پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - 28 Mar 2024
تاریخ انتشار :
جمعه ۶ تير ۱۳۹۳ / ۱۴:۳۰
کد مطلب: 25645
۲
۳

مهارت کنترل استرس

نويسنده: مهدي نيلي پور
مهارت کنترل استرس

مقدمه

يکي از مراحل زندگي بشر، مرحله دنياست که شامل سه اتفاق عمده ي: تولد (ورود)، زندگي (حضور) و مرگ (خرج) مي باشد.
انسان در تولّد و مرگ و اصل زندگي اختياري ندارد، اما در چگونگي و نوع زندگي مختار است و شايسته است براي کسب حيات طيّبه، زيستني آگاهانه، خردمندانه و سعادتمندانه همراه با سلامت جسم و توجه به آينده اي روشن تلاش نمايد.
براي کسب حيات طيبه با نگاه متقارن به دنيا و آخرت توجه به پنج نوع تربيت براي بشر ضروري است:
1. تربيت جسمي
2. تربيت عاطفي
3. تربيت عقلاني
4. تربيت ديني
5. تربيت اجتماعي
چرا که نيل به سعادت و خوشبختي واقعي بشر در بُعد فردي، خانوادگي و اجتماعي مرهون کسب توانمندي و موفقيت در اين پنج نوع تربيت جهت «شکوفاسازي شخصيت خود و اداره ي زندگي» و «برقراري ارتباطات موفق جمعي تا حد تأثيرگذاري مثبت» و «ارتباط عميق با خداست».
کارشناسان تربيتي به بخشي از آگاهي ها و توانايي هاي انسان که براي دستيابي به يک زندگي موفق مورد نياز است، «مهارتهاي زندگي» مي گويند. در اين مقاله به تبيين و تشريح راهکارهاي داشتن يک زندگي سالم و مهارتها و روش هاي مقابله اي مورد نياز مي پردازيم.
(أَلاَ إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ‌ ) (1)
«آگاه باشيد اولياي خدا، نه ترسي دارند و نه غمگين مي شوند.»
يکي از حالت هاي تکراري در زندگي هر انسان، احساس اضطراب و نگراني و قرار گرفتن در وضعيت قرمز يا خاکستري است. اين حالت را هر انسان بارها و بارها در زندگي تجربه کرده و خواهد کرد؛ از اينرو شناخت راهکارهاي برخورد صحيح با اين واقعيت تکراري زندگي، تأثير فوق العاده اي در موفقيت هر کس خواهد داشت.
براي کسب مهارت مقابله و سازگاري با فشارهاي رواني و استرس و عبور سالم از گردنه ي اضطراب، آشنايي با اقسام، شرايط حوادث استرس زا لازم به نظر مي رسد. شرايط و حوادث اضطراب زا از ديدگاهي به دو گونه تقسيم مي شود:
1- گونه اي غير واقعي، ذهني يا مجازي و غير مفيد.
2- گونه اي واقعي، عيني يا حقيقي، مفيد و پيش برنده.
