تری گلیسیرید خون چیست ؟
تری گلیسرید، نوعی چربی موجود در بدن است. وقتی شما بیش از حد مورد نیاز خود، انرژی دریافت می کنید (یا غذا می خورید)، این کالری اضافی به تری گلیسرید تبدیل می شود و در سلول های چربی بدن شما ذخیره می شود.
تری گلیسریدها به عنوان یک منبع ذخیره انرژی برای بدن عمل می کنند. هنگامی که شما به مقدار زیادی انرژی نیاز داشته باشید، بدن این چربی ها را تجزیه می کند و به انرژی تبدیل می کند تا سلول ها بتوانند از آن استفاده کنند.
تری گلیسریدها ترکیب شیمیایی هستند که در مواد غذایی ، بدن و پلاسمای خون، موجودند و همراه با کلسترول لیپیدهای پلاسما را تشکیل می‌دهند.
لیپیدها ، نوعی چربی هستند و در بدن انسان نقش حیاتی دارند. برای مثال غشاهای سلولی، بدون لیپیدها از بین می‌روند اما وقتی سطوح تری گلیسرید که نوعی لیپید است افزایش می‌یابد، مشکل‌آفرین میشود.
تری گلیسرید و (Lp(a
تری گلیسرید، از چربی های داخلی بدن ساخته می شود. اضافه وزن، چاقی، عدم فعالیت بدنی، مصرف سیگار و الکل و نهایتاً رژیم غذایی نامناسب با کالری بالا، می تواند باعث افزایش تری گلیسرید در بدن شود.
خون افراد با تری گلیسرید بالا، حاوی کلسترول زیادی است. خبر بد اینکه سطح کلسترول بد (LDL) در خون این افراد، بسیار بیشتر از میزان کلسترول مفید (HDL) می باشد.
اغلب افرادی که دچار حملات قلبی و دیابت هستند، در واقع از تری گلیسرید بالا، رنج می برند.
وجود (Lp(a، نیز موجب ایجاد تغییرات ژنتیکی منفی و افزایش میزان کلسترول LDL در خون است. مقادیر زیاد (Lp(a می تواند یک فاکتور خطرناک در رسوب کلسترول در شریان های حیاتی باشد.
اما افزایش مقدار تری گلیسرید در خون می تواند سرخرگ ها را مسدود کند و به پانکراس آسیب برساند.
مقدار طبیعی تری گلیسرید خون کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر است. اگر مقدار تری گلیسرید بیشتر از ۲۰۰ شود، نشان می دهد خیلی بالاست. تری گلیسرید معمولاً در کنار سایر چربی های خون یعنی LDL کلسترول و HDL کلسترول اندازه گیری می شود.
تری گلیسریدها ترکیب شیمیایی هستند که در مواد غذایی، بدن و پلاسمای خون، موجودند و همراه با کلسترول لیپیدهای پلاسما را تشکیل می‌دهند. تری گلیسریدهای پلاسما ناشی از چربی مواد غذایی هستند و یا از سایر منابع انرژی مانند کربوهیدراتها در بدن ساخته میشوند.
انرژیی که از طریق غذا وارد بدن می شود فورا توسط بافت‌ها مورد مصرف قرار نمی‌گیرد، بلکه به تری گلیسرید تبدیل شده و به سلول‌های چربی منتقل می‌گردد تا ذخیره شود. هورمون‌های بدن، آزاد شدن تری گلیسریدها را از بافت چربی تنظیم می‌کنند. لذا بین وعده‌های غذایی ، انرژی مورد نیاز بدن تامین میشود.
هنگامی که تری گلیسریدها به پروتئین‌های حامل متصل میشوند، لیپوپروتئین‌ها به وجود می‌آیند و ممکن است اضافات چربی در عروق کرونر(عروق خون رساننده به عضله قلب) باقی بمانند. مطالعات مختلف نشان داده‌اند افزایش تری گلیسرید خطر بیماری قلبی را به شدت افزایش میدهدحتی زمانی که هیچ ریسک فاکتور(عامل خطر)دیگری وجودنداشته باشد.
بالا بودن تری گلیسیرید در زنان به خصوص زنان میانسال بیشتر از مردان پیش بینی‌کننده احتمال بروز بیماری قلبی است.
تری‌گلیسرید و خطر سکته مغزی :
مطالعات، ارتباط بین سطوح بالای چربی تری گلسیرید را با افزایش خطر سکته مغزی نشان داده‌اند. پس از در نظر گرفتن سایر ریسک فاکتورهای سکته مغزی، احتمال نوع ایسکمیک(عدم خون رسانی به مغز بر اثر لخته شدن خون) یا tia در افرادی با تری گلسیرید بیش از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر خون تقریبا ۳۰ درصد بیشتر است.
سکته مغزی ایسکمیک زمانی روی میدهد که یک لخته خون یا رگ باریک شده مانع رسیدن خون به مغز شود.این سکته مسوول حدودا ۸۰ درصد همه موارد سکته مغزی است. ۲۰ درصد باقیمانده موارد سکته مغزی به پارگی عروق خونی در مغز مربوط میشود.
تری گلسیرید بالا و سطوح کم HDL (کلسترول خوب خون) که معمولا با هم همراهند ریسک فاکتور مهمی برای نوع عمده سکته مغزی، ایسکمیک، در میان مبتلایان به بیماری قلبی محسوب میشود.نکته مهم درباره سنجش تری گلسیردی در خون این است که حتما ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آن چیزی خورده نشود.
محققان می‌گویند نسبت تری گلسیرید به HDL یکی از مهم‌ترین فاکتورهای پیش‌بینی کننده بیماری قلبی است.به طوری که اگر رقم آن کمتر از ۲ باشد شخص در معرض خطر کمتری قرار می‌گیرد. بنابراین هر چه تری گلسیرید پایین‌تر یا HDL بیشتر باشد این نسبت کوچکتر میشود.
مطالعات مختلف نشان داده‌اند سطوح تری‌گلسیرید در خون به پیش‌بینی خطر حمله قلبی کمک میکند.تری گلسیرید بالا به تنهایی احتمال حمله قلبی را سه برابر میکند و افرادی با بالاترین نسبت تری گلسیرید به HDL بیشتر در معرض خطر حمله قلبی هستند.
