خانواده به عنوان كوچكترين و مهمترين پايگاه اجتماعي رشد كودك، نقش مهمي در شكلگيري شخصيت افراد داشته و به عقيده متخصصان علوم اجتماعي، برنامههايي كه از دوران قبل از بارداري و پس از آن تدوين و اجرا ميشود، بر چگونگي طي شدن اين روند مؤثر است.
سدی در برابر استرس های عاطفی
جديدترين تحقيقات نشان ميدهد، سلامت عاطفي و رواني مادر در دوران بارداري و شيردهي به طور مستقيم با سلامت جسم و روان جنين و نوزاد ارتباط دارد. از اين رو نقش پدر در فراهم كردن محيطي امن و آرام در خانواده مهم ارزيابي ميشود.
به عبارت ديگر پدر خانواده با حركت در مسيري كه مادر را به آرامش نزديك كرده و از استرسهاي عاطفي و محيطي ميرهاند، سلامت جسمي و روحي همسر و فرزندش را تضمين خواهد كرد. يكي از مهمترين زمانهايي كه حضور پدر در خانه اهميت بيشتري پيدا كرده و مادر بيش از هر زماني به كمكهاي فكري و رواني همسرش احتياج دارد، ماههاي نخست پس از تولد نوزاد است.
پیامد دنیای صنعتی
مطالعات نشان ميدهد، تأثير حضور پدر و مشاركت وي در به دوش كشيدن بار عاطفي مادر در دوران بارداري و پس از آن به اندازهاي اهميت دارد كه تأثير آن در كاهش آسيبهاي رواني و پيامدهاي پس از بارداري ازجمله افسردگيهاي پس از زايمان محسوس است.
اين مسئله در دنياي صنعتي امروز كه افزايش شمار خانوادههاي هستهاي و كاهش ارتباطات اجتماعي قابل توجه بوده مادران را بيشتر در معرض خطر ابتلا به آسيبهاي رواني و افسردگيهاي ناشي از تنهايي قرار ميدهد.
امروز، در بسياري از جوامع طرح مرخصي مردان پس از زايمان همسرانشان اجرا و با استقبال بسياري از خانوادهها مواجه شده است. مطابق با آمارهاي انجام شده، مردان پس از تولد فرزند، زمان زيادي را در خانه سپري كرده و از نزديك با مشكلات همسرانشان آشنا شده و اين مسئله منجر به تقسيم مسئوليت ميان والدين خواهد شد. به عقيده محققان حضور پدر در تأمين نيازهاي غيراقتصادي همسرش در هفتههاي نخست تولد نوزاد، باعث كاهش آسيبهاي رواني و جسمي نوزاد و مادر خواهد شد و در طولانيمدت از جنبه اقتصادي نيز به نفع خانواده خواهد بود. دكتر ليلي انگجي، فوقتخصص روانپزشكي كودك، به تصويب رسيدن پيشنهاد مرخصي مردان پس از زايمان همسرانشان را مسئلهاي مهم در كاهش آسيبهاي تهديدكننده نظام خانوادگي ميداند.
اين روانپزشك اضافه ميكند، در بسياري از جوامع طرح مرخصي مردان پس از زايمان همسرانشان، مشمول پدران خانواده شده و آنها قبل از تولد فرزند با شركت در كلاسهاي روانشناسي تحت آموزش هاي لازم قرار گرفته و هفتههاي نخست تولد فرزندشان را در كنار مادر سپري ميكنند.
به عقيده دكتر انگجي، اجرا شدن طرح حداقل 40 روز مرخصي براي پدران پس از تولد فرزندشان اين فرصت را به آنها خواهد داد تا در امور فرزندپروري به همسر خود كمك كرده و شيرينترين لحظات زندگي را تجربه كنند. از طرف ديگر اين وضعيت به نفع نوزاد نيز خواهد بود و كودك از محبت پدري سيراب خواهد شد.
مادران نيز بويژه آنهایی كه تولد نخستين فرزند را تجربه ميكنند، با شرايط جديد بهتر تطابق پيدا ميكنند و فرزندپروري براي آنها آسانتر خواهد شد.