زيرا اگر شرايط و يا حوادثي مخاطره انگيز، واقعي و حقيقي براي ما فراهم شود و به شکلي طبيعي براي ما اضطراب و نگراني ايجاد نمايد، به خاطر رشد دهنده بودن، اين شرايط و حوادث مثبت و لازم ارزيابي مي گردند، چنين حوادثي موجب بسيج قواي دفاعي دروني و ايجاد آمادگي فردي براي مقابله و عبور صحيح از شرايط خاص و حوادث به ظاهر ناخوشايند خواهد بود، مانند اضطراب کنترل شده براي تعيين شغل، رشته تحصيلي، ازدواج و.... اما گاهي اضطراب مولد امور غير واقعي و دهها برابر بزرگتر شده از موضوع خود مي گردد، اين نوع اضطراب ساخته ذهن، مجازي، غير واقعي و مشکل ساز است و سبب فرسايش روح و روان و اتلاف منابع و سرمايه هاي زماني، مالي، عاطفي و انساني مي شود؛ به همين دليل راهکارهاي مقابله و مبارزه با اضطراب و نگراني بيشتر ناظر به حلّ اين گونه اضطراب ها مي باشد.
حضرت علي (عليه السّلام) مي فرمايند: (الجُبنُ مَنقَصَةٌ.) (2)
«ترس و نگراني عيب و موجب کاستي است.»
لازم به ذکر است اضطراب منفي، داراي نشانه هاي متعددي است که براي درمان خود و ديگران، آشنايي با اين نشانه ها و علائم ضروري است، علائمي چون:
* تپش قلب و بيماري هاي قلبي
* تندي تنفّس
* بي خوابي و اختلال در خواب
* تکرّر ادرار
* تعريق مداوم بدن
* اختلالات گفتاري
* حواس پرتي و گاهي بيماري هاي رواني
* اختلال حافظه و فراموشي
* افسردگي
* بي صبري و پرخاشگري
*فشار خون
* آسيب پذيري براي ابتلاء به انواع بيماري ها
* روي آوردن به مواد مخدر و اعتياد آور
* استفاده از مشروبات الکلي
* عدم توجه در نماز و عبادات
* خودکشي
* خودزني
* درگيري خانوادگي
* فحاشي و بدزباني
* طلاق و فروپاشي خانواده
• عوامل استرس زا و اضطراب برانگيز:
1. گاهي استرس ناشي از ناهمخواني ميان خواسته ها و منابع موجود ما مي باشد، يعني وقتي ما نتوانيم به تعادلي ميان خواسته ها و منابع دست يابيم، بدن و روان ما با واکنش جنگ و گريز و استرس پاسخ مي دهد.
2. گاهي استرس در نتيجه کمبود زمان و يا احساس کمبود زمان براي انجام کاري از کارها مي باشد. به عبارتي ديگر، استرس مي تواند ناشي از انجام دادن کار بيش از اندازه در فرصت کم باشد.
3. گاهي نگرش منفي و بدبينانه داشتن به وقايع و اتفاقات و اشخاص استرس زاست.
4. گاهي خواسته هاي بلند پروازانه انسان که معمولاً با فشارهاي اطرافيان يا محيط اجتماعي فراهم مي شود، استرس زاست.
5. گاهي نداشتن پشتيبان يا پشتيباني ضعيف و کم از طرف همکاران يا دوستان و اقوام و نزديکان، استرس زاست.
6. گاهي ناکامي در برقراري تعادل بين نيازها و مسئوليت هاي متناقض و متضادي که به راحتي قابل جمع نيستند و ريشه استرس است. (مانند تعهدات کاري، تعهدات و وظائف خانوادگي و...)
7. گاهي شرائط نامناسب کاري، کمبود تهويه هواي مناسب، کمبود روشنائي، آلودگي هاي صوتي، سوء تغذيه و...
8. و گاهي ضعف در باورهاي ديني و خداباوري و فقدان روحيه توکّل و توسّل.
• راه هاي پيشگيري و درمان اضطراب و استرس
براي مقابله با پديده رواني اضطراب در همه اقسام آن به دو راه حل اساسي بايد توجه داشت:

الف) راهکارهاي کاهنده استرس منفي فردي

1. کاهش خواسته ها و يا ارتقاء و تقويت منابع و ايجاد تعادل بين اين دو.
2. ايجاد تعادل در کارها و مسئوليتها.
3. گريه کردن و تخليه خود از اين طريق.
4. نوشتن موضوع استرس زا در قالب هاي ادبي، شعر، درد و دل، شکايت نامه و...
5. دعا، ذکر و توسل به معصومين (عليهم السّلام) و داشتن حامي معنوي.
6. دوري موقت از محيط ها و انسان هاي استرس زا.
7. مسافرت و عوض نمودن محيط کار و يا زندگي.
8. اولويت بندي تقاضاها و کارها و تن دادن به اولويت ها و شرايط.
9. دارو درماني در موارد خاص

ب) راه هاي مقابله و يا درمان اضطراب

1. پذيرش طبيعي بودن مقداري از حالت اضطراب به جهت خصوصيات طبيعي انسان بودن، چرا که معمولاً يکي از مشخصات انسان حالت اضطراب و يا ترس و و فوبي مي باشد...
2. مراقبت و تمرين براي داشتن فکر منطقي و پرهيز از تفکر غير منطقي در شرايط اضطراب، چرا که تفکرات غير منطقي فرد را در يک چرخه ي باطل و معيوب قرار مي دهد و شرايط بد را، بدتر مي سازد.
3. مراقبت از سياه نمايي و بزرگ نمايي بيش از حدّ شرايط (واقع گرايي).
4. دوري از انديشيدن به بدترين نتايج و فکرهاي فاجعه آميز (مثبت انديشي).
5. اجتناب و دوري و گاهي هجرت از منابع اضطراب ساز.
6. تصميم گيري در شرايط مطلوب و مناسب فيزيکي و جسماني و پرهيز از تصميم گيري و فکر کردن در حالت گرسنگي و تشنگي و يا خواب آلودگي و گرماي شديد و...
7. روياروئي مثبت با پديده اضطراب ساز و وحشت زدايي از خود.
حضرت علي (عليه السّلام) مي فرمايند:
(إذا هِبتَ أمراً فَقَع فيه فَإنَّ شِدَّهَ تَوَقِّيهِ أعظَمُ مِمَّا تَخافُ مِنهُ.) (3)
«اگر از کاري بيمناکي، خود را به آن درافکن، زيرا که ترس از هر کار بزرگتر از خود کار است.»
8. بررسي مکتوب موضوع اضطراب (فکر کردن روي کاغذ)
امام صادق (عليه السّلام) مي فرمايند: (القَلبُ يَتَّکِلُ عَلَي الکتابَةِ.) (4)
«قلب با نوشتن اطمينان و آرامش مي يابد.»
9. استمداد مالي و غير مالي و تقويت منابع (ياري طلبي بزرگوارانه)
10. آشنايي با قوانين و سنن هستي و نظام قضاء و قدر و تسليم و راضي بودن در برابر مقدّرات.
11. ورزش منظم و تقويت بنيه جسماني.
12. دقت و مراقبت از سلامتي و رعايت رژيم غذايي مناسب.
13. دائم الذکر بودن و انس با دعا و تلاوت منظم قرآن.
14. سفر زيارتي مکه و مشاهد مشرفه و انس با سرزمين هاي مقدس و مساجد.
15. تلاش و کار مداوم و کسب استقلال اقتصادي (کار درماني).
16. هنرآموزي و خلق آثار هنري و زيبا. (هنر درماني)
17. تقويت تفکر و انديشه و ديدگاههاي شخصي با مشورت با صاحب نظران (مشاوره)

اقسام استرس

يکي از شايع ترين اقسام استرس استرس هاي فردي و شخصي که به شکل فشرده به آن پرداختيم ولي در کنار اين نوع استرس ما استرس هاي خانوادگي و سازماني و اجتماعي نيز داريم، چرا که استرس و اضطراب قابل سرايت به محيط خانه و خانواده، سازمان و جامعه نيز مي باشد.
نگاهي گذرا به سه قسم ديگر استرس و راه هاي مقابله و توان افزايي مواجه با آن نيز در کسب مهارت مقابله با استرس مهم و اساسي است.

الف) اضطراب خانوادگي

اضطراب در خانواده، کانون خانه و خانواده را تحت تأثيرات منفي خود قرار مي دهد و گاهي تا حدّ فروپاشي و نابودي آنرا به پيش مي برد. بخش عظيمي از آمار بالاي طلاق در کشورهاي غربي و يا حتي شرقي، به خاطر افزايش فشارهاي عصبي در خانواده به خاطر مشکلات و در محل کار و سپس انتقال اين مشکلات به محيط خانواده است، مخصوصاً در مواردي که زوجين به صورت تمام وقت کار مي کنند که در اين صورت و به خاطر سختي کار، ديگر براي والدين شاغل هيچ انرژي و روحيه اي جهت حمايت از دوستان و خانواده، لذت بردن و يا نشست هاي دوستانه و خانوادگي باقي نمي ماند؛ علاوه بر اين ترس از دست دادن شغل و فکر مراقبت از فرزندان در زنان شاغل، چشم و هم چشمي، تجمل گرايي، خلأ معنويت در خانه و خانواده و عدم تقيّد به احکام الهي موجب پايين آمدن آستانه ي تحمل مشکلات، بروز رفتارهاي مضطربانه و پرخاشگرانه، تصميم گيري هاي عجولانه و غير منطقي و رها نمودن مسئوليت هاي خانوادگي خواهد شد.