عوامل افزایش تری گلیسیرید :
اکثر مردم در مورد تری گلیسرید اطلاع کافی ندارند و از سویی داروهای کاملا موثری که عوارض جانبی نداشته باشند نیز برای کاهش آن موجود نیست. محققان می‌گویند بیماران باید اطلاع بیشتری در این مورد پیدا کنند. علاوه بر بیماری مغزی و قلبی، افزایش تری گلیسرید بر خطر بیماری کلیوی و پانکراتیت(التهاب لوزالمعده) نیز می‌افزاید.
اغلب چربی‌های موجود در غذاها و بدن، به شکل تری گلیسیرید هستند، زیاد شدن مقدار این چربی ها عامل خطر جدی برای رخداد بیماری قلبی محسوب میشود. تری گلیسیریدها نوعی از چربی‌ها هستند که بدن میتواند آنها را از قند و کربوهیدارتهای(قند موجود در غذاها) دیگر و یا با دریافت کالری بیش از حد(استفاده از غذاهای پرچرب و پرخوری)، تولید کند. بنابراین در صورت پرخوری حتی اگر به شکل خوردن مقادیر بسیار زیاد کربوهیدارتها باشد مثل خوردن قند و یا نان بسیار زیاد، بدن آنها را به تری گلیسیرید تبدیل خواهد کرد.
مقدار تری گلیسیرید در صورت مصرف زیاد الکل، استرس، برخی بیماری‌ها، مصرف برخی داروها و هورمونها و در بعضی ساعات روز نیز افزایش می‌یابد.
طبقه‌بندی سطح تری گلسیرید:
کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم دردسی لیتر — نرمال
۱۹۹-۱۵۰ ملی‌گرم در دسی لیتر —- سطح مرزی – بالا
۴۹۹-۲۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر — بالا
۵۰۰ میلی گرم در دسی‌لیتر — بسیار بالا افزایش تری گلیسرید چه خطراتی دارد؟
میلیون‌ها نفر در جهان دچار کلسترول بالا هستند اما تنها تعداد کمی از آنها می‌دانند چرا تری گلیسریدها بخش خطرناک نمای کلسترول خون هستند.
لیپیدها ، نوعی چربی هستند و در بدن انسان نقش حیاتی دارند. برای مثال غشاهای سلولی، بدون لیپیدها از بین می‌روند اما وقتی سطوح تری گلیسرید که نوعی لیپید است افزایش می‌یابد، مشکل‌آفرین میشود.
تری گلیسریدها ترکیب شیمیایی هستند که در مواد غذایی ، بدن و پلاسمای خون، موجودند و همراه با کلسترول لیپیدهای پلاسما را تشکیل می‌دهند. تری گلیسریدهای پلاسما ناشی از چربی مواد غذایی هستند و یا از سایر منابع انرژی مانند کربوهیدراتها در بدن ساخته میشوند.
انرژی که از طریق غذا وارد بدن شده فورا توسط بافت‌ها مورد مصرف قرار نمی‌گیرد ، به تری گلیسرید تبدیل شده و به سلول‌های چربی منتقل می‌گردد تا ذخیره شود. هورمونها رها شدن تری گلیسریدها را از بافت چربی تنظیم می‌کنند لذا بین وعده‌های غذایی انرژی مورد نیاز بدن تامین میشود.
هنگامی که تری گلیسریدها به پروتئین‌های حامل متصل میشوند، لیپوپروتئین‌ها به وجود می‌آیند و ممکن است اضافات چربی در عروق کرونر باقی بماند.
مطالعات مختلف نشان داده‌اند تری گلیسرید بالا به شدت خطر بیماری قلبی را افزایش میدهد حتی زمانی که هیچ ریسک فاکتور دیگری وجود نداشته باشد.
اکثر مردم در مورد تری گلیسرید اطلاع کافی ندارند و از سویی داروهای موثری نیز برای کاهش آن موجود نیست. محققان می‌گویند بیماران باید اطلاع بیشتری در این مورد پیدا کنند.
علاوه بر بیماری قلبی، سطوح بالای تری گلیسرید بر خطر بیماری کلیوی و پانکراتیت نیز می‌افزاید. میزان طبیعی این چربی ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر خون است و زمانی که به ۲۰۰ می‌رسد احتمال بیماری عروق کرونر دو برابر میشود.
اگر از این حد نیز بالاتر رود و کلسترول خوب زیر ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد احتمال بیماری عروق کرونر چهار برابر میشود. وقتی تری گلیسرید به ۲۰۰ می‌رسد بیماری قلبی در میان زنان شایع‌تر از مردان است.
بیماران دیابتی نیز مستعد تری گلیسرید بالا هستند بنابراین باید به دقت آن را تحت کنترل داشته باشند.
کاهش تری گلسیرید :
خوشبختانه افزایش تری گلسیرید یکی از مشکلاتی است که با رژیم غذایی مناسب اصلاح شده و با محدود کردن دریافت قند و دانه‌ها (گندم، جو، برنج، ذرت… ) میسر میشود.
قندها و محصولات دانه‌ای نیازمند ترشح انسولین هستند که یک محرک قوی برای تولید تری گلسیرید توسط کبد است و برای کاهش این چربی در خون لازم است مصرف قند و غلات کاهش یابد.
تری گلسیرید بالا اغلب در خون افراد چاق دیده میشود اما حتی افرادی که اضافه وزن ندارند ممکن است ذخیره‌هایی از چربی در عروقشان باشد که نتیجه مقاومت انسولینی است. این تری گلسیریدها در خون مستقیما از کربوهیدرات حاصل از مواد غذایی توسط اثر انسولین ایجاد میشوند.
تری گلسیریدها مستقیما از چربی غذایی حاصل نمی‌شوند بلکه از هر قند اضافی که در کبد برای انرژی مصرف نشده به وجود می‌آیند.دانه‌ها از جمله غلات نیز به سرعت به صورت قندهای ساده متابولیزه میشوند که با افزایش سطوح تری گلسیرید ارتباط دارند. اقدام مناسب ، کاهش مصرف همه قندهای ساده و غلات است.
