خانه‌های ساکت و ذهن‌های پرهیاهو
حمیرا حیدریان
خانه‌های ساکت و ذهن‌های پرهیاهو؛ دورهمی‌های پرازدحام با خود و موبایلی که هر چه صفحاتش را ورق می‌زنی و بالا و پایین می‌کنی، حرف‌ها و شنیدنی‌ها و دیدنی‌ها تمام نمی‌شود. اما در آخر این ضیافت‌های مجازی تو را با چشمانی خسته و سری گیج و ذهنی پرازدحام و نامتمرکز به دنیای حقیقی، به روی مبل و اتاق پذیرایی ساکت پرتاب میکند. تو با این ذهن مغشوش یک گوشه و موبایل یک گوشه دیگر و این مهمترین تفاوت دورهمی‌های مجازی با حقیقی است.
به گفته کارشناسان، برگزاری دورهمی خانوادگی و گفت‌و‌گوی میان فردی کمک میکند تا افراد بتوانند تعاملات سازگارتری با یکدیگر داشته باشند. از یک‌سو ارزش‌های فردی آنها نیز افزایش یافته و از سوی دیگر این افراد در صورت مواجه شدن با بحران‌های اجتماعی می‌توانند تصمیمات سریع‌تر و درست‌تری بگیرند. بطور کلی افرادی که در دورهمی‌های خانوادگی شرکت می‌کنند، افراد سازگارتر، خونسردتر، منطقی‌تر و کامل‌تری هستند. اصولاً در این افراد میزان پرخاشگری کمتری مشاهده میشود. همچنین میزان رضایت از زندگی در این افراد بیشتر از کسانی است که در جمع‌های خانوادگی شرکت نمی‌کنند. اما این روزها برگزاری این دورهمی‌ها اهمیت خود را از دست داده است. افراد به دلایل مختلفی مانند مشغله‌های کاری و شخصی، وابستگی به تکنولوژی، اینترنت و… از جمع‌های خانوادگی دور شده‌اند. موضوعی که افزایش میزان افسردگی و کاهش نشاط افراد جامعه را در پی داشته است و نارضایتی شهروندان را رقم زده است.
«نازنین» 23 سال دارد و در یک شرکت خصوصی کار میکند شرکت در مجالس دورهمی خانوادگی را یکی از آرزوهای دست‌نیافتنی این روزهای زندگی خود می‌داند و می‌گوید: تا یک سال قبل که بیشتر وقت خود را صرف دانشگاه و کار می‌کردم و حتی فرصتی برای صحبت کردن با اعضای خانواده‌ام پیدا نمی‌کردم چه برسد به میهمانی رفتن. از امسال هم که مجبور هستم به‌خاطر شرایط اقتصادی دوشیفت کار کنم و گاهی وقتی به خانه می‌روم حتی خواهر و برادرم را یک دل سیر نمی‌توانم ببینم و شاید اتفاق افتاده که روزها جز یک سلام، گفت‌و‌گوی چندانی باهم نداشته‌ایم. در این وضعیت جایی برای شرکت در دورهمی نمی‌ماند.
«اشکان» هم مدت 10 سال است که در یک شرکت کامپیوتری به‌عنوان متخصص مشغول فعالیت است؛ او دورهمی‌ها را ضروری می‌خواند و می‌گوید: من در طول روز بیش از 12 ساعت کار می‌کنم و طبیعاً وقتی به خانه می‌روم دیگر جانی برای حرف زدن ندارم و تنها غذا خوردن و یک گفت‌و‌گوی کوتاه با اعضای خانواده و خوابیدن وقتم را پر میکند و دیگر زمانی نمی‌ماند تا دورهم جمع شویم و از کار و مشکلات و اتفاقاتی که در طول روز افتاده صحبت کنیم چون مجبورم صبح زود مجدد برای رفتن به سر کار آماده باشم. اما دورهمی و کنار اعضای خانواده و اقوام را خیلی دوست دارم و اگر فرصتی پیش بیاید حتماً شرکت می‌کنم. اما از آخرین میهمانی که شرکت کرده‌ام بیشتر از یک سال می‌گذرد.
«حسین» که 43 سال دارد، کارمند و دارای دو فرزند است او هم اعتقاد دارد جمع‌های خانوادگی محافلی هستند که می‌تواند باعث احساس خشنودی، افزایش اعتماد به نفس و حس رضایت و کاهش استرس باشد.
