لیست کامل 18 طرحواره ناسازگار در طرحواره درمانی با تعاریف آنها

طرحواره درمانی توسط جفری یانگ برای استفاده در درمان اختلالات شخصیت و اختلالات مزمن محور یک DSM در نظام DSM-IV، مانند زمانی که بیماران پس از انجام درمان های دیگر (به عنوان مثال، درمان شناختی رفتاری سنتی) پاسخ نمی دهند یا عود می کنند، ایجاد شده است.
 

طرحواره درمانی یک روان درمانی تلفیقی است که تئوری و تکنیک های درمان های قبلی موجود از جمله درمان شناختی رفتاری، نظریه روابط شیء روانکاوانه، نظریه دلبستگی و گشتالت درمانی را ترکیب می‌کند.
 

به گفته دکتر امیرمحمد شهسوارانی عصب روانشناس انستیتو رزا مایند، 18 طرحواره ناسازگار اولیه، مضامین یا الگوهای اصلی خود شکست‌دهنده هستند که ما در طول زندگی‌مان آن‌ها را تکرار می‌کنیم.
 

طرحواره های اولیه به نیازهای عاطفی اساسی کودک مربوط می شوند. هنگامی که این نیازها در دوران کودکی برآورده نمی شوند، طرحواره هایی ایجاد می شود که منجر به الگوهای زندگی ناسالم می شود. هر یک از 18 طرحواره نشان دهنده نیازهای عاطفی خاصی هستند که به اندازه کافی در دوران کودکی یا نوجوانی برآورده نشده اند. در ادامه با هم به بررسی این 18 طرحواره ناسازگار و تعاریف آنها می پردازیم:

 

طرحواره ناسازگار رهاشدگی/بی ثبانی (AB) شامل بی ثباتی یا غیرقابل اعتماد بودن آنهایی است که برای پشتیبانی و اتصال در دسترس هستند. طرحواره ناسازگار رهاشدگی/بی ثبانی (AB) شامل این احساس می شود که افراد مهم نمی توانند به ارائه حمایت عاطفی، ارتباط، قدرت یا حفاظت عملی ادامه دهند، زیرا از نظر عاطفی ناپایدار و غیرقابل پیش بینی هستند (مثلاً طغیان خشم)، غیرقابل اعتماد، یا به طور نامنظم حضور دارند. زیرا آنها به زودی خواهند مرد یا به این دلیل که بیمار را به نفع کسی بهتر رها می کنند.

 

2. طرحواره ناسازگار بی اعتمادی / بدرفتاری (MA):

در طرحواره ناسازگار بی اعتمادی / بدرفتاری (MA) انتظار این است که دیگران صدمه ببینند، سوء استفاده کنند، تحقیر کنند، تقلب کنند، دروغ بگویند، دستکاری کنند، یا سوء استفاده کنند. طرحواره ناسازگار بی اعتمادی / بدرفتاری (MA) معمولاً متضمن این تصور است که آسیب عمدی یا ناشی از سهل انگاری ناموجه و شدید است. طرحواره ناسازگار بی اعتمادی / بدرفتاری (MA) ممکن است این حس را شامل شود که فرد همیشه در مقایسه با دیگران فریب خورده یا متضرر می شود.

 

3. طرحواره ناسازگار محرومیت هیجانی (ED):

در طرحواره ناسازگار محرومیت هیجانی (ED) انتظار این است که میل فرد برای درجه نرمال حمایت عاطفی به اندازه کافی توسط دیگران برآورده نشود. سه شکل عمده محرومیت هیجانی عبارتند از:

الف) محرومیت از تربیت و محبت: عدم توجه، محبت، گرمی یا همراهی.

ب) محرومیت از همدلی: فقدان درک، گوش دادن، خودافشایی یا اشتراک متقابل احساسات دیگران.

پ) محرومیت از حفاظت: عدم قدرت، جهت یا راهنمایی دیگران.