در مقایسه با گزینه‌های دارویی که معمولا مورد استفاده قرار می‌گیرند، جایگزین کردن سبزیجات دارای برگ سبز، به جای قند و غلات ، آسان‌تر و مقرون به صرفه تر است و به علاوه اثرات جانبی ندارد.
بنابراین مهم‌ترین اقدام کاهش دریافت کربوهیدرات‌هاست زیرا افزایش این مواد تبدیل گلوکز به تری گلسیرید را تحریک میکند.
بسیاری از موارد توصیه شده در رژیم غذایی برای یک قلب سالم به کاهش تری‌گلسیرید و کلسترول کمک می‌کنند.بسیاری از مواد غذایی برای کاهش کلسترول به طور طبیعی در تقلیل سطوح تری گلسیرید هم موثر است.
اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین C همراه با یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات سطوح تری گلسیرید خون را کاهش میدهد. این اسیدهای چرب در کنترل کلسترول نیز نقش دارند. اما باید توجه داشت که چربی‌های حیوانی طبیعی در تخم‌مرغ و کره واقعا ضروری هستند و بدن به چربی مواد غذایی برای انجام بسیاری از اعمال نیازمند است البته باید از انواع بد چربی شامل ترانس و هیدروژنه موجود در مارگارین، غذاهای فرآوری شده و غذای سرد پرهیز کرد.
این چربی‌های ترانس به لحاظ شیمیایی تغییر یافته‌اند و به این علت بدن نمی‌داند چگونه آنها را کنترل کند. این چربی‌ها برای بدن ناشناخته محسوب میشوند و برای سلامت خطرآفرین‌اند. محققان توصیه می‌کنند افراد سطوح تری گلسیرید خونشان را کنترل کنند.
میزان تری‌گلسیرید طبیعی در خون تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. این سطح تری‌گلسیرید در یک شخص سالم است. اما میزان بهینه آن در خون باید زیر ۱۰۰ میلی‌گرم در سی‌لیتر باشد.
تست تری‌گلسیرید همراه با سه آزمایش دیگر خون احتمال دچار شدن افراد به بیماری قلبی را تعیین میکند. توجه داشته باشید که رژیم غذایی بدون چربی خطرناک است.
بدن شما نیازمند مقادیر مشخصی چربی است. آنچه باید از آن پرهیز کنید انواع بد چربی‌ها، ترانس و هیدروژنه است.
علاوه بر این که یک رژیم غذایی مناسب میتواند نقش مهمی در کاهش بیماری قلبی داشته باشد، موارد دیگری نیز وجود دارد که باید رعایت آنها را کرد.
پس برای اینکه قلبی سالم داشته باشید:
· سیگار را ترک کنید.
· وزنتان را در محدوده مطلوب و ایده آل نگه دارید.
· استرس نداشته باشید.
· به طور مرتب ورزش کنید
· مصرف گیاه شوید باعث کاهش کلسترول و تری گلیسیرید می گردد.
هیپرتریگلیسیریدمی
برای تشخیص هیپرتریگلیسیریدمی باید سطح تریگلیسیرید پلاسما در زمان ناشتا اندازهگیری شود. از آنجا که شواهد قطعی ارتباط بین هیپرتریگلیسیریدمی و CHD ناکافی است، غلظت پلاسمایی بیشتر از %۹۰ یا ۹۵% برای سن و جنس در تشخیص هیپرتریگلیسیریدمی به کار می رود.
گاهی سطح بالاتر ازmg/dl 150 ـ ۱۳۰ تریگلیسیرید همراه با سطح پایین HDL کلسترول و سطح بالای LDL کلسترول متراکم و کوچک مشاهده شده است و در چند مطالعه آنالیز سطح بالای تریگلیسیرید سرم را یک عامل خطر مستقل CHD شناخته اند.
افزایش تریگلیسیرید میتواند در ارتباط با افزایش )VLDLنوع (IV یا ترکیب افزایش VLDL و شیلومیکرونها)نوع (Vباشد. بهندرت فقط سطح شیلومیکرون)نوع (I افزایشمییابد.
تا زمانیکه سطح پلاسمای تریگلیسیرید کمتر از mmol/l5/4 یا کمتر از mg/dl400 است. پلاسما رنگ شفاف دارد، ولی اگر تریگلیسیرید بیش از مقدار فوق باشد و ذرات VLDL و یا شیلومیکرون بزرگتر شوند پلاسما کدر خواهدشد.
وجود شیلومیکرون موجب شناورشدن یک لایه کرمیرنگ روی سطح پلاسمایی که چند ساعت در یخچال نگهداریشده میشود. تاندون گزانتوما و گزانتلاسما با هیپرتریگلیسیریدمی تنها دیده نمیشود. اما اگر تریگلیسیرید از mmol/l5/11)بیش از mg/dl1000( بیشتر شود ، پاپولهای کوچک قرمزنارنجی به نام گزانتوم ااراپتیو روی بدن و اندامها ظاهرمیشود.
هیپرتریگلیسیریدمی ارثی
این اختلال ژنتیکی اتوزمال غالب است. در این اختلال کاهش کاتابولیسم لیپوپروتئین های مملو از تریگلیسیرید همراه با افزایش تولید VLDL دیـده میشـود.
افـزایـش سـطح پـلاسـمـایـی تـریگلیسیرید نـاشتـا از mmol/l5/8 ـ ۳/۲ یا mg/dl750 ـ ۲۰۰ معمولا همراه با سطح افزایشیافته VLDLـ تریگلیسیرید است.
وقتی سطح VLDL تریگلیسیرید به شدت افزایش می یابد ، حتی بعد از ۱۴ ساعت ناشتا میتوان شیلومیکرون تریگلیسیرید را در پلاسما اندازهگیری کرد.
پیگیری ۲۰ ساله افراد با سابقه هیپرتریگلیسیریدمی ارثی نشان میدهد که این اختلال موجب افزایش متوسط خطر بیماری عروق کرونر میشود.