او می‌گوید: من کاسب هستم و با وجود اینکه ساعات زیادی از روز را درگیر کار هستم اما تمام تلاش خود را می‌کنم تا در آخر هر هفته زمان بیشتری را برای خانواده صرف کنم و برای همین بطور ماهانه با اقوام نیز برنامه‌ریزی می‌کنیم تا هر ماه خانه یکی از فامیل جمع شویم و این اتفاق سال‌ها است انجام میشود و ضمن اینکه از حال همدیگر باخبر می‌شویم، در این جمع‌ها برای رفع مشکلات همدیگر به کمک هم می‌آییم. ضمن اینکه فرزندانمان هم یاد می‌گیرند تا با کانون خانواده و همدلی بین اقوام بیشتر آشنا شوند. این موضوع باعث میشود تا فرزندان سالم‌تر و بهتری به جامعه تحویل دهم و از طرفی با وجود مشکلات متعددی که این روزها وجود دارد با روحیه بهتری روبه‌رو شوم.
رئیس انجمن روانشناسان مثبت‌گرای ایران هم در این زمینه به کاهش دورهمی‌های خانوادگی اشاره دارد و می‌گوید: در کشورهایی که رکود اقتصادی وجود دارد، وقت بیشتری را اعضای خانواده برای تأمین معیشت در خارج از خانه هستند و زمان کمتری برای گفت‌و‌گو بین اعضای خانواده و دورهم جمع شدن فامیلی اتفاق می‌افتد، این در حالی است که گفت‌و‌گو مهمترین ارتباط کلامی بین افراد خانواده است و برگزاری دورهمی‌های خانوادگی کمک میکند تا افراد بتوانند تعاملات سازگارتری با یکدیگر داشته باشند. از طرفی ارزش‌های فردی آنان نیز افزایش می‌یابد. افرادی که در جمع‌های خانوادگی حضور پیدا می‌کنند، معمولاً از نظر روانی انسان‌های سالم‌تر و شاداب‌تری هستند. از طرفی این افراد در صورت مواجه شدن با بحران‌های اجتماعی می‌توانند تصمیمات سریع‌تر و درست‌تری بگیرند.
او مفهوم ارتباط را یکی از ارکان مهم تعاملات بین فردی می‌داند و می‌افزاید: یکی از مهمترین مسائلی که در زندگی فردی و اجتماعی و حتی خودمان با خودمان حائز اهمیت است، مفهوم ارتباط است که طی سال‌های اخیر به آن کم‌لطفی و بی‌توجهی شده است. یکی از مشکلات در این رابطه عدم فهم درست از رابطه و جنبه‌های مثبت آن است که می‌تواند در خانواده و جامعه داشته باشد.
او به کاهش دورهمی‌ها در میان خانواده‌ها اشاره دارد و می‌افزاید: با ورود شبکه‌های اجتماعی موضوع جمع شدن اعضای خانواده تا حد زیادی تحت تأثیر این تکنولوژی قرار گرفته است اما این به معنای این نیست که نمی‌توان آن را اصلاح کرد. خارج از بحث کارشناسی این موضوع که باید از سوی متخصصین مورد بررسی قرار گیرد، از نگاه روانشناسی مثبت می‌توان گفت باید با ایجاد بستر و شرایط مناسب در خانواده‌ها بار دیگر مفهوم جمع بودن را تقویت کرد. اگرچه از یک‌سو ورود شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی و از سوی دیگر تمرکز روی مشکلات اقتصادی و… باعث شده است تا اعضای خانواده کمتر با یکدیگر در تعامل و گفت‌و‌گو باشند و پدر یا مادر خانواده ساعت بیشتری را برای امرار معاش خارج از خانه باشند و خستگی ناشی از کار روزانه مجالی را برای دور هم بودن و یا میهمانی رفتن باقی نگذارد؛ اما در علم روانشناسی مثبت، این نگاه وجود دارد که همچنان در چنین شرایطی امکان باز کردن ساعاتی حتی کوتاه برای جمع کردن اعضای خانواده وجود دارد.
علیرضا معماریان با انتقاد از بی‌توجهی متخصصان و مسئولان به این امر مهم اظهار میکند: ما نباید دست روی دست گذاشته شاهد «پدیده گسست نسل‌ها» باشیم. دور شدن تدریجی بین 2 الی 3 نسل و فاصله میان فرزندان با والدین خود و کم شدن رابطه و احساس عاطفی باعث میشود تا نوجوان و جوان از هویت اصلی خود دور شود. وقتی فرزند از خانواده به اصطلاح پرت شود (فاصله بین فرزند و والدین) آنگاه با پدیده آسیب‌های اجتماعی روبه‌رو خواهد شد.
