حکیم سید اسماعیل جرجانی در کتاب اغراض‌الطبیه درباره اعراض نفسانی یا حالات روحی و روانی می‌گوید: "اعراض نفسانی, شادی, غم, خشم, لذت, ایمنی, ترس, خجالت, اندیشه‌ کارهای مهم, امید و نومیدی است و هر یک را اندر تن مردم اثری ظاهر است".

این بدین معنی است که مزاج انسان به شدت از حالات روانی تأثیر می‌پذیرد؛ برخی از این حالات با سرعت بسیار زیاد و برخی با سرعت کمتر مزاج انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

به عنوان مثال خشم، حرارت را به‌طور ناگهانی به بیرون می‌راند در حالی‌که لذت، حرارت را کم‌کم به بیرون می‌راند. ترس، حرارت را به‌طور ناگهانی به داخل می‌راند (چهره سفید می‌شود) ولی اندوه، حرارت را کم‌کم به داخل رانده، در دراز مدت موجب بیماری‌های سودایی می‌شود.

مزاج حالات روحی و روانی

خشم با مزاج گرم و خشک

هیجان با مزاج گرم و خشک

نگرانی با مزاج گرم و تر

ترس بامزاج سرد و تر

افسردگی با مزاج سرد و خشک

غم با مزاج سرد و خشک

در کلیات طب سنتی ایران آمده است که افراد باید بدانند که حالات روحی و روانی به شدت بر بدن تاثیر می‌گذارد و اگر بی رویه و بدون داشتن تدبیر, افراد با یک حالت روحی مثلاً غم در مدت زمان طولانی روبه رو باشند, بدنشان روز به روز به سمت سردی گرایش پیدا می‌کند.

باید دانست که کسی که اصول 6گانه سلامتی که شامل آب و هوا, خواب و بیداری, حرکت و سکون, احتباس و استفراغ, خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها را به خوبی رعایت کند ولی اعراض نفسانی یا حالات روحی و روانی که اصل 6 حفظه الصحه محسوب می‌شود را رعایت نکنند, بدنشان را روز به روز به بیماری نزدیک می‌شود.

مثلاً بسیار زودخشمگین شدن یا بسیار بی‌خیال و خونسرد بودن نیزمناسب نیست چرا که همه افراد برای حفظ سلامتیشان نیازمند روبه رو شدن با حالات روحی و روانی هستند البته به تعادل, چرا که کسی که بسیار خونسرد است اگر به همین منوال بگذرد بدنش به سمت سردی و تری سوق پیدا می‌کند و کسی که زیاد خشمگین و عصبانی است اگر به همین منوال بگذرد بدنش به شدت گرم و خشک می‌شود و تعادلی وجود ندارد.