معجزه‌ گروه‌درمانی در سالمندان

 
گروه‌درمانی سالمندان چیست و چگونه انجام می‌شود؟
گروه‌درمانی، شکلی از روان‌درمانی است که در آن‌یک یا چند درمانگر، به درمان گروه کوچکی از سالمندان که گرد هم آمده‌اند، می‌پردازند. افراد مسن حاضر در گروه‌درمانی بهتر است بیشترین شباهت و همگنی بیشتری را با یکدیگر داشته باشند. هرچه نگرانی‌ها، مشکلات و تعارضات میان هم‌گروهی‌های سالخورده بیشتر باشد، بیشتر می‌توان به درمان امیدوار بود و آن را مؤثر دانست.
 
گروه‌درمانی در ایران به چه شکل است؟
ازآنجایی‌که گروه‌درمانی‌ها مقرون‌به‌صرفه هستند، طبیعی است که اگر سالمندان از ماهیت این شیوه مطلع باشند، بیشتر به سمت این نوع از درمان گرایش پیدا می‌کنند. ضمن اینکه برای گروهی از افراد که مشکل یکسانی دارند و مشکل روانی جدی و عمیقی هم ندارند، این شیوه می‌تواند گزینه مناسبی باشد. در ایران از این روش برای اختلال وسواس، اضطراب و افسردگی استفاده می‌شود.
یعنی سبک‌های شناختی و رفتاری را به‌طور گروهی اجرا می‌کنند. اما چون در جامعه ما همیشه نوعی نگرانی بابت مطرح‌شدن مسائل روانی و روان‌شناختی افراد سالمند از این منظر که مورد شناسایی توسط آشنایان قرار بگیرند، وجود داشته است درنتیجه شاهد کم اقبالی نسبت به گروه‌درمانی در ایران هستیم. یعنی نگرش‌های ذهنی سالمند به‌عنوان مانعی در استفاده از این روش همیشه عامل مهمی بوده و به این دلیل همیشه نوعی پرهیز نسبت به این موضوع وجود داشته است.
 
گروه‌درمانی سوگ برای افراد مسن
سوگ و جدایی یکی از دردآورترین تجربه‌های انسان‌ها بعد از برقراری پیوند عاطفی است. از دست دادن دوستان و همسالان از یک‌سو و پدیده پیری و نزدیک شدن به سال‌های پایانی زندگی، موجب افزایش افسردگی در سالمندان می‌شود. در جلسات گروهی برای درمان سوگ سالمندان همواره از دست دادن عزیزان و غم متحمل شده به آنان جز ویژگی‌های یکسان آنان است. سالمندان در جلسات گروه‌درمانی فرامی‌گیرند که مشکلات خود را پس از، از دست دادن متوفی بیان کنند و یا حتی این مشکلات را از زبان همسالان خود بشنوند. شاید همین موضوع بتواند حکم همدردی و تنها نبودنشان را فراهم کند. پس از مواجه‌شدن با این ناراحتی، مشاور سعی می‌کند راه‌های جدایی از این مشکلات را ارائه دهد و القای امید کند. درهرصورت زمانی که یک سالمند، عزیز خود را از دست می‌دهد غمی دوچندان را متحمل می‌شود؛ که البته این روش درمانی می‌تواند برای این افراد مفید باشد.
 
گروه‌درمانی سالمندان برای رهایی از اعتیاد
سالمندانی که درگیر اعتیاد هستند برای گفتگو در مورد داستان‌ها، افکار، تجربیات و احساسات مربوط به اعتیاد، با یکدیگر ملاقات می‌کنند. این جلسات توسط یک درمانگر یا روانشناس که با انتخاب مباحث و راهنمایی و هدایت جلسات به‌سوی بهترین مزایای ممکن صورت می‌پذیرد. به‌این‌ترتیب، درمانگر می‌تواند جلسات را رصد کند و از نتیجه مورد انتظار اطمینان حاصل کند. این جلسات به سالمند کمک می‌کند تا افراد موفق و ترک کرده را الگوی خود قرار داده و به سمت کنار گذاشتن اعتیاد خود پیش رود.

 
آیا درمان از طریق گروه‌درمانی برای سالمندان کارساز است؟
همیشه انواع درمان‌ها در روانشناسی دارای قاعده و چهارچوبی است که کمتر می‌تواند دست‌خوش تغییر گردد. همچنین رده‌های مختلف سنی می‌تواند این روش‌ها را تغییر دهد. سالمندی نیز مانند مراحل دیگر زندگی دارای جزئیات و پیچیدگی خاص خودش است که باید در طول درمان به آن توجه شود. اگر که مسائل مربوط به این دوره، به‌خوبی تجزیه و تجلی نشود می‌تواند روند درمان را کند بکند و حتی درمان را متوقف سازد. گروه‌درمانی نیز نمی‌تواند از این قاعده جدا باشد. برای پاسخ به این سؤال که آیا روان‌درمانی و گروه‌درمانی برای کار با افراد مسن نیاز مؤثر است؟ باید عنوان کرد میزان سازگاری سالمندان همیشه موضوع بحث بوده است نه سن آن‌ها. افراد مسن به علت سازگاری پایین‌تر با درمان‌های روان‌شناختی ممکن است مقاوم‌تر باشند و یا سازگاری را کمتری نشان دهند. اثرات گروهی به اصلاحاتی نیاز دارد، زیرا گروه‌های نسل قبلی نسبت به گروه‌های نسل بعدی مهارت‌های مختلف، ارزش‌های مختلف و تجارب مختلف زندگی را نشان می‌دهند؛ البته چالش‌های خاص زندگی سالمندان به دلیل مشکلاتی که برای آنان ایجاد می‌کنند، به دانش و مهارت‌های درمانی خاصی نیاز دارند. درنهایت باید عنوان کرد که گروه‌درمانی برای سالمندان غیرممکن نیست، اما به دلیل تفاوت‌های گفته‌شده، روش کاربر روی آنان باید تغییر کند و درخور شرایط آنان باشد.
 