 

4. طرحواره ناسازگار نقص / شرم (DS):

در طرحواره ناسازگار نقص / شرم (DS) احساس ناقص بودن، بد بودن، ناخواسته بودن، حقارت یا بی اعتبار بودن از جنبه های مهم حاکم است. یا اینکه اگر فرد در مواجهه با دیگران قرار گیرد برای دیگران قابل و دوست داشتنی نخواهد بود.

طرحواره ناسازگار نقص / شرم (DS) ممکن است شامل حساسیت مفرط به انتقاد، خودآگاهی، مقایسه و ناامنی در اطراف دیگران، یا احساس شرم نسبت به عیوب درک شده خود، طرد و سرزنش باشد.

این عیوب ممکن است خصوصی (مانند خودخواهی، انگیزه های خشمگین، تمایلات جنسی غیرقابل قبول) یا عمومی (مثلاً ظاهر فیزیکی نامطلوب، ناهنجاری اجتماعی) باشند.

 

 

5. طرحواره ناسازگار انزوای اجتماعی/بیگانگی (SI):

در طرحواره ناسازگار انزوای اجتماعی/بیگانگی (SI) این احساس حاکم است که فرد از بقیه جهان منزوی است، متفاوت از افراد دیگر بوده، و/یا عضوی از هیچ گروه یا جامعه ای نیست.

 

6. طرحواره ناسازگار وابستگی / بی کفایتی (DI):

هسته طرحواره ناسازگار وابستگی / بی کفایتی (DI) اعتقاد به این است که فرد قادر به انجام مسئولیت های روزمره خود به شیوه ای شایسته و بدون کمک قابل توجه دیگران نیست (مثلاً مراقب خود، حل مشکلات روزانه، قضاوت خوب، انجام وظایف جدید، انجام کارهای خوب. تصمیمات). طرحواره ناسازگار وابستگی / بی کفایتی (DI) اغلب به عنوان درماندگی نشان داده می شود.

 

7. طرحواره ناسازگار آسیب پذیری در برابر آسیب یا بیماری (VH):

هسته طرحواره ناسازگار آسیب پذیری در برابر آسیب یا بیماری (VH) یک ترس اغراق آمیز از این موضوع است که یک فاجعه قریب الوقوع در هر زمان رخ دهد و فرد قادر به جلوگیری از آن نباشد.در طرحواره ناسازگار آسیب پذیری در برابر آسیب یا بیماری (VH) ترس ها بر روی یک یا چند مورد از موارد زیر تمرکز می کنند:

الف) فجایع پزشکی: به عنوان مثال، حملات قلبی، ایدز.

ب) فجایع عاطفی: مثلاً دیوانه شدن

پ) فجایع بیرونی: به عنوان مثال، آسانسور در حال سقوط، قربانی توسط جنایتکاران، سقوط هواپیما، زلزله.

 

8. طرحواره ناسازگار درگیری / خود تحول نیافته (EM):

هسته طرحواره ناسازگار درگیری / خود تحول نیافته (EM) شامل درگیری /ارتباط هیجانی و صمیمیت بیش از حد با یک یا چند فرد مهم (اغلب والدین)، به قیمت تشدید فردیت کامل یا رشد عادی اجتماعی است.

طرحواره ناسازگار درگیری / خود تحول نیافته (EM) اغلب شامل این باور است که حداقل یکی از افراد درگیر نمی تواند بدون حمایت مداوم دیگری زنده بماند یا خوشحال باشد. همچنین، طرحواره ناسازگار درگیری / خود تحول نیافته (EM) ممکن است شامل احساس خفه شدن یا آمیختگی با دیگران یا هویت فردی ناکافی باشد.

طرحواره ناسازگار درگیری / خود تحول نیافته (EM) اغلب به عنوان احساس پوچی و دست و پا زدن، نداشتن جهت یا در موارد شدید زیر سوال بردن وجود خود تجربه می شود.