اصولا دلایل بالا بودن تری گلیسیرید درست همان دلایل کلسترول بالا می باشد :
▪ اضافه وزن و چاقی
▪ پرخوری و خوردن غذاهای پرکالری و غذاهای چرب .
▪ زیاد خوردن مواد غذایی از قبیل شکر ، شکلات ، شیرینی، کیک ، عسل و کربو هیدراتها .
▪ ورزش نکردن و بی حرکتی
▪مصرف بعضی از داروها مثل استروژن خوراکی ، بعضی از داروهای فشار خون و بعضی از داروهای پوستی.
▪ ناهنجاریهای ژنتیکی.
▪ چگونه تری گلیسیرید را کم کنیم :
▪ ورزش روزانه و منظم
▪ کم کردن وزن
▪ کنترل دیابت
ازخوردن موادی مانند روغن نارگیل ، روغن حیوانی، مارگارین ، خامه ، کره ، شیر، پنیرهای چرب پرهیزکنید.بجای آن ازروغن کانولا(Canola)، روغن ذرت ، روغن زیتون ، روغن بادام زمینی استفاده کنید .
مواد غذایی الیافی (فیبری) دررژیم روزانهٔ خود قرار دهید مانند : برنج ، عدس ، لوبیا ، سبزیجات و میوه ها .
سعی کنید موادی نظیر قند.شکر ، مربا ، ژله ، عسل ، شربت ، شیرینی ، شکلات و نوشابه را از رژیم خود حذف کنید. شکر موجود در خوراکی ها فورا وارد خون میشوند. وقتی میزان شکر در خون زیاد شودکبدآنرا جذب میکند تا تری گلیسیرید بیشتری تولید کند .
( از کربو هیدراتهای کمپلکس نظیر نان ، برنج و سیب زمینی استفاده کنید) اسید اوریک بالا باعث سنگ کلیه می شود و به کلیه ها آسیب میرساند و مشکلات کلیه ای پیش خواهد آورد و ممکن است چون کلیه ها آسیب دیده است اسید اوریک نیز بالا رفته باشد
عوامل افزایش دهنده تری گلیسرید:
- چاقی که مهم ترین عامل خطر است.
- دیابت، مشکلات تیروئید و بیماری های کلیوی .
- ارث و ژنتیک
- مصرف بعضی داروها مثل استروژن، قرص های ضدبارداری، بتابلوکرها و استروئیدها
- مصرف زیاد مواد غذایی شیرین و چرب
- نوشیدن الکل
برنامه غذایی مناسب برای کاهش تری گلیسرید:
رژیم غذایی و ورزش، بهترین راه برای کاهش تری گلیسرید خون هستند.
اگر شما نمی توانید با ورزش و رژیم غذایی، تری گلیسرید خود را کاهش دهید، بایستی تحت نظر پزشک از دارو استفاده کنید.
در اینجا یک سری توصیه های غذایی را برای شما بیان می کنیم:
۱- کمتر غذا بخورید و بیشتر فعالیت کنید:
اگر می خواهید تری گلیسرید خود را کاهش دهید، باید مقدار انرژی که می سوزانید بیشتر از مقداری باشد که دریافت می کنید.
قند و شکر
۲- شیرینی، شکلات، قند و شکر را از برنامه غذایی خود حذف کنید.
کربوهیدرات های پیچیده بهتر از کربوهیدرات های ساده مثل قند و شکر هستند. منابع غذایی کربوهیدرات های پیچیده شامل: نان و غلات سبوس دار، سبزی ها، میوه ها و حبوبات است.
کربوهیدرات های پیچیده از نظر مواد مغذی، غنی هستند و دارای انواع ویتامین، املاح و آنتی اکسیدان ها هستند.
۳- قند و شکر همانند یک سم برای شماست.
شکر هیچ ماده مغذی ندارد و فقط کالری دارد. خیلی سریع هم تبدیل به تری گلیسرید می شود.
نوشابه ها، دسرهای شیرین، شیرینی ها، شکلات، کیک، کلوچه، آب نبات، آدامس، آب میوه های مصنوعی، ژله، کرم کارامل و… همگی دارای قند هستند.
هنگام خرید مواد غذایی، اگر برچسب غذایی داشت، آن را بخوانید. در بین مواد طعم دهنده و شیرین کننده، هر کدام به پسوند «اوز» (ose) یا «اول» (ol) ختم می شد، احتمالاً نشان دهنده ی نوعی قند است.
۴- غذاهایی را که دارای مقدار زیادی انرژی و کربوهیدرات هستند، نخورید.
گوشت لخم، میوه ها و سبزی ها، لبنیات کم چرب باید قسمت عمده غذای دریافتی شما را تشکیل دهند.
۵- مقدار و نوع چربی مصرفی خود را در نظر داشته باشید.
چربی های اشباع و جامد را مصرف نکنید، مثل روغن نباتی جامد، کره، مارگارین، چربی گوشت، پوست مرغ، لبنیات پرچرب، خامه و سس مایونز.
روغن های گیاهی مایع را می توانید مصرف کنید. مصرف اسیدهای چرب اُمگا -۳ (در ماهی و روغن تخم کتان) برای شما مفید است.
۶- به هیچ عنوان الکل ننوشید، زیرا الکل خیلی سریع مقدار تری گلیسرید خون را افزایش می دهد.
۷- برای کاهش مقدار تری گلیسرید خون می توانید رژیم غذایی DASH یا TLC را امتحان کنید. برای کسب اطلاعات درباره هر کدام از این رژیم ها روی آن ها کلیک کنید. البته نتایج بدست آمده از دو مطالعه جدید نشان می دهد سطوح بالای تری گلیسیرید غیر ناشتا با مشکلات قلبی عروقی مانند حمله قلبی ارتباط دارد.
بطور معمول سطوح تری گلیسیرید در حالت ناشتا که یک ریسک فاکتور آترواسکلروزیس است اندازه گیری می شود . اما اکثر افراد بجز ساعات اولیه صبح اغلب در حالت غیر ناشتا هستند.
آترواسکلروز یک پدیده پس از صرف غذا محسوب می شود که در آن لیپوپروتئین های باقیمانده نقش مهمی ایفا می کنند.