مزایای گروه‌درمانی در گروه سالمندان
اعضای گروه همچون الگویی برای سایر اعضای دیگر گروه هستند. سالمندان گروه با مشاهده عضوی که با موفقیت از عهده مشکلاتش برآمده، امید به بهبودی پیدا می‌کنند. پیشرفت هر سالمند در حکم الگو و حامی برای سایرین عمل می‌کند. این امر می‌تواند حس موفقیت و پیشرفت را تقویت کند.

درمان گروهی برای سالمندان بسیار مقرون‌به‌صرفه است. درمانگر به‌جای اینکه هر بار روی یک مراجع متمرکز شود می‌تواند زمانش را صرف گروه بزرگ‌تری از افراد سالخورده کند. گروه‌درمانی در میان سالمندان مانند یک پناهگاه امن می‌ماند. این موقعیت، امکان ابراز رفتارها و فعالیت‌ها را در فضای امن گروهی فراهم می‌کند. درمانگر ابتدا باید  واکنش‌های هر سالمند در قبال سایرین و در موقعیت‌های اجتماعی را مشاهده می‌کند؛ سپس از این اطلاعات برای ارائه بازخوردهای ارزشمند به هر مراجع سالخورده استفاده می‌نماید. اعضای گروه در طول گروه‌درمانی، به یکدیگر بازخورد می‌دهند؛ شناخت دیدگاه‌های مختلف برای تقویت رشد فردی و تغییر کردن، می‌تواند بسیار مفید باشد. ازآنجاکه اکثر تعاملات سالمندان با سایر مردم صورت می‌گیرد درنتیجه بسیاری از افراد پیر در طول گروه‌درمانی با تقویت مهارت‌های اجتماعی خودشان آشنا می‌شوند. رهبر گروه یا همان درمانگر به افراد کمک می‌کند تا در گروه به تعامل واضح‌تر و اثربخش‌تری برسند. این امر منجر به یادگیری مهارت‌های جدیدی می‌شود که قابل‌تعمیم دادن و استفاده در روابطشان با سایر افراد خارج از گروه است.
 
گروه‌درمانی سالمندان، تخصصی‌تر
یک متخصص درمان برای کار با سالمندان چقدر باید تخصص داشته باشد؟ این موضوع شاید به تعداد و نوع افراد مسن که در جلسات دیده می‌شوند بستگی داشته باشد. درمانگرانی که درصد کمی از افراد مسن را ویزیت می‌کنند، بزرگ‌سالانی را که ازنظر جسمی سالم هستند و احتمالاً به زوال عقل مبتلا نیستند، می‌پذیرند و به مراجعان سالمندی  که مشکلاتی مانند مراجعان جوان خود رادارند، کمک می‌کنند. برای کار با سالمندان حتماً باید به متخصصان آموزش‌دیده در همین مقوله اعتماد شود تا درک درستی از این مرحله از زندگی داشته باشد.
 
گروه‌درمانی آنلاین برای سالمندان در زمان کرونا
پدیده کرونا می‌تواند سالمندان را از یکدیگر دور کند و زندگی اجتماعی آنان را به خطر بیاندازد. اما بعضی از روش‌ها که به‌صورت آنلاین انجام می‌شوند می‌تواند به گروه سالمندان کمک شایانی کند. امروزه استفاده از فضای مجازی و برنامه‌های ارتباط‌جمعی شاید راه بسیار مناسبی برای درمان‌های گروهی مجازی باشند. این جلسات می‌تواند در طی یک برنامه از قبل طراحی‌شده برای سالمندان ترتیب داده شود و آنان را به هم نزدیک‌تر کند.

یکی از مزایای این نوع گروه‌درمانی شاید افزایش عزت‌نفس و عدم مقاومت اعضای گروه باشد؛ به این صورت که فرد سالمند راحت‌تر بتواند مشکلات خود را به‌صورت آنلاین بگوید تا به‌صورت حضوری. گرچه حضور فرد متخصص به‌طور کامل حس نمی‌شود اما شاید این کار باعث شود تا دغدغه‌ها و مشکلات سالمندان راحت‌تر بازگو شود. همچنین گروه‌درمانی آنلاین برای سالمندان می‌تواند خطرات ابتلا به کرونا  را به علت عدم حضور در بیرون از منزل کاهش دهد و حتی سالمندان ناتوان جسمی و حرکتی را به‌پای این جلسات بیاورد.