 

9. طرحواره ناسازگار شکست در دستیابی/ موفقیت (FA):

طرحواره ناسازگار شکست در دستیابی/ موفقیت (FA) این باور است که فرد در زمینه های موفقیت (مدرسه، شغل، ورزش و غیره) شکست خورده، به ناچار شکست می خورد یا اساساً نسبت به همسالان خود ناکافی است. طرحواره ناسازگار شکست در دستیابی/ موفقیت (FA) اغلب شامل این باور است که فرد احمق، نالایق، بی استعداد، نادان، وضعیت پایین تر، کمتر موفق تر از دیگران ، و غیره است.

 

طرحواره ناسازگار استحقاق/بزرگ منشی (ET) شامل این اعتقاد است که فرد از افراد دیگر برتر است، یا برخوردار از حقوق و امتیازات ویژه می باشد، یا به قواعد متقابلی که تعامل اجتماعی عادی را هدایت می کند، مقید نباشد.

طرحواره ناسازگار استحقاق/بزرگ منشی (ET) اغلب شامل اصرار بر این است که فرد باید بتواند هر کاری را که می‌خواهد انجام دهد یا هرچه را می خواهد (صرف نظر از اینکه چه چیزی واقع‌بینانه است، چه چیزی معقول است، یا چه هزینه‌ای برای دیگران هزینه دارد) داشته باشد.

در حالت دیگر در طرحواره ناسازگار استحقاق/بزرگ منشی (ET) تمرکز اغراق آمیز بر برتری (به عنوان مثال، بودن در میان موفق ترین، مشهورترین، ثروتمندترین) - به منظور دستیابی به قدرت یا کنترل (نه در درجه اول برای توجه یا تایید) دارد.

طرحواره ناسازگار استحقاق/بزرگ منشی (ET) گاهی اوقات شامل رقابت بیش از حد نسبت به دیگران، یا تسلط بر آنها می شود: ابراز قدرت، تحمیل دیدگاه خود، یا کنترل رفتار دیگران در راستای خواسته های خود، بدون همدلی یا نگرانی برای نیازها یا احساسات دیگران.

 

11. طرحواره ناسازگار خودکنترلی ناکافی / خود انضباطی ناکافی (IS):

طرحواره ناسازگار خودکنترلی ناکافی / خود انضباطی ناکافی (IS) شامل دشواری فراگیر یا امتناع از اعمال خویشتن داری کافی و تحمل ناامیدی برای دستیابی به اهداف شخصی، یا مهار بیان بیش از حد احساسات و انگیزه های خود است. در شکل خفیف‌تر طرحواره ناسازگار خودکنترلی ناکافی / خود انضباطی ناکافی (IS)، مراجع با تأکید اغراق‌آمیز بر ناراحتی-اجتناب: اجتناب از درد، تعارض، رویارویی، مسئولیت، یا تلاش بیش از حد - به بهای رضایت شخصی، تعهد، یا صداقت مراجعه می‌کند.

 

12. طرحواره ناسازگار اطاعت/ انقیاد (SB):

طرحواره ناسازگار اطاعت/ انقیاد (SB) شامل تسلیم بیش از حد به کنترل توسط دیگران به دلیل احساس اجبار - معمولاً برای جلوگیری از عصبانیت، تلافی یا رها شدن است.

در طرحواره ناسازگار اطاعت/ انقیاد (SB) دو شکل عمده انقیاد/اطاعت عبارتند از:

الف) انقیاد/اطاعت از نیازها: سرکوب ترجیحات، تصمیمات و خواسته های خود.

ب) انقیاد/اطاعت از هیجان ها: سرکوب ابراز هیجانی به ویژه هیجان خشم

طرحواره ناسازگار اطاعت/ انقیاد (SB) معمولاً شامل این تصور می شود که خواسته ها، نظرات و احساسات خود شخص برای دیگران معتبر یا مهم نیست.

