مروري بر جنجالي‌ترين خبرهاي نجومي سال 2011
ازنشانه‌هاي حيات درشهاب‌سنگ‌ها تا اوهام پايان جهان!
از شناسايي سيارات جديد با احتمال قابل زيست بودن تا كشف يك قمر جديد در اطراف سياره پلوتو و ماه‌گرفتگي‌هاي زيبا؛ تحقيقات نجومي در سال 2011 گام هاي فوق العاده‌اي برداشته و سوالات وسوسه انگيزي در مورد آينده مطرح كرده است. به گزارش ايسنا، سايت نجومي «اسپيس» در روزهاي آخر سال 2011 به معرفي بهترين داستانهاي ستاره شناسي در اين سال پرداخته است. جست‌وجوي ادامه‌دار براي حيات بيگانه در اوائل ماه مارس، پژوهشي در مجله Cosmology، بحثي جنجالي را در مورد احتمال شناسايي حيات بيگانه در شهاب‌سنگها به وجود آورد. ريچارد هوور، زيست اخترشناس مركز پرواز فضايي مارشال ناسا با استفاده از ميكروسكوپ‌هاي الكتروني به تحليل برش‌هايي از شهاب‌سنگهاي کربن داري كه از فضا به زمين افتاده‌اند پرداخت. وي در مطالعات خود مدعي كشف الياف و ديگر ويژگي‌ها در شهاب‌سنگها شد كه شبيه ميكروب بودند. اين پژوهش به سرعت توسط دانشمندان ديگر مورد انتقاد قرار گرفت كه آنرا بي‌اعتبار و فاقد شواهد كافي خوانده بودند. در اعلام كمتر بحث‌برانگيزي، دانشمندان به ارائه يافته‌هاي مريخ‌نورد فرصت پرداختند كه از وجود آب در سياره مريخ در گذشته دور خبر مي‌داد. فرصت توانسته بود رگه باريكي از ماده معدني گچ را در دهانه اندوور پيدا كند. ناسا به تازگي كاوشگر جديد خود - «كنجكاوي» - را براي جست‌وجو در مورد احتمال وجود حيات در مريخ به اين سياره فرستاده كه از ماه اوت 2012 كار خود را آغاز خواهد كرد. دستاوردهاي تحقيقاتي در زمينه سنگهاي فضايي خطرناك در ماه سپتامبر، يك پژوهش ناسا نشان داد كه سياركهاي پرخطر كمتري نسبت به گذشته در اطراف زمين مي‌چرخند. اين كشف به طور قابل توجهي تعداد سياركهاي متوسط نزديك به زمين را تا 19 هزار و 500 عدد كاهش داد كه نشانگر يك كاهش 50 درصدي از برآوردهاي اوليه بود. يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه تهديد زمين با سياركهاي خطرناك ممكن است كمتر از آنچه تصور مي‌شد، باشد. اين در حالي است كه هنوز به گفته دانشمندان، سياركهاي كشف نشده بسياري وجود دارند. سيارك وستا فضاپيماي «داون» در ماه ژوئيه امسال پس از چهار سال به سيارك «وستا» رسيده و تحقيقات يك ساله خود را بر روي آن آغاز كرد. وستا دومين جسم بزرگ در كمربند اصلي سياركي ميان مريخ و مشتري است. فضاپيماي داون پس از گذشت يك سال به سوي سيارك «سرس»، بزرگترين جسم اين كمربند سياركي سفر خواهد كرد. همچنين سياركي ديگر موسوم به 2005 YU55 از فاصله‌اي كه نزديكترين فاصله يك جسم از زمين طي 35 سال اخير محسوب مي‌شود، از كنار سياره زمين عبور كرد. اين سنگ فضايي در هشتم نوامبر از ميان مدار ماه و زمين عبور كرد. به گزارش ايسنا، اگرچه اين عبور خطري براي زمين ايجاد نكرد، اما دانشمندان اطلاعات ارزنده‌اي از اين جسم و مدار آن بدست آوردند. كسوف و خسوف‌هاي زيبا