ب) استرس در سازمان ها

بروز استرس سازماني دلايل متعددي دارد که سوء مديريت، عدم برنامه ريزي، رقابت هاي منفي، حضور افراد ناآرام و مضطرب، توضيحاتِ کاريِ نامشخص، مداخله در حوزه ي کار افراد ديگر، ناهنجاري در ارتباطات سازماني و شرايط فيزيکي ضعيف کاري مانند: فقدان تهويه مناسب، روشنايي ضعيف، عايق بندي نامناسب ساختمان، شرايط سرمايشي و گرمايشي نامناسب، برخي از آنهاست.
لازم به ذکر است فشار عصبي سازماني مشکلاتي را به وجود مي آورد که به اشکال گوناگون در سازمان ها هزينه ساز است. کيفيت پايين خدمات، اختلافات درون سازماني، افزايش شکايات مراجعين، اتلاف وقت کارمند و ارباب رجوع و عدم رضايت آنها نمونه اي از اين مشکلات است، از طرفي ديگر، متضرر شدن مشتري براي هر سازماني، زيان هاي زيادي به همراه دارد و از سويي جايگزين کردن کارمندان جديد به جاي کارمندان ناراضي، نيازمند صرف هزينه براي استخدام پرسنل جديد و نگه داشتن موقت کارمندان ناراضي براي انتقال تجربيات است.

ج) اضطراب و استرس اجتماعي

يکي از خطرناک ترين و پرهزينه ترين اضطراب ها، اضطراب هاي ملّي و اجتماعي و التهابات سياسي فراگير است، عوامل مختلفي منشأ اين نوع اضطراب مي تواند باشد، از جمله:
1- وجود رهبران و حاکمان نالايق و بي تدبير و مضطرب و تنش ها و رقابت هاي ناسالم سياسي
2- بروز حوادث و اتفاقات طبيعي و بيماري هاي واگيردار.
3- فقر و نابساماني هاي اقتصادي و ناهنجاري هاي عميق اجتماعي.
4- شايعه و تبليغات منفي و جنگ رواني توسط منافقين داخلي (سوره آل عمران ماجراي جنگ احد)
5- جنگ نظامي داخلي و يا خارجي.
6- اختلافات و باند بازي هاي داخلي.
7- تبعيض، تجمل گرايي و بي عدالتي اجتماعي.
8- تحريکات و توطئه هاي دشمنان خارجي.
بديهي است همه آحاد اجتماع و بخصوص رهبران ديني مديران و حاکمان ارشد اجتماعي مسئوليت آرام سازي، اميدافزايي و حفظ آرامش اجتماعي را به عهده دارند و يکي از نقش هاي کليدي رهبران ديني، سياسي آرامش بخشي و مبارزه با عوامل اضطراب آور در اجتماع مي باشد.
قرآن کريم وقتي درصدد بيان ويژگي هاي شهري پر نعمت برمي آيد، نعمت امنيت و آسايش را اولين نعمت مي شمارد و بدين ترتيب مهمترين مؤلفه ي يک شهر را آرامش و فضاي آرام اجتماعي آن معرفي مي نمايد: (وَضَرَبَ الله مثلاً قريةً آمنةً مُطمئنَّةٌ...) (5)
«و خداوند مثل مي زند به شهري أمن و أمان و آرام...».
از اين تعبير روشن مي شود که جايگاه اطمينان خاطر و آسايش در زندگي تا چه اندازه اهميت دارد.
در فرهنگ ديني ما، مباحث مهدويت، گفتماني اميد آفرين و آرام بخش است که آينده اي روشن و مطمئن را نويد مي دهد و يکي از مهمترين مؤلفه هاي دولت مهدويت وجود امنيت و آرامش کامل در سرتاسر گيتي مي باشد.

پي نوشت ها :

1. يونس / 62
2. مستدرک الوسائل / ج 7 / ص 28
3. بحارالأنوار / ج 68 / ص 362
4. بحارالأنوار / ج 2 / ص 152
5. نحل / 112




نويسنده: مهدي نيلي پور

منبع مقاله :

نيلي پور، مهدي؛ (1390)، مهارت هاي زندگي، نشر اصفهان: مرغ سليمان، چاپ دوم


 

 

مرجع : پايگاه اطلاع رسانی راسخون
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

Iran, Islamic Republic of
خوب بود
amirhosse
Iran, Islamic Republic of
خوبه.برای کسانی که دچار استرس هستند
محمد
Iran, Islamic Republic of
برای تحقیق من خوب بود
دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
زندگی آنقدر ابدی نیست که هر روز بتوان مهربان بودن را به فردا موکول کرد