1.نوجوان می کوشد که با عده ای دوست و مأنوس شود و خود را نشان دهد. 2.در این دوره از تسلط خانواده کاسته می شود و او درصدد اثبات شخصیت و نمایان ساختن آن بر می آید.  3. پیروی از همسالان نوجوان را به گروه سوق می دهد.او با پیروی از روشها، شیوه ها و معیارهای همسالان و دوستانش تحت سلطه آن گروه قرار می گیرد و گروه دوستان و همسالان را جانشین خانواده می کند. 4.به پند و اندرز بزرگترها چندان توجهی نشان نمی دهد و تا حدودی از آن فرار می کند. 5.در برابر قدرت بزرگترها ایستادگی می کند و تا حدودی سعی می کند که ارزشهای اخلاقی و اجتماعی بزرگسالان را طرد و علیه آنها طغیان کند. 6.با کسانی که مدعی همه چیزدانی و نوعی حکمت هستند رابطه خوبی ندارند. اما در برخورد با گرفتاری ها احساس مشابهی دارند. 7.بینش اجتماعی در مرحله نوجوانی موجب درک روابط موجود بین خود و دیگران و دریافت بصیرتی خاص در آثار و اعمال متقابل رابطه با دیگران می شود.    8.احساس تمسخر نسبت به محیط واقعی زندگی که ناشی از ایده آل گرایی نوجوان می باشد ، در این دوره بروز می کند. 9.رقابت با همسالان و دوستان در صحنه های مختلف زندگی، که ناشی از احساس اثبات موقعیت اجتماعی و خودنمایی نوجوان می باشد. 10.پایبندی شدید به عقاید و افکار خود در مقابل معیارهای والدین، فرهنگ و محیط زندگی 11.پسران و دختران نوجوان در این دوره به تدریج برای ایفای نقش خود در اجتماع به عنوان یک مرد و یا یک زن آمادگی خاص بدست می آورند. 12.تبعیت از قواعد و مقررات اخلاقی و اجتماعی که در دوره دبستان معمول بوده جای خود را به تقلید از نمونه ها و سرمشق های زندگی می دهد.  13.وابستگی به دیگران کاهش و روحیه استقلال در نوجوان رشد می یابد و تظاهر رفتاری استقلال طلبی به صورت مخالفت های کم و بیش آشکار نوجوان به مراجع قدرت بروز می کند. *خصوصیات عاطفی دانش آموزان دوره راهنمایی تحصیلی*  1.اوایل نوجوانی دوره حساسیت است و نوجوان در این مرحله با کوچکترین چیزی عصبانی می شود.  2.تحول عاطفی دختر متفاوت از پسر است.پسر نسبت به امیال جنسی و جنبه غریزی تخیلات خود ، غافل نمی ماند و بسیار زودتر به سوی ارتباطات جنسی می گراید.اما برعکس دختران، مدت زمان طولانی تری با رویاهای خود زندگی می کنند و از آنجا که تحریک پذیری جنسی وی نسبتاً مبهم است ، آگاهی از تمایلات جنسی در وی دیرتر حاصل می شود و محبت سریعتر از احساس لذت جنسی رشد می کند.  3.در این دوره عواطف نوجوان دچار سردرگمی می گردد، عواطف کودک که تا کنون بیشتر متوجه خانواده و خصوصاً مادر بوده پیش از آنکه در دوره بعدی (جوانی) روی جنس مخالف متمرکز شود دچار نوعی سرگردانی می شود.     4.به هنگام خشم نوجوان قادر به کنترل رفتار ظاهری خویش نیست به نحوی که یک حالت عدم تعادل عاطفی و هیجانی بر نوجوان حاکم است.   5.در برخی مواقع نوجوان اسیر حالات نومیدی ، اندوه و ناراحتی روانی می شود که می توان علت آن را ناکامی دانست.  6.دوستی با همسالان و همجنسان رواج می یابد.  7.بعضی عواطف شخصیتی تکوین می یابند،که به صورت توجه به شکل ظاهر ، پوشاک و حرف زدن پدیدار می گردند و نوجوان احساس می کند که دیگر همان کودکی نیست که باید اطاعت کند و حق اظهار نظر نداشته باشد. 8.مستقل ساختن خود از والدین و سایر بزرگسالان  9.در این سنین در نوجوان حالات و تفکرات رؤیایی دیده می شود. 10.تفکر انتقادی نسبت به نوجوان موجب بروز تضاد و اختلاف بین نوجوان و بزرگترها می شود که البته بعضی از آنها را قبول و بعضی دیگر را رد می کنند.  11.ممکن است نوجوان نوعی حالت عدم اطمینان نسبت به اطرافیان و بزرگسالان پیدا کند و برقراری و حفظ روابط صمیمانه برای او دشوار شود.  12.عواطف انتزاعی بیدار می شود .یعنی موضوع عواطف نوجوان انتزاعی یا معنوی می شود.مانند فداکاری و دفاع از ستمدیده و محروم. 13.آینده نگری شدت می یابد.به نحوی که نوجوان برای کار و شغل آینده اش طرح و نقشه می کشد.      14.همسالان و همکلاسان برای نوجوان اهمیت بیشتری نسبت به بزرگترها دارند.  *خصوصیات عقلی دانش آموزان دوره راهنمایی تحصیلی*  1.دوره نوجوانی ، دوره هوش انتزاعی ، عملیات منطق صوری است که از 11و12 سالگی شروع می شود و در حدود 15 سالگی به مرتبه تعادل خود می رسد.  2.نوجوان فقط متکی به واقعیت نیست ، بلکه به آنچه که در حد ممکن نیز باشد ، می اندیشد و از این رو حوزه عملیات ذهنی او وسعت می یابد.  3.عملیات ذهنی در این دوره " فرضی-استنتاجی" است به این معنی که در این دوره فرضیه می تواند اساس و پایه یک عمل ذهنی قرار گیرد. 4.بروز منطق قضایا یکی از خصوصیات عقلی نوجوان است.به عبارت دیگر نوجوان می تواند به صورت لفظی ، روابط بین قضایا را که در حالت انتزاعی هستند ، برقرار نمایند.  5.بوجود آمدن عملیات ترکیبی ، تغییر دیگری است که در این دوره در دستگاه ذهنی نوجوان پدیدار می شود.یعنی عملیاتی که پایه استدلال علمی را تشکیل می دهند و ما در هر علم و دانشی که بخواهیم شیوه عملی را بکار ببریم از عملیات ترکیبی استفاده می کنیم