امسال، مردم در زمين شاهد دو ماه گرفتگي (خسوف) و چهار خورشيد گرفتگي (كسوف) زيبا بودند. در 15 ژوئن شاهد طولاني‌ترين ماه‌گرفتگي طي 11 سال اخير بوديم. دومين ماه‌گرفتگي نيز دو هفته پيش در ميان بارش شهابي جوزايي رخ داد كه طي آن، ماه به رنگ قرمز و نارنجي نمايان بود. در 25 نوامبر يك خورشيد گرفتگي جزئي باعث تاريك شدن نيمكره جنوبي خورشيد براي چهارمين و آخرين بار در سال 2011 شد. خورشيد گرفتگي بعدي در تاريخ 20 مه 2012 رخ خواهد داد كه براي ساكنان چين، ژاپن و آمريكا قابل مشاهده خواهد بود. دنباله‌دار «النين» و فريب بزرگ «نيبيرو» هنگامي كه دنباله‌دار يخي «النين» در ماه سپتامبر در داخل منظومه شمسي حركت مي‌كرد، باعث نظريه‌پردازيهاي بحث‌برانگيزي شد. دانشمندان ناسا مكررا به مردم اطمينان مي‌دادند كه اين دنباله‌دار خطري براي زمين دربر نخواهد داشت اما برخي بر اين باور بودند كه النين از نشانه‌هاي پايان جهان است. در پي اين بحثها حتي برخي مدعي شدند كه اين جسم نه يك دنباله‌دار كه يك سياره سركش موسوم به «نيبيرو» است كه زمين را نابود خواهد كرد. در آخر كار، دنباله‌دار النين در زمان نزديكي به خورشيد در ماه سپتامبر از هم پاشيده و دانشمندان ناسا به طور رسمي در اواسط اكتبر مرگ آن را اعلام كردند. بيداري خورشيد پس از دوره طولاني سكوت، سال 2011 شاهد يك افزايش در فعاليت‌هاي خورشيدي بود. در ماه اگوست يك جرقه بسيار قدرتمند خورشيدي از خورشيد رها شد. در حقيقت اين جرقه سطح ايكس يكي از بزرگترين آنها در چهار سال اخير بود. دوره فعاليت خورشيدي 11 سال بوده و دوره كنوني از سال 2008 آغاز شده كه انتظار مي‌رود تا سال 2020 ادامه داشته باشد. دوره فعاليت شديد بعدي خورشيد براي سال 2013 پيش‌بيني شده است. كسب جايزه نوبل توسط فيزيكدانان انرژي تاريك سه اخترفيزيكدان امسال توانستند جايزه نوبل فيزيك را براي كشف انبساط با شتاب جهان دريافت كنند. سائول پرلموتر از آزمايشگاه ملي لارنس بركلي و دانشگاه كاليفرنيا در بركلي، برايان اشميت از دانشگاه استراليا و آدام ريس از دانشگاه جانز هاپكيننز و موسسه علمي تلسكوپ فضايي براي كار پيشگامانه خود موفق به دريافت اين جايزه شدند كه به مفهوم مرموز انرژي تاريك منتهي شد. براي توضيح شتاب انبساط جهان، دانشمندان با مفهوم انرژي تاريك روبرو شدند كه با غلبه بر نيروهاي گرانشي جهان را گسترش مي‌دهد. اگرچه اين نيرو تا به حال شناسايي نشده اما تصور مي‌شود كه 73 درصد تمام جرم و انرژي موجود در جهان را تشكيل داده است. فضاپيماي «مسنجر» ناسا، اولين كاوشگر در مدار سياره عطارد فضاپيماي «مسنجر» ناسا پس از شش سال و نيم سفر در فضا در تاريخ 17 مارس توانست به عنوان اولين كاوشگر در مدار اطراف سياره عطارد وارد شود. ماموريت مسنجر براي بررسي و نقشه‌برداري دقيق از سطح عطارد طراحي شده‌است. از ديگر برنامه‌هاي اين كاوشگر همچنين بررسي تركيبات، ميدان مغناطيسي، تاريخچه زمين‌سنايب و جو آن است. قمر جديد