تری گلیسریدها به عنوان یک منبع ذخیره انرژی برای بدن عمل می کنند. هنگامی که شما به مقدار زیادی انرژی نیاز داشته باشید، بدن این چربی ها را تجزیه می کند و به انرژی تبدیل می کند تا سلول ها بتوانند از آن استفاده کنند.
تری گلیسریدها ترکیب شیمیایی هستند که در مواد غذایی ، بدن و پلاسمای خون، موجودند و همراه با کلسترول لیپیدهای پلاسما را تشکیل می‌دهند.
لیپیدها ، نوعی چربی هستند و در بدن انسان نقش حیاتی دارند. برای مثال غشاهای سلولی، بدون لیپیدها از بین می‌روند اما وقتی سطوح تری گلیسرید که نوعی لیپید است افزایش می‌یابد، مشکل‌آفرین میشود.
تری گلیسرید و (Lp(a
تری گلیسرید، از چربی های داخلی بدن ساخته می شود. اضافه وزن، چاقی، عدم فعالیت بدنی، مصرف سیگار و الکل و نهایتاً رژیم غذایی نامناسب با کالری بالا، می تواند باعث افزایش تری گلیسرید در بدن شود.
خون افراد با تری گلیسرید بالا، حاوی کلسترول زیادی است. خبر بد اینکه سطح کلسترول بد (LDL) در خون این افراد، بسیار بیشتر از میزان کلسترول مفید (HDL) می باشد.
اغلب افرادی که دچار حملات قلبی و دیابت هستند، در واقع از تری گلیسرید بالا، رنج می برند.
وجود (Lp(a، نیز موجب ایجاد تغییرات ژنتیکی منفی و افزایش میزان کلسترول LDL در خون است. مقادیر زیاد (Lp(a می تواند یک فاکتور خطرناک در رسوب کلسترول در شریان های حیاتی باشد.
مقدار طبیعی تری گلیسرید خون کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر است. اگر مقدار تری گلیسرید بیشتر از ۲۰۰ شود، نشان می دهد خیلی بالاست. تری گلیسرید معمولاً در کنار سایر چربی های خون یعنی LDL کلسترول و HDL کلسترول اندازه گیری می شود.
تری گلیسریدها ترکیب شیمیایی هستند که در مواد غذایی، بدن و پلاسمای خون، موجودند و همراه با کلسترول لیپیدهای پلاسما را تشکیل می‌دهند. تری گلیسریدهای پلاسما ناشی از چربی مواد غذایی هستند و یا از سایر منابع انرژی مانند کربوهیدراتها در بدن ساخته میشوند.
انرژیی که از طریق غذا وارد بدن می شود فورا توسط بافت‌ها مورد مصرف قرار نمی‌گیرد، بلکه به تری گلیسرید تبدیل شده و به سلول‌های چربی منتقل می‌گردد تا ذخیره شود. هورمون‌های بدن، آزاد شدن تری گلیسریدها را از بافت چربی تنظیم می‌کنند. لذا بین وعده‌های غذایی ، انرژی مورد نیاز بدن تامین میشود.
هنگامی که تری گلیسریدها به پروتئین‌های حامل متصل میشوند، لیپوپروتئین‌ها به وجود می‌آیند و ممکن است اضافات چربی در عروق کرونر(عروق خون رساننده به عضله قلب) باقی بمانند. مطالعات مختلف نشان داده‌اند افزایش تری گلیسرید خطر بیماری قلبی را به شدت افزایش میدهدحتی زمانی که هیچ ریسک فاکتور(عامل خطر)دیگری وجودنداشته باشد.
بالا بودن تری گلیسیرید در زنان به خصوص زنان میانسال بیشتر از مردان پیش بینی‌کننده احتمال بروز بیماری قلبی است.
مطالعات، ارتباط بین سطوح بالای چربی تری گلسیرید را با افزایش خطر سکته مغزی نشان داده‌اند. پس از در نظر گرفتن سایر ریسک فاکتورهای سکته مغزی، احتمال نوع ایسکمیک(عدم خون رسانی به مغز بر اثر لخته شدن خون) یا tia در افرادی با تری گلسیرید بیش از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر خون تقریبا ۳۰ درصد بیشتر است.
سکته مغزی ایسکمیک زمانی روی میدهد که یک لخته خون یا رگ باریک شده مانع رسیدن خون به مغز شود.این سکته مسوول حدودا ۸۰ درصد همه موارد سکته مغزی است. ۲۰ درصد باقیمانده موارد سکته مغزی به پارگی عروق خونی در مغز مربوط میشود.
تری گلسیرید بالا و سطوح کم HDL (کلسترول خوب خون) که معمولا با هم همراهند ریسک فاکتور مهمی برای نوع عمده سکته مغزی، ایسکمیک، در میان مبتلایان به بیماری قلبی محسوب میشود.نکته مهم درباره سنجش تری گلسیردی در خون این است که حتما ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آن چیزی خورده نشود.
محققان می‌گویند نسبت تری گلسیرید به HDL یکی از مهم‌ترین فاکتورهای پیش‌بینی کننده بیماری قلبی است.به طوری که اگر رقم آن کمتر از ۲ باشد شخص در معرض خطر کمتری قرار می‌گیرد. بنابراین هر چه تری گلسیرید پایین‌تر یا HDL بیشتر باشد این نسبت کوچکتر میشود.
مطالعات مختلف نشان داده‌اند سطوح تری‌گلسیرید در خون به پیش‌بینی خطر حمله قلبی کمک میکند.تری گلسیرید بالا به تنهایی احتمال حمله قلبی را سه برابر میکند و افرادی با بالاترین نسبت تری گلسیرید به HDL بیشتر در معرض خطر حمله قلبی هستند.
اکثر مردم در مورد تری گلیسرید اطلاع کافی ندارند و از سویی داروهای کاملا موثری که عوارض جانبی نداشته باشند نیز برای کاهش آن موجود نیست. محققان می‌گویند بیماران باید اطلاع بیشتری در این مورد پیدا کنند. علاوه بر بیماری مغزی و قلبی، افزایش تری گلیسرید بر خطر بیماری کلیوی و پانکراتیت(التهاب لوزالمعده) نیز می‌افزاید.