ضربه‌گیرهای استرس
پرستو امیری روانشناس بالینی هم معتقد است: مهم ترین و امن ترین منبع تأمین حمایت اجتماعی، خانواده است. خانواده و عزیزان ما می توانند با حمایت عاطفی، فکری و عملی به ما در دشواری های زندگی کمک کنند. دورهمی های خانوادگی، گفت‌و‌گو ها، حال و احوال کردن ها، بازی های دسته جمعی، شوخی ها، خنده ها و برای دمی فارغ شدن از مشکلات، همه و همه سنت های نیکی هستند که می توانند حمایت اجتماعی و به تبع آن سلامت روانی و جسمانی را برای ما فراهم آورند. در این روزگار پرمشغله که فرصت دید و بازدیدها و در کنار هم بودن ها بسیار کم شده است، برگزاری دورهمی می‌تواند نقش مهمی در کاهش استرس و افزایش و ترمیم روحیه فردی داشته باشد.
وی می‌افزاید: کسانی که بیشتر با افراد مهم زندگی شان در ارتباط هستند و در واقع حمایت اجتماعی بیشتر و رضایتبخش تری دریافت می کنند، از سلامت روانی و جسمانی بالاتری برخوردارند و کمتر بیمار می شوند. این افراد سیستم ایمنی قوی تر و عمر طولانی تری دارند و حتی کمتر دچار بیماری های قلبی عروقی می شوند. در زمان بیماری، کسانی که شبکه اجتماعی حمایت کننده دارند، از افرادی که حمایت اجتماعی دریافت نکرده اند، زودتر بهبود می یابند. همچنین حمایت اجتماعی یک عامل پیشگیری کننده از اختلالات روانی مانند افسردگی و انواع اختلالات اضطرابی است. حمایت اجتماعی و جمع شدن اعضای خانواده و اقوام، یک ضربه گیر برای استرس ها است و به افراد کمک می کند، راحت تر و مؤثرتر با مشکلات و استرس های زندگی مبارزه و مقابله کنند.
به اعتقاد این روانشناس، حضور در جمع‌های خانوادگی و شرکت در دورهمی‌ها موضوع حائز اهمیتی است که باید والدین آن را به کودکان خود بیاموزند. او بیان میکند: در خانواده های جوان با داشتن یک یا دو فرزند و روابط محدود، اهمیت حفظ حمایت های خانوادگی و فامیلی چندبرابر است. کودکان باید یاد بگیرند چگونه می توانند از جمع خانوادگی لذت ببرند و در مواقع لزوم از حمایت عزیزان شان بهره مند شوند. اگر فضای حمایت، احترام، لذت، رضایت و نشاط در جمع های خانوادگی برای کودکان کم‌سن تر فراهم شود، در نوجوانی هم بیشتر تمایل خواهند داشت تا با خانواده وقت بگذرانند.
منبع: ساوالان خبر
به گفته کارشناسان، برگزاری دورهمی خانوادگی و گفت‌و‌گوی میان فردی کمک میکند تا افراد بتوانند تعاملات سازگارتری با یکدیگر داشته باشند. از یک‌سو ارزش‌های فردی آنها نیز افزایش یافته و از سوی دیگر این افراد در صورت مواجه شدن با بحران‌های اجتماعی می‌توانند تصمیمات سریع‌تر و درست‌تری بگیرند. بطور کلی افرادی که در دورهمی‌های خانوادگی شرکت می‌کنند، افراد سازگارتر، خونسردتر، منطقی‌تر و کامل‌تری هستند. اصولاً در این افراد میزان پرخاشگری کمتری مشاهده میشود. همچنین میزان رضایت از زندگی در این افراد بیشتر از کسانی است که در جمع‌های خانوادگی شرکت نمی‌کنند. اما این روزها برگزاری این دورهمی‌ها اهمیت خود را از دست داده است. افراد به دلایل مختلفی مانند مشغله‌های کاری و شخصی، وابستگی به تکنولوژی، اینترنت و… از جمع‌های خانوادگی دور شده‌اند. موضوعی که افزایش میزان افسردگی و کاهش نشاط افراد جامعه را در پی داشته است و نارضایتی شهروندان را رقم زده است.
«نازنین» 23 سال دارد و در یک شرکت خصوصی کار میکند شرکت در مجالس دورهمی خانوادگی را یکی از آرزوهای دست‌نیافتنی این روزهای زندگی خود می‌داند و می‌گوید: تا یک سال قبل که بیشتر وقت خود را صرف دانشگاه و کار می‌کردم و حتی فرصتی برای صحبت کردن با اعضای خانواده‌ام پیدا نمی‌کردم چه برسد به میهمانی رفتن. از امسال هم که مجبور هستم به‌خاطر شرایط اقتصادی دوشیفت کار کنم و گاهی وقتی به خانه می‌روم حتی خواهر و برادرم را یک دل سیر نمی‌توانم ببینم و شاید اتفاق افتاده که روزها جز یک سلام، گفت‌و‌گوی چندانی باهم نداشته‌ایم. در این وضعیت جایی برای شرکت در دورهمی نمی‌ماند.
