سخن گفتن کافي نيست

روانشناسي زبان (psycholinguistics ) علمي است که به بررسي جنبه هاي ذهني زبان يا به عبارت ديگر به رابطه ذهن و زبان مي پردازد. اين شاخه تقريبا جديد علم روانشناسي بين زبان و گفتار تمايز قائل شده است.
زبان از مجموعه اي از قواعد که به آن دستور (يا گرامر) هم مي گويند تشکيل شده است اما گفتار، حالت بالفعل زبان است، با اين تعريف مي‌توان گفت، گفتار نوعي رفتار است که در ارتباط هاي روزانه به وضوح قابل مشاهده است.
از سوي ديگر متخصصان علم ارتباط معتقدند که فقط 7درصد از پيام هاي ما از طريق کلام و واژه ها منتقل مي شوند و 33درصد آن از طريق لحن و تن صدا و 60درصد هم از طريق زبان بدن به فرد مقابل انتقال مي يابد. اين مسئله به خوبي اهميت آشنايي با زبان بدن براي داشتن ارتباط هاي مناسب تر را نشان مي دهد.همان طور که هفته گذشته هم عنوان کرديم، زبان بدن ما منعکس کننده احساسات دروني ماست؛ مثلا اگر اعتماد به نفس پاييني داشته باشيم، شانه هاي مان مي لرزد، از نگاه کردن به چشم هاي طرف مقابل طفره مي رويم. حال اگر اين پيام ها را طوري تغيير دهيم که اطمينان بيشتري را نشان دهند، اعتماد به نفس مان نيز بيشتر مي شود؛ به عنوان مثال اگر در برابر کسي که پيش او احساس ضعف مي کنيم، راست بنشينيم، شانه هاي خود را عقب بکشيم و به چشم هاي او نگاه کنيم، اعتماد به نفس مان هم افزايش مي يابد.

زماني که براي اولين بار با کسي ملاقات مي کنيم، زبان بدن اهميت فوق العاده بيشتري پيدا مي کند، چرا که فرد هيچ شناختي از ما ندارد و تنها بر اساس آنچه از ما مي شنود و البته بر اساس آن چه در رفتار ما مي بيند، شخصيت ما را مورد داوري و پردازش قرار مي دهد.
به خصوص اگر در جلسه مصاحبه براي استخدام باشيد يا در جلسه خواستگاري، بايد حواس تان باشد که رفتارهاي غيرکلامي شما به شدت زير ذره بين طرف مقابل است. خاراندن سر، جويدن عصبي گوشه لب ها، اجتناب از برقرار کردن تماس چشمي، قوز کردن يا بي انعطاف نشستن و... به خصوص در نخستين برخورد، تصوير خوبي از شما ارائه نمي دهد، انسان ها به طور کلي از کساني استقبال مي کنند که پر انرژي و گشاده رو هستند.

فرض کنيد همکارتان از موفقيتي که کسب کرده است برايتان سخن مي گويد، اگر شما کمي نسبت به او حسادت کنيد يا به شرايطي که دارد غبطه بخوريد، چهره شما اين موضوع را به راحتي لو مي دهد، حتي اگر لبخند بزنيد و بگوييد: «از اين موضوع خيلي خوشحال شدم». پس بايد به حرکات چهره خود در طول يک ارتباط توجه زيادي داشته باشيد:

* چشم ها: بيش از حد پلک زدن مي تواند علامت اضطراب باشد. پلک نزدن زياد هم مي تواند نشانه اي از ترس يا تعجب باشد. چشم ها موقع خنديدن حالت خاص خودشان را دارند و البته موقع اندوه هم به همين ترتيب.

* چهره درنماي کلي: يک پيشاني پر چين با ابروهاي رو به پايين فقط و فقط بيانگر اندوه است. چهره درهم کشيده مي‌تواند نشان دهنده اضطراب يا خشم باشد. رنگ سرخ صورت، حاکي از عصبانيت يا خجالت است. وقتي از چيزي هيجان زده مي شويم، ناخودآگاه لب هايمان را به هم فشار مي دهيم يا آنها را گاز مي گيريم اما اگر ديديد يک نفر خيلي اين کار را انجام مي دهد، احتمالا مي خواهد حرفي بزند اما ترديد دارد.

* دست ها: اغلب اوقات با حرکات دست  سعي داريم حرف هايمان را تکميل کنيم، مثال ساده آن هنگام آدرس دادن است، سمت چپ و راست، ميدان و ... را با حرکت دست نشان مي دهيم، به طور کلي معناي حرکات دست براي مردم قابل لمس تر است، مشت کردن انگشت ها نشانه مقاومت يا زورمندي است، ساختن عدد هفت با انگشتان علامتي از پيروزي و آزادي است و ...

نشستن و راه رفتن: وقتي يک نفر روي صندلي لم داده و پايش را روي پاي ديگرش گذاشته، يعني اين که راحت است و اوضاع تحت کنترل اوست، البته يک معناي ديگر هم دارد و آن اين که سعي ندارد موافقت يا صميميتش را به شما اعلام کند. معمولا آدم هاي مشتاق به صحبت هاي شما، وقتي روي صندلي مقابل شما مي نشينند، بدنشان را کمي به سمت شما جلو مي آورند. راست قامت راه رفتن نيز نشانه اعتماد به نفس و قوز کردن نشانه درماندگي است.