اغلب چربی‌های موجود در غذاها و بدن، به شکل تری گلیسیرید هستند، زیاد شدن مقدار این چربی ها عامل خطر جدی برای رخداد بیماری قلبی محسوب میشود. تری گلیسیریدها نوعی از چربی‌ها هستند که بدن میتواند آنها را از قند و کربوهیدارتهای(قند موجود در غذاها) دیگر و یا با دریافت کالری بیش از حد(استفاده از غذاهای پرچرب و پرخوری)، تولید کند. بنابراین در صورت پرخوری حتی اگر به شکل خوردن مقادیر بسیار زیاد کربوهیدارتها باشد مثل خوردن قند و یا نان بسیار زیاد، بدن آنها را به تری گلیسیرید تبدیل خواهد کرد.
مقدار تری گلیسیرید در صورت مصرف زیاد الکل، استرس، برخی بیماری‌ها، مصرف برخی داروها و هورمونها و در بعضی ساعات روز نیز افزایش می‌یابد.
طبقه‌بندی سطح تری گلسیرید:
کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم دردسی لیتر — نرمال
۱۹۹-۱۵۰ ملی‌گرم در دسی لیتر —- سطح مرزی – بالا
۴۹۹-۲۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر — بالا
۵۰۰ میلی گرم در دسی‌لیتر — بسیار بالا افزایش تری گلیسرید چه خطراتی دارد؟
میلیون‌ها نفر در جهان دچار کلسترول بالا هستند اما تنها تعداد کمی از آنها می‌دانند چرا تری گلیسریدها بخش خطرناک نمای کلسترول خون هستند.
لیپیدها ، نوعی چربی هستند و در بدن انسان نقش حیاتی دارند. برای مثال غشاهای سلولی، بدون لیپیدها از بین می‌روند اما وقتی سطوح تری گلیسرید که نوعی لیپید است افزایش می‌یابد، مشکل‌آفرین میشود.
تری گلیسریدها ترکیب شیمیایی هستند که در مواد غذایی ، بدن و پلاسمای خون، موجودند و همراه با کلسترول لیپیدهای پلاسما را تشکیل می‌دهند. تری گلیسریدهای پلاسما ناشی از چربی مواد غذایی هستند و یا از سایر منابع انرژی مانند کربوهیدراتها در بدن ساخته میشوند.
انرژی که از طریق غذا وارد بدن شده فورا توسط بافت‌ها مورد مصرف قرار نمی‌گیرد ، به تری گلیسرید تبدیل شده و به سلول‌های چربی منتقل می‌گردد تا ذخیره شود. هورمونها رها شدن تری گلیسریدها را از بافت چربی تنظیم می‌کنند لذا بین وعده‌های غذایی انرژی مورد نیاز بدن تامین میشود.
هنگامی که تری گلیسریدها به پروتئین‌های حامل متصل میشوند، لیپوپروتئین‌ها به وجود می‌آیند و ممکن است اضافات چربی در عروق کرونر باقی بماند.
مطالعات مختلف نشان داده‌اند تری گلیسرید بالا به شدت خطر بیماری قلبی را افزایش میدهد حتی زمانی که هیچ ریسک فاکتور دیگری وجود نداشته باشد.
اکثر مردم در مورد تری گلیسرید اطلاع کافی ندارند و از سویی داروهای موثری نیز برای کاهش آن موجود نیست. محققان می‌گویند بیماران باید اطلاع بیشتری در این مورد پیدا کنند.
علاوه بر بیماری قلبی، سطوح بالای تری گلیسرید بر خطر بیماری کلیوی و پانکراتیت نیز می‌افزاید. میزان طبیعی این چربی ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر خون است و زمانی که به ۲۰۰ می‌رسد احتمال بیماری عروق کرونر دو برابر میشود.
اگر از این حد نیز بالاتر رود و کلسترول خوب زیر ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد احتمال بیماری عروق کرونر چهار برابر میشود. وقتی تری گلیسرید به ۲۰۰ می‌رسد بیماری قلبی در میان زنان شایع‌تر از مردان است.
بیماران دیابتی نیز مستعد تری گلیسرید بالا هستند بنابراین باید به دقت آن را تحت کنترل داشته باشند.
کاهش تری گلسیرید :
خوشبختانه افزایش تری گلسیرید یکی از مشکلاتی است که با رژیم غذایی مناسب اصلاح شده و با محدود کردن دریافت قند و دانه‌ها (گندم، جو، برنج، ذرت… ) میسر میشود.
قندها و محصولات دانه‌ای نیازمند ترشح انسولین هستند که یک محرک قوی برای تولید تری گلسیرید توسط کبد است و برای کاهش این چربی در خون لازم است مصرف قند و غلات کاهش یابد.
تری گلسیرید بالا اغلب در خون افراد چاق دیده میشود اما حتی افرادی که اضافه وزن ندارند ممکن است ذخیره‌هایی از چربی در عروقشان باشد که نتیجه مقاومت انسولینی است. این تری گلسیریدها در خون مستقیما از کربوهیدرات حاصل از مواد غذایی توسط اثر انسولین ایجاد میشوند.
تری گلسیریدها مستقیما از چربی غذایی حاصل نمی‌شوند بلکه از هر قند اضافی که در کبد برای انرژی مصرف نشده به وجود می‌آیند.دانه‌ها از جمله غلات نیز به سرعت به صورت قندهای ساده متابولیزه میشوند که با افزایش سطوح تری گلسیرید ارتباط دارند. اقدام مناسب ، کاهش مصرف همه قندهای ساده و غلات است.
در مقایسه با گزینه‌های دارویی که معمولا مورد استفاده قرار می‌گیرند، جایگزین کردن سبزیجات دارای برگ سبز، به جای قند و غلات ، آسان‌تر و مقرون به صرفه تر است و به علاوه اثرات جانبی ندارد.
بنابراین مهم‌ترین اقدام کاهش دریافت کربوهیدرات‌هاست زیرا افزایش این مواد تبدیل گلوکز به تری گلسیرید را تحریک میکند.