«اشکان» هم مدت 10 سال است که در یک شرکت کامپیوتری به‌عنوان متخصص مشغول فعالیت است؛ او دورهمی‌ها را ضروری می‌خواند و می‌گوید: من در طول روز بیش از 12 ساعت کار می‌کنم و طبیعاً وقتی به خانه می‌روم دیگر جانی برای حرف زدن ندارم و تنها غذا خوردن و یک گفت‌و‌گوی کوتاه با اعضای خانواده و خوابیدن وقتم را پر میکند و دیگر زمانی نمی‌ماند تا دورهم جمع شویم و از کار و مشکلات و اتفاقاتی که در طول روز افتاده صحبت کنیم چون مجبورم صبح زود مجدد برای رفتن به سر کار آماده باشم. اما دورهمی و کنار اعضای خانواده و اقوام را خیلی دوست دارم و اگر فرصتی پیش بیاید حتماً شرکت می‌کنم. اما از آخرین میهمانی که شرکت کرده‌ام بیشتر از یک سال می‌گذرد.
«حسین» که 43 سال دارد، کارمند و دارای دو فرزند است او هم اعتقاد دارد جمع‌های خانوادگی محافلی هستند که می‌تواند باعث احساس خشنودی، افزایش اعتماد به نفس و حس رضایت و کاهش استرس باشد.
او می‌گوید: من کاسب هستم و با وجود اینکه ساعات زیادی از روز را درگیر کار هستم اما تمام تلاش خود را می‌کنم تا در آخر هر هفته زمان بیشتری را برای خانواده صرف کنم و برای همین بطور ماهانه با اقوام نیز برنامه‌ریزی می‌کنیم تا هر ماه خانه یکی از فامیل جمع شویم و این اتفاق سال‌ها است انجام میشود و ضمن اینکه از حال همدیگر باخبر می‌شویم، در این جمع‌ها برای رفع مشکلات همدیگر به کمک هم می‌آییم. ضمن اینکه فرزندانمان هم یاد می‌گیرند تا با کانون خانواده و همدلی بین اقوام بیشتر آشنا شوند. این موضوع باعث میشود تا فرزندان سالم‌تر و بهتری به جامعه تحویل دهم و از طرفی با وجود مشکلات متعددی که این روزها وجود دارد با روحیه بهتری روبه‌رو شوم.
رئیس انجمن روانشناسان مثبت‌گرای ایران هم در این زمینه به کاهش دورهمی‌های خانوادگی اشاره دارد و می‌گوید: در کشورهایی که رکود اقتصادی وجود دارد، وقت بیشتری را اعضای خانواده برای تأمین معیشت در خارج از خانه هستند و زمان کمتری برای گفت‌و‌گو بین اعضای خانواده و دورهم جمع شدن فامیلی اتفاق می‌افتد، این در حالی است که گفت‌و‌گو مهمترین ارتباط کلامی بین افراد خانواده است و برگزاری دورهمی‌های خانوادگی کمک میکند تا افراد بتوانند تعاملات سازگارتری با یکدیگر داشته باشند. از طرفی ارزش‌های فردی آنان نیز افزایش می‌یابد. افرادی که در جمع‌های خانوادگی حضور پیدا می‌کنند، معمولاً از نظر روانی انسان‌های سالم‌تر و شاداب‌تری هستند. از طرفی این افراد در صورت مواجه شدن با بحران‌های اجتماعی می‌توانند تصمیمات سریع‌تر و درست‌تری بگیرند.
او مفهوم ارتباط را یکی از ارکان مهم تعاملات بین فردی می‌داند و می‌افزاید: یکی از مهمترین مسائلی که در زندگی فردی و اجتماعی و حتی خودمان با خودمان حائز اهمیت است، مفهوم ارتباط است که طی سال‌های اخیر به آن کم‌لطفی و بی‌توجهی شده است. یکی از مشکلات در این رابطه عدم فهم درست از رابطه و جنبه‌های مثبت آن است که می‌تواند در خانواده و جامعه داشته باشد.