سياره كوتوله پلوتو در ماه ژوئيه محققان تلسكوپ هابل از كشف يك قمر كوچك ديگر در مدار سياره كوتوله پلوتو خبر دادند كه چهارمين و كوچكترين قمر اين سياره محسوب مي‌شود. اين قمر كه در بدو امر P4 نام گرفته به نظر مي‌رسد كه بين 13 تا 34 كيلومتر عرض داشته باشد. «كارون»، بزرگترين قمر پلوتو از عرض 1043 كيلومتر برخوردار بوده و اندازه دو قمر ديگر اين سياره يعني «نيكس» و «هيدرا» بين 32 تا 113 كيلومتر است. كاوشگر نيو هوريطون اكنون در حال سفر از ميان منظومه شمسي براي ورود به مدار پلوتو بوده كه انتظار مي‌رود در سال 2015 اتفاق بيفتد. گامي به جلو در مسير دستيابي به ذره بوزون هيگز محققان مركز سرن سوئيس در دسامبر از پيشرفت‌هاي قابل توجه خود در تحقيقات براي كشف ذره گريزان بوزون هيگز خبر دادند. تصور مي‌شود اين ذره، جرم تمام ذرات جهان را تامين مي‌كند. محققان برخورددهنده بزرگ هادروني در اين مركز مدعي شده‌اند كه به جرم هيگز نزديكتر شده كه گام بزرگي در شكار اين ذره محسوب مي‌شود. سيارات بيگانه در منطقه قابل سكونت چندي پيش دانشمندان اعلام كردند كه تلسكوپ كپلر ناسا موفق به كشف اولين سياره بيگانه در منطقه قابل سكونت ستاره خود شده است. اين منطقه به جايي گفته مي‌شود كه در فاصله مناسبي از ستاره مادر قرار داشته و شرايط وجود آب مايع در سطح آن باشد. اگرچه كپلر در اين راه تنها نبوده و تلسكوپ رصدخانه جنوب اروپا نيز موفق به كشف بيش از 50 سياره بيگانه جديد شد كه يكي از آنها از امكان وجود حيات برخوردار است.
از شناسايي سيارات جديد با احتمال قابل زيست بودن تا كشف يك قمر جديد در اطراف سياره پلوتو و ماه‌گرفتگي‌هاي زيبا؛ تحقيقات نجومي در سال 2011 گام هاي فوق العاده‌اي برداشته و سوالات وسوسه انگيزي در مورد آينده مطرح كرده است. به گزارش ايسنا، سايت نجومي «اسپيس» در روزهاي آخر سال 2011 به معرفي بهترين داستانهاي ستاره شناسي در اين سال پرداخته است. جست‌وجوي ادامه‌دار براي حيات بيگانه در اوائل ماه مارس، پژوهشي در مجله Cosmology، بحثي جنجالي را در مورد احتمال شناسايي حيات بيگانه در شهاب‌سنگها به وجود آورد. ريچارد هوور، زيست اخترشناس مركز پرواز فضايي مارشال ناسا با استفاده از ميكروسكوپ‌هاي الكتروني به تحليل برش‌هايي از شهاب‌سنگهاي کربن داري كه از فضا به زمين افتاده‌اند پرداخت. وي در مطالعات خود مدعي كشف الياف و ديگر ويژگي‌ها در شهاب‌سنگها شد كه شبيه ميكروب بودند. اين پژوهش به سرعت توسط دانشمندان ديگر مورد انتقاد قرار گرفت كه آنرا بي‌اعتبار و فاقد شواهد كافي خوانده بودند. در اعلام كمتر بحث‌برانگيزي، دانشمندان به ارائه يافته‌هاي مريخ‌نورد فرصت پرداختند كه از وجود آب در سياره مريخ در گذشته دور خبر مي‌داد. فرصت توانسته بود رگه باريكي از ماده معدني گچ را در دهانه اندوور پيدا كند. ناسا به تازگي كاوشگر جديد خود - «كنجكاوي» - را براي جست‌وجو در مورد احتمال وجود حيات در مريخ به اين سياره فرستاده