نگاهی به خدمات روان شناسی و مشاوره حرفه ای
عزت اله فولادی
حوزه روان بسیار حساس و تأثیر گذار است و حتی سلامت جسم را نیز تحت تأثیر قرار می دهد(سایکو سوماتیک، بیماری های جسمی که منشأ روانی دارند!). بنابراین، دستکاری روانی افراد (در حیطه فردی یا خانوادگی) آثار مخرب و گاهی، غیرقابل جبرانی در پی دارد. به همین دلیل، در مآخذ علمی و قانونی به آن توجه ویژه ای شده است.
در همه دنیا، خدمات روان شناسی و مشاوره دارای استانداردهای مشخصی بوده و نیازمند تحصیلات دانشگاهی و مجوز خاص می باشد. در کشور ما نیز برای ارائه خدمات روان شناسی و مشاوره، علاوه بر مدرک دانشگاهی، اخذ مجوز از سازمان نظام روان شناسی و مشاوره (دریافت پروانه اشتغال حرفه ای) ضروری است. این سازمان دارای قانون مصوب مجلس شواری اسلامی است. بنابراین، برای ارائه خدمات حرفه ای، حداقل مدرک کارشناسی ارشد در یکی از رشته های روان شناسی یا مشاوره لازم است (به عبارتی، باید دو مقطع تحصیلی فرد مرتبط باشد، چون ممکن است فردی دکترای روان شناسی یا مشاوره باشد اما لیسانس و ارشد وی، رشته ای غیر روان شناسی یا مشاوره باشد). البته لازم به یادآوری است، روان شناسان و مشاوران براساس پروانه تخصصی موظف به ارائه خدمت تخصصی در حیطه مشخص شده (قید شده در پروانه اشتغال) خود هستند!
امروزه، با گسترش فضای مجازی، افراد زیادی به نام مشاور یا روان شناس فعال بوده که تعداد قابل توجهی از آنان، فاقد دانش علمی و مجوز قانونی هستند، این افراد با دانش روان شناسی زرد (اغواگری، تأثیر حاشیه بر فرآیند، نمایش گزینشی و رنگی رویدادهای زندگی شخصی، نشان دادن زندگی آکواریومی و هالیوودی، تمرکز بر احساسی و رومانتیک کردن صحنه ها بدون خردورزی و توجه به واقعیت، نصحیت کردن، ایجاد احساس گناه، تضاد منافع یعنی داشتن منافع شخصی در روابط، غیرحرفه ای عمل کردن، عدم توجه به بافت زندگی افراد، دادن راهکارهای غیرعلمی، ظاهرسازی و فریبکاری - لب و دهان و برانگیختگی احساسی، مغلطه گویی، نمایش آرایش، لباس، وسایل زندگی و ایجاد فضای رومانتیک، دریافت پول گزاف از تبلیعات یا افراد خاص به جای تعرفه ی قانونی، ایجاد وابستگی و رابطه خصوصی، نبود مرز حرفه ای بین زندگی شخصی و کار، برانگیختن احساسات دیگران و ...) و عدم رعایت اصول حرفه ای و نپذیرفتن نظارت حرفه ای و قانونی به مرور به افراد و خانواده ها آسیب وارد می کنند. این افراد بدون صلاحیت علمی، به نوعی منافع شخصی خود را بر منافع و سلامت مراجعان و مردم ترجیح می دهند.
فراموش نکنیم، روان شناسی، علم مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی افراد است و درکل، روان شناسی و مشاوره بر مدار کمک به سلامت فرد و جامعه و در چارچوب استانداردهای معین در حال توسعه است. هسته اصلی این علم، بر فرآیند آگاهی بخشی، مشارکت تعاملی و تصمیم سازی آگاهانه و آزادانه استوار است.
مشاوره و روان شناسی تابع اصول علمی و اخلاق حرفه ای است. مشاور یا روان شناس تابع نظریه یا نظریه های انتخابی است که براساس سال ها تحصیل و ممارست زیر نظر اساتید صلاحیت دار و سازمان های رسمی در چارچوب علم و روش های علمی قابل ارزیابی، تجربه و حاصل شده است. از این رو، کمک کردن با اغراق، اجبار، تحت فشار قرار دادن قهری یا عاطفی، فریبکاری، پنهان کاری، سوء استفاده، تصمیم گرفتن برای مراجع، رابطه چندگانه (تماس اجتماعی مختلف و خارج از اهداف و محیط حرفه ای) و خارج از شایستگی متخصص (در چارچوب تجربه علمی و پروانه حرفه ای) ممنوع بوده و به لحاظ اصول اخلاق حرفه ای مصوب انجمن های علمی(داخلی و خارجی) و سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور، قابلیت پیگرد قانونی دارد. چرا که حفظ سلامت و کمک به رشد روانی، اجتماعی، معنوی و اخلاقی مراجعان و مردم در این حرفه، اصلی بنیادی و زیربنایی است. رضایت و آسایش خاطر در سایه آگاهی، اراده، تلاش و مدیریت زندگی فردی و اجتماعی تأمین شدنی است(واقعیت سنجی Reality Testing، امید، هدف مندی، برنامه ریزی، قدردانی، معناداری و تعهدمندی در زندگی از اصول زندگی سالم و پویاست).