طرحواره ناسازگار اطاعت/ انقیاد (SB) اغلب به صورت انطباق بیش از حد، همراه با حساسیت مفرط به احساس به دام افتادن ظاهر می شود. طرحواره ناسازگار اطاعت/ انقیاد (SB) عموماً منجر به ایجاد خشم می شود که در علائم ناسازگار ظاهر می گردد (به عنوان مثال، رفتار منفعلانه-پرخاشگرانه، طغیان کنترل نشده خلق و خو، علائم روان تنی، ترک محبت، "گذار به عمل acting out"، سوء مصرف مواد).

 

 

13. طرحواره ناسازگار فداکاری/ ایثار (SS):

طرحواره ناسازگار فداکاری/ ایثار (SS) شامل تمرکز بیش از حد بر برآورده کردن داوطلبانه نیازهای دیگران در موقعیت های روزمره، به قیمت رضایت خود است.

شایع ترین دلایل فعال شدن طرحواره ناسازگار فداکاری/ ایثار (SS) عبارتند از:

- جلوگیری از ایجاد درد برای دیگران

- برای جلوگیری از احساس گناه از احساس خودخواهی

- برای حفظ ارتباط با دیگران که به عنوان نیازمند تلقی می شوند.

طرحواره ناسازگار فداکاری/ ایثار (SS) اغلب ناشی از حساسیت شدید به درد دیگران است. گاهی اوقات طرحواره ناسازگار فداکاری/ ایثار (SS) منجر به این احساس می شود که نیازهای خود به اندازه کافی برآورده نمی شود و باعث رنجش کسانی می شود که از آنها مراقبت می شود (طرحواره ناسازگار فداکاری/ ایثار (SS) با مفهوم هم‌وابستگی co-dependence همپوشانی دارد).

 

طرحواره ناسازگار تایید خواهی / جلب توجه (AS) شامل تاکید بیش از حد بر جلب تایید، شناسایی یا توجه دیگران، یا تطبیق، به قیمت ایجاد حس امن و واقعی از خود است. در افرادی که طرحواره ناسازگار تایید خواهی / جلب توجه (AS) فعال است، احساس احترام یک فرد در درجه اول به واکنش های دیگران بستگی دارد تا به تمایلات طبیعی خود.

گاهی اوقات طرحواره ناسازگار تایید خواهی / جلب توجه (AS) شامل تاکید بیش از حد بر موقعیت، ظاهر، پذیرش اجتماعی، پول، یا موفقیت - به عنوان ابزاری برای جلب تایید، تحسین یا توجه (نه در درجه اول برای قدرت یا کنترل) می شود. طرحواره ناسازگار تایید خواهی / جلب توجه (AS) اغلب منجر به تصمیمات مهمی در زندگی می شود که معتبر یا رضایت بخش نیستند، و یا اینکه منجر به حساسیت بیش از حد نسبت به طرد شدن می گردد.

 

15. طرحواره ناسازگار منفی گرایی / بدبینی (NP):

طرحواره ناسازگار منفی گرایی / بدبینی (NP) تمرکزی فراگیر و مادام العمر بر جنبه های منفی زندگی (درد، مرگ، از دست دادن، ناامیدی، تعارض، گناه، رنجش، مشکلات حل نشده، اشتباهات احتمالی، خیانت، چیزهایی که ممکن است اشتباه پیش برود، و غیره) دارد.

این نکته بسیار مهم است که طرحواره ناسازگار منفی گرایی / بدبینی (NP) جنبه های مثبت یا خوش بینانه را به حداقل می رساند یا نادیده می گیرد. طرحواره ناسازگار منفی گرایی / بدبینی (NP) معمولاً شامل یک انتظار اغراق‌آمیز -در طیف وسیعی از موقعیت‌های کاری، مالی یا بین فردی- می‌شود که در نهایت همه چیز به طور جدی به اشتباه پیش می‌رود، یا جنبه‌هایی از زندگی که به نظر می‌رسد در نهایت خوب پیش می‌رود، از هم می‌پاشد.

