شبکه ایران/ الهام جعفری:
دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور متولی ارائه خدمات به دو گروه از کودکان و نوجوانان در کشور است. یک گروه کودکان و نوجوانان فاقد سرپرست قانونی در کشور و گروه دیگر کودکان زیر سن دبستان واجب التعلیم در خدمت آموزش و مراقبت است. کودکان و نوجوانان فاقد سرپرست قانونی در کشور بر اساس مبانی فقهی به خصوص فقه شیعه تحت قیومیت ولی امر مسلمین یا ولی فقیه هستند که به نیابت ولی فقیه این وظیفه به عهده سازمان بهزیستی کشور سپرده شده است.

سازمان بهزیستی به استناد اسناد و قوانین بالادستی به ساماندهی کودکان در درون خانواده اقدام کرده است. از جمله این برنامه ها سرپرستی دائم و سرپرستی موقت است. پیرامون موضوع فرزندخواندگی و فرزند پذیری با مدیر کل دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی ، حمیدرضا الوند به گفتگو نشستیم.

سرپرست موقت یا خانواده امین به چه خانواده هایی گفته می شود؟
سرپرستی موقت یا خانواده امین یا امین موقت فرآیندی است که طی آن سرپرستی و نگهداری و حضانت کودک طبق قانون به خانواده واجد شرایط برای یک مدت معین با حفظ هویت خانوادگی کودک سپرده می شود. در قوانین کشور ما که برخواسته از نظام فقه شیعه است اولیا قهری کودک ( پدر، پدربزرگ یا جد پدری) و ولایت قهری غیرقابل سلب است به همین شکل تمام کودکانی که اولیای قهری آنها در قید حیات هستند، اما صلاحیت نگهداری کودک خود را به هر دلیل قانونی برای مدت زمان مشخصی از دست بدهند، شرایط واگذاری سرپرستی دائم را ندارند و متقاضی می تواند سرپرستی موقت این کودکان را برعهده بگیرند.

چه کودکانی شرایط فرزندخواندگی را دارند؟
کودکی که واجد شرایط فرزندخواندگی است کودکی است که به اسنتاد قانون حمایت از کودکان بی سرپرست مصوب 29 اسفند 5 حداکثر سن آنها 12 سال است. تمام تلاش ها و کوشش های کارشناسانه بهزیستی و متخصصین امر تعلیم و تربیت در سازمان منتج به این شده است که پدر، مادر و جد پدری آنها را شناسایی نشده اند و یا اینکه در قید حیات نباشند. اینگونه کودکان شرایط فرزندخواندگی پیدا کنند.

چه خانواده هایی می توانند فرزند خوانده بپذیرند؟
خانواده هایی که متقاضی این بجه ها هستند باید متأهل باشند و 5 سال از زندگی مشترک آنها گذشته باشد و در طی این 5 سال صاحب فرزند نشده باشند و پزشک قانونی تأیید کند که صاحب فرزند نمی شوند.
سن یکی از آنان حداقل 30 سال تمام باشد.
 سوء سابقه نداشته باشند.
تمکن مالی ( بر اساس عرف جامعه) برای اداره زندگی را داشته باشند.
توانایی تربیت، نگهداری و پرورش کودک را داشته باشند که این امر به تشخیص متخصصین سازمان است.
نداشتن بیماری واگیردار و معتاد نبودن به مواد مخدر نیز برای پذیرفته شدن درخواست سرپرستی، ضروری است.

فرزند خواندگی یا امین موقت چه شراطی دارد؟
در سرپرستی موقت یک زوج می توانند حتی با داشتن حداکثر دوبچه تا حداکثر 3 کودک را به سرپرستی موقت برای مدت زمان مشخص بپذیرند. نکته قابل توجه اینجاست که 85 درصد کودکان تحت سرپرستی سازمان بهزیستی کودکانی هستند که پدر یا مادر یا جد پدری و یا هر سه مورد را در قید حیات دارند اما بر اساس رأی صادره از مراجع قضایی و قانونی به استناد ماده 172 و 173 قانون مدنی صلاحیت نگهداری فرزندانشان رابرای مدت مشخصی از دست داده اند. سیاست اصلی سازمان بهزیستی سیاست خانواده محوری است اما فرزند خواندگی یا سرپرستی دائم آخرین مرحله ورود بچه ها به خانواده نیست. در خانواده امین سرپرستی موقت فرزندان با حفظ هویت خانوادگی کودک برای مدت زمان مشخصی که سازمان بهزیستی کشور و دادگان صالحه تعیین می کند صورت می گیرد.