بهترین تصمیم در خوشایند ترین رویداد
دكتر مهدي زارع بهرامآبادي نيز در اين خصوص معتقد است، زايمان مادر و تولد فرزند يك رويداد خوشايند و در عين حال استرس آور و پرتنش براي خانواده محسوب شده و اين استرس نه تنها گريبانگير مادر خواهد شد، بلكه پدر و مادر همسران را نيز درگير ميكند. حمايت اعضاي خانواده مسئله مهمي است كه به ميزان قابل توجهي، از ميزان اين نقشها و استرسها كاسته و تطابق يافتن با اين تغيير جديد امكانپذير خواهد شد.
اين روانشناس و مشاور خانواده اضافه ميكند، حمايت عاطفي از مادر وظيفه اصلي پدر خانواده است. در واقع شوهران به عنوان يك عضو مهم در شبكه اجتماعي نقش تعيين كنندهاي در حفظ سلامت رواني مادر پس از زايمان ايفا ميكنند. بايد توجه داشت، تغييرات هورموني كه به واسطه بارداري و زايمان در مادر ايجاد ميشود، زمينهساز ايجاد افسردگيهاي پس از زايمان بوده و باعث تغييرات خلقي در مادر ميشود. از اين رو زنان بيش از هر زماني به حمايت بيشتر همسران نيازمند هستند.
حضور پدر در هفتههاي اول تولد نوزاد، سبب ميشود تا مادر با اين تغييرات كنار بيايد و به راحتي اين دوران سپري شود. در صورتي كه زمينه مناسب فراهم شود، سيستم بيولوژيكي بدن مادر به حالت عادي بازميگردد. اين در حالي است كه در برخي زنان كه ممكن است، عوامل ژنتيكي و تغييرات هورموني زمينهساز تظاهر علائم افسردگي شوند، حضور نداشتن مؤثر پدر و حمايت نكردن از همسر باعث پيشرفت و تشديد بيماري ميشود كه ممكن است، سالها باقي مانده و سلامت مادر را تهديد كند.
به یادماندنی ترین حمایت
دكتر ليلي انگجي، روانپزشك كودك، تفاهم داشتن زوجين و مسئوليتپذيري مردان را در بهرهمندي بهينه از مرخصي مردان پس از زايمان همسرانشان مهم دانسته و معتقد است، در خانوادههاي موفق، پدران در مدت زماني كه حضور بيشتري در خانه دارند، قسمتي از مسئوليتهاي خانهداري را به عهده گرفته و با آموختن مهارتهاي فرزندپروري به همسر خود كمك ميكنند.
اين روانپزشك معتقد است، بسياري از مردان، روشهاي همراه شدن با همسرشان در امور خانهداري و فرزندپروري را نميدانند و حضور آنها در كنار همسرشان در مدت زمان مرخصي بيتأثير است.
از اين رو شركت در كلاسهاي مهارت همسرداري، مراقبتهاي پس از زايمان و فرزندپروري قبل از تولد فرزندان مفيد خواهد بود. توصيه ميشود، والدين هر دو در اين كلاسها شركت كرده يا با مشاهده برنامههاي كمكآموزشي، برنامهاي را طرح كنند كه بهترين استفاده را از مرخصي پس از زايمان برده و مؤثرترين نتيجه را كسب كنند.
دكتر مهدي زارع بهرامآبادي تغيير در سبك زندگي خانوادهها را يكي از دلايل به تصويب رسيدن قانون مرخصي مردان پس از زايمان همسران ميداند و معتقد است: در جامعه صنعتي امروزي شمار خانوادههاي گسترده رو به زوال ميرود و تعداد خانوادههاي هستهاي رو به افزايش است. از اين رو با پيدايش اين محدوديتها، ارتباطات اجتماعي كمتر شده و بيشترين بار حمايت عاطفي و اجتماعي بر دوش مردان است.
در صورتي كه اين پيشنهاد به مرحله اجرا درآيد، استرس و تنش خانواده كاهش پيدا ميكند، اين در حالي است كه حضور نداشتن پدر در خانواده استرس مرد را بيشتر كرده و ممكن است منجر به افت بازدهي و كارايي مردان در محيط كار شود.
اين روانشناس اضافه ميكند، مردان بايد از مدت زمان مرخصي كمال استفاده را كرده و با انجام همكاريهاي لازم نشان دهند كه در قبال فرزند و همسر خود مسئوليتپذير بوده و حضوري كارآمد دارند. اين مسئله روابط عاطفي مستحكم و مؤثري را در آينده براي زوجين به ارمغان خواهد آورد.
روزنامه ایران 7 آذر 89