او به کاهش دورهمی‌ها در میان خانواده‌ها اشاره دارد و می‌افزاید: با ورود شبکه‌های اجتماعی موضوع جمع شدن اعضای خانواده تا حد زیادی تحت تأثیر این تکنولوژی قرار گرفته است اما این به معنای این نیست که نمی‌توان آن را اصلاح کرد. خارج از بحث کارشناسی این موضوع که باید از سوی متخصصین مورد بررسی قرار گیرد، از نگاه روانشناسی مثبت می‌توان گفت باید با ایجاد بستر و شرایط مناسب در خانواده‌ها بار دیگر مفهوم جمع بودن را تقویت کرد. اگرچه از یک‌سو ورود شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی و از سوی دیگر تمرکز روی مشکلات اقتصادی و… باعث شده است تا اعضای خانواده کمتر با یکدیگر در تعامل و گفت‌و‌گو باشند و پدر یا مادر خانواده ساعت بیشتری را برای امرار معاش خارج از خانه باشند و خستگی ناشی از کار روزانه مجالی را برای دور هم بودن و یا میهمانی رفتن باقی نگذارد؛ اما در علم روانشناسی مثبت، این نگاه وجود دارد که همچنان در چنین شرایطی امکان باز کردن ساعاتی حتی کوتاه برای جمع کردن اعضای خانواده وجود دارد.
علیرضا معماریان با انتقاد از بی‌توجهی متخصصان و مسئولان به این امر مهم اظهار میکند: ما نباید دست روی دست گذاشته شاهد «پدیده گسست نسل‌ها» باشیم. دور شدن تدریجی بین 2 الی 3 نسل و فاصله میان فرزندان با والدین خود و کم شدن رابطه و احساس عاطفی باعث میشود تا نوجوان و جوان از هویت اصلی خود دور شود. وقتی فرزند از خانواده به اصطلاح پرت شود (فاصله بین فرزند و والدین) آنگاه با پدیده آسیب‌های اجتماعی روبه‌رو خواهد شد.
ضربه‌گیرهای استرس
پرستو امیری روانشناس بالینی هم معتقد است: مهم ترین و امن ترین منبع تأمین حمایت اجتماعی، خانواده است. خانواده و عزیزان ما می توانند با حمایت عاطفی، فکری و عملی به ما در دشواری های زندگی کمک کنند. دورهمی های خانوادگی، گفت‌و‌گو ها، حال و احوال کردن ها، بازی های دسته جمعی، شوخی ها، خنده ها و برای دمی فارغ شدن از مشکلات، همه و همه سنت های نیکی هستند که می توانند حمایت اجتماعی و به تبع آن سلامت روانی و جسمانی را برای ما فراهم آورند. در این روزگار پرمشغله که فرصت دید و بازدیدها و در کنار هم بودن ها بسیار کم شده است، برگزاری دورهمی می‌تواند نقش مهمی در کاهش استرس و افزایش و ترمیم روحیه فردی داشته باشد.
وی می‌افزاید: کسانی که بیشتر با افراد مهم زندگی شان در ارتباط هستند و در واقع حمایت اجتماعی بیشتر و رضایتبخش تری دریافت می کنند، از سلامت روانی و جسمانی بالاتری برخوردارند و کمتر بیمار می شوند. این افراد سیستم ایمنی قوی تر و عمر طولانی تری دارند و حتی کمتر دچار بیماری های قلبی عروقی می شوند. در زمان بیماری، کسانی که شبکه اجتماعی حمایت کننده دارند، از افرادی که حمایت اجتماعی دریافت نکرده اند، زودتر بهبود می یابند. همچنین حمایت اجتماعی یک عامل پیشگیری کننده از اختلالات روانی مانند افسردگی و انواع اختلالات اضطرابی است. حمایت اجتماعی و جمع شدن اعضای خانواده و اقوام، یک ضربه گیر برای استرس ها است و به افراد کمک می کند، راحت تر و مؤثرتر با مشکلات و استرس های زندگی مبارزه و مقابله کنند.
به اعتقاد این روانشناس، حضور در جمع‌های خانوادگی و شرکت در دورهمی‌ها موضوع حائز اهمیتی است که باید والدین آن را به کودکان خود بیاموزند. او بیان میکند: در خانواده های جوان با داشتن یک یا دو فرزند و روابط محدود، اهمیت حفظ حمایت های خانوادگی و فامیلی چندبرابر است. کودکان باید یاد بگیرند چگونه می توانند از جمع خانوادگی لذت ببرند و در مواقع لزوم از حمایت عزیزان شان بهره مند شوند. اگر فضای حمایت، احترام، لذت، رضایت و نشاط در جمع های خانوادگی برای کودکان کم‌سن تر فراهم شود، در نوجوانی هم بیشتر تمایل خواهند داشت تا با خانواده وقت بگذرانند.
منبع: ساوالان خبر