دانش کاذب در حیطه روان و مدیریت رفتار از جمله رمالی، فال گیری، کف بینی و ... در عصر فراصنعتی(و پست مدرنیسم) پشت سر گذاشته شده و مدرن شده اند(هر چند منتقد آنها باشند). به قول پیتر دراکر، هر چیزی که قابلیت سنجش نداشته باشد، قابلیت مدیریت نیز ندارد! بنابراین، مراقب تکثیر قارچ گونه و فریبکاری روان شناس نماها(روان شناسی زرد و غیرعلمی) باشیم.
در همه دنیا، خدمات روان شناسی و مشاوره دارای استانداردهای مشخصی بوده و نیازمند تحصیلات دانشگاهی و مجوز خاص می باشد. در کشور ما نیز برای ارائه خدمات روان شناسی و مشاوره، علاوه بر مدرک دانشگاهی، اخذ مجوز از سازمان نظام روان شناسی و مشاوره (دریافت پروانه اشتغال حرفه ای) ضروری است. این سازمان دارای قانون مصوب مجلس شواری اسلامی است. بنابراین، برای ارائه خدمات حرفه ای، حداقل مدرک کارشناسی ارشد در یکی از رشته های روان شناسی یا مشاوره لازم است (به عبارتی، باید دو مقطع تحصیلی فرد مرتبط باشد، چون ممکن است فردی دکترای روان شناسی یا مشاوره باشد اما لیسانس و ارشد وی، رشته ای غیر روان شناسی یا مشاوره باشد). البته لازم به یادآوری است، روان شناسان و مشاوران براساس پروانه تخصصی موظف به ارائه خدمت تخصصی در حیطه مشخص شده (قید شده در پروانه اشتغال) خود هستند!
امروزه، با گسترش فضای مجازی، افراد زیادی به نام مشاور یا روان شناس فعال بوده که تعداد قابل توجهی از آنان، فاقد دانش علمی و مجوز قانونی هستند، این افراد با دانش روان شناسی زرد (اغواگری، تأثیر حاشیه بر فرآیند، نمایش گزینشی و رنگی رویدادهای زندگی شخصی، نشان دادن زندگی آکواریومی و هالیوودی، تمرکز بر احساسی و رومانتیک کردن صحنه ها بدون خردورزی و توجه به واقعیت، نصحیت کردن، ایجاد احساس گناه، تضاد منافع یعنی داشتن منافع شخصی در روابط، غیرحرفه ای عمل کردن، عدم توجه به بافت زندگی افراد، دادن راهکارهای غیرعلمی، ظاهرسازی و فریبکاری - لب و دهان و برانگیختگی احساسی، مغلطه گویی، نمایش آرایش، لباس، وسایل زندگی و ایجاد فضای رومانتیک، دریافت پول گزاف از تبلیعات یا افراد خاص به جای تعرفه ی قانونی، ایجاد وابستگی و رابطه خصوصی، نبود مرز حرفه ای بین زندگی شخصی و کار، برانگیختن احساسات دیگران و ...) و عدم رعایت اصول حرفه ای و نپذیرفتن نظارت حرفه ای و قانونی به مرور به افراد و خانواده ها آسیب وارد می کنند. این افراد بدون صلاحیت علمی، به نوعی منافع شخصی خود را بر منافع و سلامت مراجعان و مردم ترجیح می دهند.
فراموش نکنیم، روان شناسی، علم مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی افراد است و درکل، روان شناسی و مشاوره بر مدار کمک به سلامت فرد و جامعه و در چارچوب استانداردهای معین در حال توسعه است. هسته اصلی این علم، بر فرآیند آگاهی بخشی، مشارکت تعاملی و تصمیم سازی آگاهانه و آزادانه استوار است.
مشاوره و روان شناسی تابع اصول علمی و اخلاق حرفه ای است. مشاور یا روان شناس تابع نظریه یا نظریه های انتخابی است که براساس سال ها تحصیل و ممارست زیر نظر اساتید صلاحیت دار و سازمان های رسمی در چارچوب علم و روش های علمی قابل ارزیابی، تجربه و حاصل شده است. از این رو، کمک کردن با اغراق، اجبار، تحت فشار قرار دادن قهری یا عاطفی، فریبکاری، پنهان کاری، سوء استفاده، تصمیم گرفتن برای مراجع، رابطه چندگانه (تماس اجتماعی مختلف و خارج از اهداف و محیط حرفه ای) و خارج از شایستگی متخصص (در چارچوب تجربه علمی و پروانه حرفه ای) ممنوع بوده و به لحاظ اصول اخلاق حرفه ای مصوب انجمن های علمی(داخلی و خارجی) و سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور، قابلیت پیگرد قانونی دارد. چرا که حفظ سلامت و کمک به رشد روانی، اجتماعی، معنوی و اخلاقی مراجعان و مردم در این حرفه، اصلی بنیادی و زیربنایی است. رضایت و آسایش خاطر در سایه آگاهی، اراده، تلاش و مدیریت زندگی فردی و اجتماعی تأمین شدنی است(واقعیت سنجی Reality Testing، امید، هدف مندی، برنامه ریزی، قدردانی، معناداری و تعهدمندی در زندگی از اصول زندگی سالم و پویاست).
دانش کاذب در حیطه روان و مدیریت رفتار از جمله رمالی، فال گیری، کف بینی و ... در عصر فراصنعتی(و پست مدرنیسم) پشت سر گذاشته شده و مدرن شده اند(هر چند منتقد آنها باشند). به قول پیتر دراکر، هر چیزی که قابلیت سنجش نداشته باشد، قابلیت مدیریت نیز ندارد! بنابراین، مراقب تکثیر قارچ گونه و فریبکاری روان شناس نماها(روان شناسی زرد و غیرعلمی) باشیم.
