طبیعت و تاب­‌آوری کودکان

طبیعت و تاب­‌آوری کودکان طبیعت به لحاظ داشتن ویژگی­های منحصربه فرد و خاصی که دارد، بی­‌شک غنی­‌ترین و در دسترس­‌ترین بستر رشد برای کودکان است. آثار حضور در طبیعت را با هیچ مدلی از سبک زندگی نمی­توان تجربه کرد و در مسیر کشف، رشد و یادگیری هرگز چیزی جایگزین طبیعت یافت نمی­‌شود. بنابراین بهتر است برای بردن کودکان در طبیعت دیدگاه تربیتی نیز داشته باشیم و بدانیم چرا طبیعت‌گردی می‌تواند یکی از فاکتورهای مهم رشد کودک باشد. در ادامه به چند نمونه از ویژگی‌­های بسیار مهمی که در طبیعت نهفته است، اشاره می­‌کنیم:
 
طبیعت؛ یک تجربه بی‌­شتاب
دنیای پرسرعت و پرشتاب امروز یکی از بزرگ­ترین موانع رشد برای کودکان است. زیرا کودک نیاز دارد بدون توجه به زمان، ساعت­‌ها به کشف و یادگیری بپردازد. کشف و یادگیری­ای که در فعالیت­‌های ساده روزانه وجود دارد و والدین و مراقبان اصلی کودک معمولا عجله دارند و کودک را وارد دنیای پرسرعت و پرشتاب خود می­‌کنند و به این ترتیب لذت کشف و یادگیری را از کودک­شان می‌­گیرند. آنچه درمورد طبیعت قابل توجه است، بی‌­شتاب بودن آن است. کودک می­تواند در طبیعت مدت زمانی را بی­‌دغدغه به بازی و کشف بپردازد و لذتی را بچشد که در خانه، کلاس و … نمی­‌تواند تجربه کند. طبیعت، این قابلیت را دارد که یک زندگی بی­شتاب را به کودک هدیه دهد. زندگی بی­شتاب و عجله‌­ای که حق هر کودک است.
 
طبیعت و تاب­‌آوری کودکان
کودک با حضور و بازی در طبیعت، تاب­‌آور می‌­شود. تاب‌­آوری از آن مفاهیم مهمی است که هر انسانی در زندگی لازم دارد و طبیعت یکی از بهترین بسترهایی است که می‌­توان تاب‌­آوری را از آن فرا گرفت. کودک در طبیعت به لحاظ فیزیکی خسته می‌­شود و باید خستگی را تاب بیاورد. گرسنه و تشنه می­‌شود و تشنگی و گرسنگی را به مراتب در شرایط سخت­‌تری از خانه رفع می­کند. دست و لباسش خاکی، خیس، گلی و برفی می‌­شود، زیر آفتاب سوزان تابستان گرم­اش می‌­شود و در برف و بوران زمستان، سرمای زیادی را تحمل می­کند. زیر باران خیس می­شود، زمین می­خورد و زانوهایش زخم می­‌شود و همه این­ها کودک را تاب­‌آور می­کند. طبیعت کلکسیونی از اتفاقات غیرقابل پیش‌­بینی‌­ای جلوی پای کودک قرار می­دهد که کودک مرفه امروز در خانه و مدرسه آن شرایط را تجربه نمی­‌کند.
 