كه از ماه اوت 2012 كار خود را آغاز خواهد كرد. دستاوردهاي تحقيقاتي در زمينه سنگهاي فضايي خطرناك در ماه سپتامبر، يك پژوهش ناسا نشان داد كه سياركهاي پرخطر كمتري نسبت به گذشته در اطراف زمين مي‌چرخند. اين كشف به طور قابل توجهي تعداد سياركهاي متوسط نزديك به زمين را تا 19 هزار و 500 عدد كاهش داد كه نشانگر يك كاهش 50 درصدي از برآوردهاي اوليه بود. يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه تهديد زمين با سياركهاي خطرناك ممكن است كمتر از آنچه تصور مي‌شد، باشد. اين در حالي است كه هنوز به گفته دانشمندان، سياركهاي كشف نشده بسياري وجود دارند. سيارك وستا فضاپيماي «داون» در ماه ژوئيه امسال پس از چهار سال به سيارك «وستا» رسيده و تحقيقات يك ساله خود را بر روي آن آغاز كرد. وستا دومين جسم بزرگ در كمربند اصلي سياركي ميان مريخ و مشتري است. فضاپيماي داون پس از گذشت يك سال به سوي سيارك «سرس»، بزرگترين جسم اين كمربند سياركي سفر خواهد كرد. همچنين سياركي ديگر موسوم به 2005 YU55 از فاصله‌اي كه نزديكترين فاصله يك جسم از زمين طي 35 سال اخير محسوب مي‌شود، از كنار سياره زمين عبور كرد. اين سنگ فضايي در هشتم نوامبر از ميان مدار ماه و زمين عبور كرد. به گزارش ايسنا، اگرچه اين عبور خطري براي زمين ايجاد نكرد، اما دانشمندان اطلاعات ارزنده‌اي از اين جسم و مدار آن بدست آوردند. كسوف و خسوف‌هاي زيبا امسال، مردم در زمين شاهد دو ماه گرفتگي (خسوف) و چهار خورشيد گرفتگي (كسوف) زيبا بودند. در 15 ژوئن شاهد طولاني‌ترين ماه‌گرفتگي طي 11 سال اخير بوديم. دومين ماه‌گرفتگي نيز دو هفته پيش در ميان بارش شهابي جوزايي رخ داد كه طي آن، ماه به رنگ قرمز و نارنجي نمايان بود. در 25 نوامبر يك خورشيد گرفتگي جزئي باعث تاريك شدن نيمكره جنوبي خورشيد براي چهارمين و آخرين بار در سال 2011 شد. خورشيد گرفتگي بعدي در تاريخ 20 مه 2012 رخ خواهد داد كه براي ساكنان چين، ژاپن و آمريكا قابل مشاهده خواهد بود. دنباله‌دار «النين» و فريب بزرگ «نيبيرو» هنگامي كه دنباله‌دار يخي «النين» در ماه سپتامبر در داخل منظومه شمسي حركت مي‌كرد، باعث نظريه‌پردازيهاي بحث‌برانگيزي شد. دانشمندان ناسا مكررا به مردم اطمينان مي‌دادند كه اين دنباله‌دار خطري براي زمين دربر نخواهد داشت اما برخي بر اين باور بودند كه النين از نشانه‌هاي پايان جهان است. در پي اين بحثها حتي برخي مدعي شدند كه اين جسم نه يك دنباله‌دار كه يك سياره سركش موسوم به «نيبيرو» است كه زمين را نابود خواهد كرد. در آخر كار، دنباله‌دار النين در زمان نزديكي به خورشيد در ماه سپتامبر از هم پاشيده و دانشمندان ناسا به طور رسمي در اواسط اكتبر مرگ آن را اعلام كردند. بيداري خورشيد پس از دوره طولاني سكوت، سال 2011 شاهد يك افزايش در فعاليت‌هاي خورشيدي بود. در ماه اگوست يك جرقه بسيار قدرتمند خورشيدي از خورشيد رها شد. در حقيقت اين جرقه سطح ايكس يكي از بزرگترين آنها در چهار سال