بسیاری از موارد توصیه شده در رژیم غذایی برای یک قلب سالم به کاهش تری‌گلسیرید و کلسترول کمک می‌کنند.بسیاری از مواد غذایی برای کاهش کلسترول به طور طبیعی در تقلیل سطوح تری گلسیرید هم موثر است.
اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین C همراه با یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات سطوح تری گلسیرید خون را کاهش میدهد. این اسیدهای چرب در کنترل کلسترول نیز نقش دارند. اما باید توجه داشت که چربی‌های حیوانی طبیعی در تخم‌مرغ و کره واقعا ضروری هستند و بدن به چربی مواد غذایی برای انجام بسیاری از اعمال نیازمند است البته باید از انواع بد چربی شامل ترانس و هیدروژنه موجود در مارگارین، غذاهای فرآوری شده و غذای سرد پرهیز کرد.
این چربی‌های ترانس به لحاظ شیمیایی تغییر یافته‌اند و به این علت بدن نمی‌داند چگونه آنها را کنترل کند. این چربی‌ها برای بدن ناشناخته محسوب میشوند و برای سلامت خطرآفرین‌اند. محققان توصیه می‌کنند افراد سطوح تری گلسیرید خونشان را کنترل کنند.
میزان تری‌گلسیرید طبیعی در خون تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. این سطح تری‌گلسیرید در یک شخص سالم است. اما میزان بهینه آن در خون باید زیر ۱۰۰ میلی‌گرم در سی‌لیتر باشد.
تست تری‌گلسیرید همراه با سه آزمایش دیگر خون احتمال دچار شدن افراد به بیماری قلبی را تعیین میکند. توجه داشته باشید که رژیم غذایی بدون چربی خطرناک است.
بدن شما نیازمند مقادیر مشخصی چربی است. آنچه باید از آن پرهیز کنید انواع بد چربی‌ها، ترانس و هیدروژنه است.
علاوه بر این که یک رژیم غذایی مناسب میتواند نقش مهمی در کاهش بیماری قلبی داشته باشد، موارد دیگری نیز وجود دارد که باید رعایت آنها را کرد.
پس برای اینکه قلبی سالم داشته باشید:
· سیگار را ترک کنید.
· وزنتان را در محدوده مطلوب و ایده آل نگه دارید.
· استرس نداشته باشید.
· به طور مرتب ورزش کنید
· مصرف گیاه شوید باعث کاهش کلسترول و تری گلیسیرید می گردد.
هیپرتریگلیسیریدمی
برای تشخیص هیپرتریگلیسیریدمی باید سطح تریگلیسیرید پلاسما در زمان ناشتا اندازهگیری شود. از آنجا که شواهد قطعی ارتباط بین هیپرتریگلیسیریدمی و CHD ناکافی است، غلظت پلاسمایی بیشتر از %۹۰ یا ۹۵% برای سن و جنس در تشخیص هیپرتریگلیسیریدمی به کار می رود.
گاهی سطح بالاتر ازmg/dl 150 ـ ۱۳۰ تریگلیسیرید همراه با سطح پایین HDL کلسترول و سطح بالای LDL کلسترول متراکم و کوچک مشاهده شده است و در چند مطالعه آنالیز سطح بالای تریگلیسیرید سرم را یک عامل خطر مستقل CHD شناخته اند.
افزایش تریگلیسیرید میتواند در ارتباط با افزایش )VLDLنوع (IV یا ترکیب افزایش VLDL و شیلومیکرونها)نوع (Vباشد. بهندرت فقط سطح شیلومیکرون)نوع (I افزایشمییابد.
تا زمانیکه سطح پلاسمای تریگلیسیرید کمتر از mmol/l5/4 یا کمتر از mg/dl400 است. پلاسما رنگ شفاف دارد، ولی اگر تریگلیسیرید بیش از مقدار فوق باشد و ذرات VLDL و یا شیلومیکرون بزرگتر شوند پلاسما کدر خواهدشد.
وجود شیلومیکرون موجب شناورشدن یک لایه کرمیرنگ روی سطح پلاسمایی که چند ساعت در یخچال نگهداریشده میشود. تاندون گزانتوما و گزانتلاسما با هیپرتریگلیسیریدمی تنها دیده نمیشود. اما اگر تریگلیسیرید از mmol/l5/11)بیش از mg/dl1000( بیشتر شود ، پاپولهای کوچک قرمزنارنجی به نام گزانتوم ااراپتیو روی بدن و اندامها ظاهرمیشود.
هیپرتریگلیسیریدمی ارثی
این اختلال ژنتیکی اتوزمال غالب است. در این اختلال کاهش کاتابولیسم لیپوپروتئین های مملو از تریگلیسیرید همراه با افزایش تولید VLDL دیـده میشـود.
افـزایـش سـطح پـلاسـمـایـی تـریگلیسیرید نـاشتـا از mmol/l5/8 ـ ۳/۲ یا mg/dl750 ـ ۲۰۰ معمولا همراه با سطح افزایشیافته VLDLـ تریگلیسیرید است.
وقتی سطح VLDL تریگلیسیرید به شدت افزایش می یابد ، حتی بعد از ۱۴ ساعت ناشتا میتوان شیلومیکرون تریگلیسیرید را در پلاسما اندازهگیری کرد.
پیگیری ۲۰ ساله افراد با سابقه هیپرتریگلیسیریدمی ارثی نشان میدهد که این اختلال موجب افزایش متوسط خطر بیماری عروق کرونر میشود.
دلایل داشتن تری گلیسیرید بالا:
▪ اضافه وزن و چاقی
▪ پرخوری و خوردن غذاهای پرکالری و غذاهای چرب .
▪ زیاد خوردن مواد غذایی از قبیل شکر ، شکلات ، شیرینی، کیک ، عسل و کربو هیدراتها .
▪ ورزش نکردن و بی حرکتی
▪مصرف بعضی از داروها مثل استروژن خوراکی ، بعضی از داروهای فشار خون و بعضی از داروهای پوستی.
▪ ناهنجاریهای ژنتیکی.