طبیعت‌گردی و ایجاد قدرت حل مساله
کودک در طبیعت با چالش‌­ها و مسائلی مواجه می­شود که باید آن­ها را حل کند. اگر والد، مراقب یا مربی آگاهی باشیم و یک قدم عقب­‌تر از کودک بایستیم و با سرعت مسائل و مشکلات کودک را حل نکنیم، او به راحتی مهارت حل مساله را در طبیعت می­‌آموزد. شاید برایتان سوال پیش بیاید که چرا کودک قدرت حل مساله را در طبیعت بیاموزد؟ بدیهی است که طبیعت غیرقابل پیش­بینی است و اتفاقا همین خصیصه طبیعت را به فضایی برای رشد کودک تبدیل کرده است. کودک می­داند در خانه، کلاس، مدرسه و مکان­های این چنینی با چه مشکلاتی روبرو خواهد شد و همه این­ها فضاهایی قابل پیش­بینی و گاها پیش‌پا افتاده هستند. بنابراین لازم است کودک در فضایی قرار بگیرد که با چالش­های جدیدتری مواجه شود و از کودکی هنر حل مساله را بیاموزد و چه محیطی بهتر و غنی­‌تر از طبیعت برای فراگیری این مهارت بسیار ارزشمند.
تجربه رهایی و آزادی در طبیعت
طبیعت به دلیل قوانین کمتری که دارد، برای کودک آزادی و رهایی را به ارمغان می‌­آورد. آنچه در ذهن و خاطره کودک باقی می­‌ماند این است که در طبیعت می‌­تواند آزادی‌­ای را تجربه کند که احتمالا در مکان‌­های دیگر نمی­تواند. آزادی همان چیزی است که کودک بی‌­نهایت خواهان آن است. بشر به صورت فطری پس از تولد، برای “کشف و یادگیری چگونه زیستن” به آزادی نیاز دارد. کودک نیاز دارد همه چیز را آزادانه (در بستر امن) تجربه کند تا بیاموزد. او برای آموختن بدیهیات نیز به آزادی نیاز دارد و چه فضایی بهتر از طبیعت می­‌تواند دقایقی این آزادی را به کودک هدیه دهد؟
طبیعت و بستر بازی­‌های ساختارنیافته
کودک در طبیعت می‌­تواند بازی­های ساختارنیافته و پویا را تجربه کند. هیچ چارچوبی برای بازی در طبیعت وجود ندارد و حتی اگر شما در ذهن­‌تان با یک چارچوب مشخص با کودک بازی کنید، طبیعت به دلیل ویژگی­ پویا بودن، این ساختار و چارچوب را می­شکند و در لحظه چیز جدیدی را به نمایش می­گذارد و دریچه­های خلاقیت و شکوفایی را به روی کودک می­‌گشاید. نکته دیگری که درمورد بازی ساختارنیافته در طبیعت مورد توجه است این است که هر کودک می‌­تواند بازی منحصر به فرد خودش را داشته باشد و اینجا از تنوعی سخن می­گوییم که در ماهیت طبیعت نهفته است.
طبیعت و کاهش استرس
دنیای امروز، به صورت مداوم به کودک خوراک استرس می‌­دهد و حضور در طبیعت این فرصت را فراهم می­‌کند که استرس‌های کودک کاهش یابد. شنیدن صدای آب رودخانه، شنیدن صدای پرندگان، لمس خاک، سنگ، چوب و چمن، دیدن آسمان و حس کردن هوای آزاد در فصول مختلف حواس پنج­گانه کودک را تحریک می­کند و باعث تخلیه هیجانات منفی کودک می­‌شود. به طور خلاصه طبیعت به آرامش هرچه بیشتر کودک کمک می­کند. سعی کنید به صورت مرتب از این فرصت در دسترس برای آرامش کودک بهره گیرید.
بالا رفتن مهارت شنیدن و مشاهده کردن در طبیعت
به دلیل فاکتورهای خاصی که در طبیعت وجود دارد، کودک می‌­تواند تمرین مشاهده دقیق و شنیدن کند. مشاهده کردن و شنیدن مهارت­های بسیار مهمی در جهت رشد و یادگیری کودک است. کودک در طبیعت چیزهایی می­بیند و صداهایی می‌شوند که توجه او را جلب می­کند. در دنیای امروز تصاویر و صداهای اضافه و بیهوده­‌ای وجود دارد که مانع شنیدن و مشاهده درست می­شود و دقت و تمرکز کودک را کاهش می­دهند. طبیعت این مشکل را حل می­کند و با صداهای گوش‌­نواز و تصاویر چشم‌­نواز باعث افزایش دقت، توجه و تقویت حافظه در کودک می­شود.
از فرصت غنی طبیعت غافل نشوید. طبیعت، بهترین و دردسترس­ترین کلاس درسی است که می­توانید برای کودکان و نوجوانان فراهم کنید. از آن کلاس­هایی که لازم نیست شما تلاش زیادی بکنید؛ کافی است شما ساکت­‌تر از طبیعت بنشینید و یک قدم عقب­‌تر بایستید تا ببینید طبیعت چگونه کار خودش را بلد است!