معمولاً طرحواره ناسازگار منفی گرایی / بدبینی (NP) شامل ترس بیش از حد از انجام اشتباهاتی است که ممکن است منجر به سقوط مالی، ضرر، تحقیر یا گرفتار شدن در یک موقعیت بد شود. از آنجایی که در طرحواره ناسازگار منفی گرایی / بدبینی (NP) پیامدهای منفی بالقوه اغراق آمیز است، افراد دارای طرحواره ناسازگار منفی گرایی / بدبینی (NP) فعال اغلب با نگرانی مزمن، هوشیاری، شکایت یا بلاتکلیفی مشخص می شوند.

 

16. طرحواره ناسازگار بازداری هیجانی (EI):

طرحواره ناسازگار بازداری هیجانی (EI) شامل بازداری بیش از حد از کنش، احساس یا ارتباط خود به خود - معمولاً برای جلوگیری از عدم تأیید دیگران، احساس شرم یا از دست دادن کنترل تکانه های خود است.

در طرحواره ناسازگار بازداری هیجانی (EI)، رایج‌ترین زمینه های بازداری عبارتند از:

الف) مهار خشم و پرخاشگری

ب) مهار انگیزه های مثبت (مانند شادی، محبت، هیجان جنسی، بازی)

پ) مشکل در بیان آسیب پذیری یا برقراری ارتباط آزادانه در مورد احساسات، نیازها و غیره

د) تأکید بیش از حد بر عقلانیت و در عین حال بی توجهی به احساسات.

 

طرحواره ناسازگار استانداردهای طاقت‌فرسا / ملانقطی بودن (US) شامل این باور اساسی است که فرد باید تلاش کند تا استانداردهای بسیار بالای رفتار و عملکرد درونی شده را (معمولاً برای اجتناب از انتقاد) برآورده کند.

طرحواره ناسازگار استانداردهای طاقت‌فرسا / ملانقطی بودن (US) به طور معمول منجر به احساس فشار یا مشکل در کاهش سرعت می شود.

طرحواره ناسازگار استانداردهای طاقت‌فرسا / ملانقطی بودن (US) منجر به بیش انتقادی نسبت به خود و دیگران می گردد.

طرحواره ناسازگار استانداردهای طاقت‌فرسا / ملانقطی بودن (US) شامل آسیب قابل توجهی در مواردی همچون لذت، آرامش، سلامت، عزت نفس، احساس موفقیت، یا روابط رضایت بخش است.

در طرحواره ناسازگار استانداردهای طاقت‌فرسا / ملانقطی بودن (US) معیارهای سرسختانه معمولاً به صورت زیر ارائه می شوند:

الف) کمال گرایی، توجه بیش از حد به جزئیات، یا دست کم گرفتن عملکرد خود نسبت به هنجار

ب) قواعد و «باید»های سفت و سخت در بسیاری از زمینه های زندگی، از جمله احکام غیر واقعی اخلاقی، اخلاقی، فرهنگی یا مذهبی

پ) اشتغال به زمان و کارایی، به طوری که بتوان کارهای بیشتری را انجام داد.

 

بر طبق طرحواره ناسازگار تنبیه (PU) اعتقاد بر این است که افراد باید به دلیل انجام اشتباهات سخت مجازات شوند. طرحواره ناسازگار تنبیه (PU) شامل تمایل به عصبانیت، عدم تحمل، تنبیه و بی حوصلگی با افرادی (از جمله خود) است که انتظارات یا استانداردهای فرد را برآورده نمی کنند.

معمولاً طرحواره ناسازگار تنبیه (PU) شامل مشکل در بخشش اشتباهات در خود یا دیگران، به دلیل عدم تمایل به در نظر گرفتن شرایط تخفیف‌دهنده، اجازه دادن به نقص انسان یا همدلی با احساسات است.