اخير بود. دوره فعاليت خورشيدي 11 سال بوده و دوره كنوني از سال 2008 آغاز شده كه انتظار مي‌رود تا سال 2020 ادامه داشته باشد. دوره فعاليت شديد بعدي خورشيد براي سال 2013 پيش‌بيني شده است. كسب جايزه نوبل توسط فيزيكدانان انرژي تاريك سه اخترفيزيكدان امسال توانستند جايزه نوبل فيزيك را براي كشف انبساط با شتاب جهان دريافت كنند. سائول پرلموتر از آزمايشگاه ملي لارنس بركلي و دانشگاه كاليفرنيا در بركلي، برايان اشميت از دانشگاه استراليا و آدام ريس از دانشگاه جانز هاپكيننز و موسسه علمي تلسكوپ فضايي براي كار پيشگامانه خود موفق به دريافت اين جايزه شدند كه به مفهوم مرموز انرژي تاريك منتهي شد. براي توضيح شتاب انبساط جهان، دانشمندان با مفهوم انرژي تاريك روبرو شدند كه با غلبه بر نيروهاي گرانشي جهان را گسترش مي‌دهد. اگرچه اين نيرو تا به حال شناسايي نشده اما تصور مي‌شود كه 73 درصد تمام جرم و انرژي موجود در جهان را تشكيل داده است. فضاپيماي «مسنجر» ناسا، اولين كاوشگر در مدار سياره عطارد فضاپيماي «مسنجر» ناسا پس از شش سال و نيم سفر در فضا در تاريخ 17 مارس توانست به عنوان اولين كاوشگر در مدار اطراف سياره عطارد وارد شود. ماموريت مسنجر براي بررسي و نقشه‌برداري دقيق از سطح عطارد طراحي شده‌است. از ديگر برنامه‌هاي اين كاوشگر همچنين بررسي تركيبات، ميدان مغناطيسي، تاريخچه زمين‌سنايب و جو آن است. قمر جديد سياره كوتوله پلوتو در ماه ژوئيه محققان تلسكوپ هابل از كشف يك قمر كوچك ديگر در مدار سياره كوتوله پلوتو خبر دادند كه چهارمين و كوچكترين قمر اين سياره محسوب مي‌شود. اين قمر كه در بدو امر P4 نام گرفته به نظر مي‌رسد كه بين 13 تا 34 كيلومتر عرض داشته باشد. «كارون»، بزرگترين قمر پلوتو از عرض 1043 كيلومتر برخوردار بوده و اندازه دو قمر ديگر اين سياره يعني «نيكس» و «هيدرا» بين 32 تا 113 كيلومتر است. كاوشگر نيو هوريطون اكنون در حال سفر از ميان منظومه شمسي براي ورود به مدار پلوتو بوده كه انتظار مي‌رود در سال 2015 اتفاق بيفتد. گامي به جلو در مسير دستيابي به ذره بوزون هيگز محققان مركز سرن سوئيس در دسامبر از پيشرفت‌هاي قابل توجه خود در تحقيقات براي كشف ذره گريزان بوزون هيگز خبر دادند. تصور مي‌شود اين ذره، جرم تمام ذرات جهان را تامين مي‌كند. محققان برخورددهنده بزرگ هادروني در اين مركز مدعي شده‌اند كه به جرم هيگز نزديكتر شده كه گام بزرگي در شكار اين ذره محسوب مي‌شود. سيارات بيگانه در منطقه قابل سكونت چندي پيش دانشمندان اعلام كردند كه تلسكوپ كپلر ناسا موفق به كشف اولين سياره بيگانه در منطقه قابل سكونت ستاره خود شده است. اين منطقه به جايي گفته مي‌شود كه در فاصله مناسبي از ستاره مادر قرار داشته و شرايط وجود آب مايع در سطح آن باشد. اگرچه كپلر در اين راه تنها نبوده و تلسكوپ رصدخانه جنوب اروپا نيز موفق به كشف بيش از 50 سياره بيگانه جديد شد كه يكي از آنها از امكان وجود حيات برخوردار است.