اما براي اين که بتوانيد از زبان بدن به درستي استفاده کنيد و تاثير بيشتري بر مخاطب بگذاريد، بد نيست اين نکات را در نظر داشته باشيد:

قفل کردن انگشتان در هم و قرار دادن دستان زير چانه به هنگام گوش دادن به سخنان طرف مقابل، نشان دهنده اهميتي است که براي شخص مقابل قائل هستيد و در عين حال به اين واسطه اعتبار خود را بالا مي بريد.

به هنگام نشستن روي صندلي، دستان خود را روي صندلي قرار دهيد، اين حرکت نشان دهنده قدرت و اعتماد به نفس شماست.

ميزان سرعت صحبت کردن افراد، نشان دهنده ميزان سرعت تحليل و پردازش اطلاعات در مغز آن هاست؛ بنابراين براي تاثيرگذاري بيشتر کلام بهتر است به ميزاني برابر يا کمي کندتر از شخص مقابل صحبت کنيد. مطالعات نشان مي دهد که معمولا افراد نسبت به کساني که تندتر از خودشان صحبت مي کنند احساس مورد تحميل واقع شدن دارند.

به صورت خود دست نزنيد. روانشناسان معتقدند بيشتر مردم به هنگام دروغ گفتن و يا مخفي کردن موضوعي به دليل افزايش فشار خون، به بيني، گوش و چانه شان دست مي زنند.

اگر سخنراني مي کنيد، قدم زدن و نگاه کردن به حضار را فراموش نکنيد، تن صدا نيز يکي از شاخص هاي موفقيت بيشتر است. افرادي که با صداي بلند و تيز صحبت مي کنند بيشتر اين طور نشان مي دهند که عصبي هستند و مخاطب تاثير منفي از آنها مي گيرد اما اگر شمرده و آرام سخن بگوييد، تاثير بيشتري بر مخاطب مي گذاريد.

حالت هاي عصبي را کاهش دهيد، وقتي استرس داريم يا عصبي هستيم حرکاتي از خود نشان مي دهيم که به خوبي نشانگر هيجانات منفي ماست؛ به طور مثال، دست هاي خود را به هم مي ماليم، پاهايمان را تکان مي دهيم، با انگشتر خود بازي مي کنيم و ... . در اين شرايط بهتر است نفس عميق بکشيد، پاهايتان را محکم روي زمين بگذاريد، دست هايتان را روي ميز بگذاريد و سعي کنيد آرام باشيد.

همان طور که بيشتر مردم موافقت يا مخالفت خود را نسبت به مسئله اي با حرکات سر نشان مي دهند، شما نيز مي توانيد با بالا و پايين بردن سر موافقت يا مخالفت خود را اعلام کنيد.

بسياري از خانواده ها با رفتارهاي غيرکلامي خود به کودک شان نشان مي دهند که شنونده خوبي براي حرف هاي او نيستند! در چنين خانواده هايي کودک اگر چه مدام در حال حرف زدن است اما به خوبي از روي رفتارهاي غيرکلامي مادر مي فهمد که او حرف هايش را نمي شنود؛ زيرا هر وقت او صحبت مي کند، مادرش يا درحال سبزي پاک کردن است، يا در حال پختن غذا و ... . از سوي ديگر آشنايي با زبان بدن کودک به شما کمک خواهد کرد تا دريابيد که در اين لحظه او چه احساسي دارد.

از آن جا که در سنين ابتدايي تولد، کودک توانايي استفاده از زبان کلامي را ندارد و تکلم او هنوز رشد نکرده است در نتيجه قادر به بيان علت بسياري از احساساتي که تجربه مي کند نظير خشم، اضطراب، اندوه، غمگيني، شادماني و ... نيست در چنين لحظاتي زبان بدن او مي تواند بهترين بازگو کننده باشد، در موارد بي شماري کودکان با مشکلاتي نظير ناخن جويدن، مو کندن و ... مواجهند، اين رفتارهاي غيرکلامي مي تواند نشانه اي از اضطراب کودک باشد. مواردي وجود دارد که کودک از برقراري تماس چشمي با والدين و اطرافيان خودداري مي کند. برقرار نکردن تماس چشمي نشانه کمرويي و ضعف در اعتماد به نفس کودک است.

هر چند برخي از رفتارها و حرکاتي که اشاره کرديم پيام هاي روشني دارند ولي در عين حال قابل تعميم نيستند و به آساني نمي توان اين حرکات را تفسير کرد؛ به عنوان مثال دست به سينه بودن هم مي تواند به معني گرفتن حالت تدافعي باشد و هم ادب و متانت فرد، توصيه ما به شما اين است که در تفسير زبان بدن افراد خيلي زياده روي نکنيد و مطالب ياد شده را بدون استثنا ندانيد.