نقاط، برنامه‌ریزی نماید، اقدام هوشمندانه‌ای است که تاب‌آوری سازمان را افزایش می‌دهد.

    عدم توانایی تصمیم‌­گیری در شرایط بحرانی.
زمانی که شرایط در سازمان عادی بوده و مشکلی ایجاد نشده باشد تصمیم‌­گیری درباره مسائل بسیار آسان است اما هنگام بروز مشکلات به دلیل پیچیدگی شرایط بیرونی و درونی سازمان و همچنین عواقبی که هر تصمیم می‌تواند داشته باشد، تصمیم‌گیری درباره موارد به ظاهر بی‌اهمیت هم بسیار دشوار می‌شود.


آیا موفقیت سازمان با تاب­‌آوری آن مرتبط است؟
سازمان‌هایی که در زمان بحران عملکرد و انعطاف‌پذیری خوبی از خود نشان می‌دهند، و اقدامات احتیاطی لازم را برای مقابله با مشکلات، در جهت جلوگیری از غرق شدن در آن‌­ها انجام می‌دهند، سازمان­‌های موفقی شناخته می­‌شوند. این اقدامات پیشگیرانه شامل آموزش کارکنان برای مقابله با شرایط اضطراری و یا تدوین یک برنامه منسجم در صورت سقوط در یک بحران اقتصادی است در انتها می­توان اضافه کرد که تاب‌آوری عامل اصلی بقای سازمان‌­ها در شرایط بحرانی است.

جمع‌­بندی
در این مقاله به بررسی تاب‌­آوری سازمان‌­ها در شرایط بحرانی پرداختیم و ویژگی­‌ها و موانع موجود در این فرآیند را مورد بحث قرار دادیم. امروزه سازمان‌­ها از یک سو با بحران­‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و از سوی دیگر با بحران­‌های داخلی مواجه­‌اند.
بنابراین با داشتن برنامه‌­ریزی جامع و کامل و ایجاد ساختاری مناسب می‌­توان تاب­‌آوری سازمان را در هنگام وقوع چنین بحران­‌هایی افزایش داد تا در صورت قرار گرفتن در موقعیتی غیر عادی و تغییرات احتمالی و غیرقابل پیش‌­بینی، عملکرد مناسبی را از خود نشان داده و شرایط را به خوبی مدیریت کنند. چنین سازمان‌­هایی، از تاب‌­آوری بالایی در شرایط بحرانی برخوردار خواهند بود.