▪ چگونه تری گلیسیرید را کم کنیم :
▪ ورزش روزانه و منظم
▪ کم کردن وزن
▪ کنترل دیابت
ازخوردن موادی مانند روغن نارگیل ، روغن حیوانی، مارگارین ، خامه ، کره ، شیر، پنیرهای چرب پرهیزکنید.بجای آن ازروغن کانولا(Canola)، روغن ذرت ، روغن زیتون ، روغن بادام زمینی استفاده کنید .
مواد غذایی الیافی (فیبری) دررژیم روزانهٔ خود قرار دهید مانند : برنج ، عدس ، لوبیا ، سبزیجات و میوه ها .
سعی کنید موادی نظیر قند.شکر ، مربا ، ژله ، عسل ، شربت ، شیرینی ، شکلات و نوشابه را از رژیم خود حذف کنید. شکر موجود در خوراکی ها فورا وارد خون میشوند. وقتی میزان شکر در خون زیاد شودکبدآنرا جذب میکند تا تری گلیسیرید بیشتری تولید کند .
( از کربو هیدراتهای کمپلکس نظیر نان ، برنج و سیب زمینی استفاده کنید) اسید اوریک بالا باعث سنگ کلیه می شود و به کلیه ها آسیب میرساند و مشکلات کلیه ای پیش خواهد آورد و ممکن است چون کلیه ها آسیب دیده است اسید اوریک نیز بالا رفته باشد
عوامل افزایش دهنده تری گلیسرید:
- چاقی که مهم ترین عامل خطر است.
- دیابت، مشکلات تیروئید و بیماری های کلیوی .
- ارث و ژنتیک
- مصرف بعضی داروها مثل استروژن، قرص های ضدبارداری، بتابلوکرها و استروئیدها
- مصرف زیاد مواد غذایی شیرین و چرب
- نوشیدن الکل
برنامه غذایی مناسب برای کاهش تری گلیسرید:
رژیم غذایی و ورزش، بهترین راه برای کاهش تری گلیسرید خون هستند.
اگر شما نمی توانید با ورزش و رژیم غذایی، تری گلیسرید خود را کاهش دهید، بایستی تحت نظر پزشک از دارو استفاده کنید.
در اینجا یک سری توصیه های غذایی را برای شما بیان می کنیم:
۱- کمتر غذا بخورید و بیشتر فعالیت کنید:
اگر می خواهید تری گلیسرید خود را کاهش دهید، باید مقدار انرژی که می سوزانید بیشتر از مقداری باشد که دریافت می کنید.
قند و شکر
۲- شیرینی، شکلات، قند و شکر را از برنامه غذایی خود حذف کنید.
کربوهیدرات های پیچیده بهتر از کربوهیدرات های ساده مثل قند و شکر هستند. منابع غذایی کربوهیدرات های پیچیده شامل: نان و غلات سبوس دار، سبزی ها، میوه ها و حبوبات است.
کربوهیدرات های پیچیده از نظر مواد مغذی، غنی هستند و دارای انواع ویتامین، املاح و آنتی اکسیدان ها هستند.
۳- قند و شکر همانند یک سم برای شماست.
شکر هیچ ماده مغذی ندارد و فقط کالری دارد. خیلی سریع هم تبدیل به تری گلیسرید می شود.
نوشابه ها، دسرهای شیرین، شیرینی ها، شکلات، کیک، کلوچه، آب نبات، آدامس، آب میوه های مصنوعی، ژله، کرم کارامل و… همگی دارای قند هستند.
هنگام خرید مواد غذایی، اگر برچسب غذایی داشت، آن را بخوانید. در بین مواد طعم دهنده و شیرین کننده، هر کدام به پسوند «اوز» (ose) یا «اول» (ol) ختم می شد، احتمالاً نشان دهنده ی نوعی قند است.
۴- غذاهایی را که دارای مقدار زیادی انرژی و کربوهیدرات هستند، نخورید.
گوشت لخم، میوه ها و سبزی ها، لبنیات کم چرب باید قسمت عمده غذای دریافتی شما را تشکیل دهند.
۵- مقدار و نوع چربی مصرفی خود را در نظر داشته باشید.
چربی های اشباع و جامد را مصرف نکنید، مثل روغن نباتی جامد، کره، مارگارین، چربی گوشت، پوست مرغ، لبنیات پرچرب، خامه و سس مایونز.
روغن های گیاهی مایع را می توانید مصرف کنید. مصرف اسیدهای چرب اُمگا -۳ (در ماهی و روغن تخم کتان) برای شما مفید است.
۶- به هیچ عنوان الکل ننوشید، زیرا الکل خیلی سریع مقدار تری گلیسرید خون را افزایش می دهد.
۷- برای کاهش مقدار تری گلیسرید خون می توانید رژیم غذایی DASH یا TLC را امتحان کنید. برای کسب اطلاعات درباره هر کدام از این رژیم ها روی آن ها کلیک کنید. البته نتایج بدست آمده از دو مطالعه جدید نشان می دهد سطوح بالای تری گلیسیرید غیر ناشتا با مشکلات قلبی عروقی مانند حمله قلبی ارتباط دارد.
بطور معمول سطوح تری گلیسیرید در حالت ناشتا که یک ریسک فاکتور آترواسکلروزیس است اندازه گیری می شود . اما اکثر افراد بجز ساعات اولیه صبح اغلب در حالت غیر ناشتا هستند.
آترواسکلروز یک پدیده پس از صرف غذا محسوب می شود که در آن لیپوپروتئین های باقیمانده نقش مهمی ایفا می کنند.
اگر این مسئله درست باشد افزایش سطوح تری گلیسیرید در حالت غیر ناشتا که منعکس کننده بالا بودن سطوح بقایای لیپوپروتئینی است می تواند خطر سکته میوکاردیال ، بیماری قلبی ایسکمیک و مرگ را افزایش دهد.
بنابراین به گفته محققان سطوح تری گلیسیرید غیر ناشتا بطور مستقل پیش بینی کننده این مشکلات قلبی بویژه در زنان است. یافته های فوق اثر لیپوپروتئین های باقیمانده را در این بیماری ها نشان می دهد و لذا می توانند در طراحی داروهای جدید جهت کاهش سطوح تری گلیسیرید و یا تقلیل ناهنجاری های متابولیک آتروژن مفید باشند.