خانواده ها برای چه مدتی می توانند سرپرستی موقت کودکی را برعهده بگیرند؟
در سرپرستی دائم در مرحله اول شش ماه حکم آزمایشی برای خانواده صادر می شود. در طول این مدت هر ماه یک بار کارشناسان سازمان بر وضعیت بچه نظارت می کنند. با توجه به اینکه قبل از آن هم دقت نظر و مشاوره هایی نیز صورت می گیرد. پس از آن اگر خانواده و فرزند با همدیگر ارتباط خوبی برقرار کنند سازمان بهزیستی گزارشی برای دادگاه تهیه و رأ ی صادر می شود و پس از آن به سازمان ثبت احوال جهت صدور شناسنامه معرفی می شوند. اما بر وضعیت خانواده های امین موقت هر ماه یا هر فصل بر فرزند و خانواده نظارت می شود.

آیا کودکان در خانواده های امین تحت حمایت مالی سازمان بهزیستی قرار می گیرند؟
سازمان بهزیستی هر ماه مبلغ 120 هزار تومان یارانه کمک هزینه زندگی به خانواده های امین پرداخت می کرد که این مبلغ در سال جاری به 140 هزار تومان افزایش یافته است. علاوه بر آن هزینه های تحصیلات دانشگاهی و تحصیلات تکمیلی و ازدواج آنها توسط سازمان پرداخت می شود.

چه تعریفی از سرپرستی دائم دارید؟
 فرزند خواندگی یا سرپرستی دائم فرآیندی است که در طی آن کودک و نوجوان واجد شرایط مندرج در قانون سرپرستی اش به خانواده واجد شرایط فرزندخواندگی سپرده می شود و در این فرآیند هویت خانوادگی خانواده فرزندپذیر را کودک به خودش می گیرد. یعنی هویت خانواده فرزندپذیر بر اسناد سجلی کودک قید می شود و حقوق و تکالیف فی مابین آنها در بسیاری از موارد مشابه قانون مدنی کشور است.

آیا باید برای فرزند خواندگی یا سرپرست دائم بخشی از اموال را به نام فرزند کرد؟
در قانون کشور ما که برخواسته از قوانین شرع است فرزند خوانده ارث نمی برد. به همین دلیل سازمان بهزیستی کشور با توجه به اینکه متولی استیفای حقوق این کودکان است، پیش بینی کرده است که اگر در آینده اتفاقی برای کودک بیافتد تمهیداتی اندیشیده است. در چنین مواردی خانواده باید بخشی از اموال خود را با رضایت طرفین ( خانواده فرزندپذیر و سازمان بهزیستی) در محاکم رسمی به نام بچه صلح کند. این بخش برای تأمین آینده اقتصادی کودک است. در بند دیگری عنوان شده است که یا ثلث اموال یا صلح بخشی از اموال با رضایت طرفین و یا باز کردن حساب تأمین آتیه یا بیمه کردن پس انداز به نفع بچه توسط خانواده صورت گیرد.

چه تعداد فرزند در خانواده ها به صورت امین نگهداری می شوند؟
از مجموع 23 هزار کودکی که تحت سرپرستی سازمان به صورت مستمر قرار دارند در حال حاضر حدود 13 هزار نفر درون خانواده های مناسب ساماندهی شده اند به صورت امین ساماندهی شده اند.

مراحل اعلام درخواست برای فرزند خواندگی و یا سرپرستی دائم چگونه است؟
• متقاضیان فرزند خواندگی باید تقاضای رسمی خود مبنی بر فرزند پذیری را به سازمان بهزیستی اعلام نمایند. این تقاضا حتما باید به امضای متقاضیان رسیده و شامل نشانی و شماره تلفن متقاضیان باشد. سازمان بهزیستی پس از دریافت درخواست و طی مراحل قانونی و بررسی های لازم ، نتیجه را به دادگاه صالحه اعلام می کند و دادگاه نیز پس از صدور رأی صادره آن را به سازمان بهزیستی اعلام می کند.
در مرحله بعد پرونده در کمیته شبه خانواده مطرح و بررسی های لازم در این کمیته صورت می گیرد و در صورت تأیید در این کمیته در نوبت فرزندخواندگی یا سرپرست موقت قرار می گیرد.