- شما از صمیمی شدن با دیگران، حتی همسرتان اجتناب می کنید.
شما مدام نگرانید که مبادا همسرتان بمیرد.
شما مدام نگرانید که همسرتان در حال انجام چه کاری است.
شما شدیداً به همسرتان وابسته می شوید.
از دست همسرتان عصبی می شوید و او را بی وفا و خیانت کار می دانید.
دو نوع تله زندگی رها شدگی وجود دارد که هر کدام از آنها بنا به دلایل خاصی به وجود می آید:
نوع اول
در کودکانی اتفاق می افتد که والدینی سخت حمایت گر دارند و کودک با چالش های مختلف زندگی رو به رو نمی شود.
نوع دوم
اگر محیط زندگی بسیار بی ثبات باشد و کودک نتواند احساس اطمینان را از والدین خود بگیرد.
اگر یکی از این دو حالت در تربیت شما وجود داشته است پس احتمالاً در ارتباط های که در آن هستید بسیار از طرد شدن و رها شدن توسط اطرافیان و دوستان خود میترسید.
2. طرحواره بی اعتمادی و بد رفتاری
- احساس مورد سوء استفاده قرار گرفتن از دیگران.
به دیگران اجازه می دهید که با شما بد رفتاری کنند زیرا این اتفاق را حق خود می دانید.
به دیگران رو دست می زنید قبل از اینکه به شما حمله کنند.
از رابطه جنسی لذت نمی برید.
در کنار دیگران راحت نیستید.
به راحتی در مقابل دیگران تسلیم می شوید.
احساس می کنید دیگران از رنج کشیدن شما لذت میبرند.
3. طرحواره محرومیت هیجانی
- نشانه های تله محرومیت هیجانی موارد زیر است:
نیازهای خود را به شریک عاطفی خود نمی گویید.
احساس ناکامی و محرومیت می کنید.
عصبانی و پر توقع هستید.
سرد، نجوش، نامهربان و دست نیافتنی می شوید.
4. طرد اجتماعی
- احساس می کنید با بقیه متفاوت هستین و نقص خاصی دارید.
در محل کارتان معمولاً در حاشیه هستید.
در جمع ها و یا گروهای اجتماعی شرکت نمی کنید.
5. طرحواره وابستگی
- نشانه های تله وابستگی موارد زیر است:
شما همیشه به دنبال فرد قوی تر و عاقل تر از خودتان هستید.
از پذیرش چالش ها و شغلهای جدید اجتناب می کنید.
تصمیم گیری ها را به همسرتان واگذار می کنید.
شما انگار ستاره دنبال داره والدینتان هستید.
از تنهایی می ترسید و از تنها مسافرت رفتن خود داری می کنید.
6. طرحواره آسیب پذیری
- معمولاً این افراد دچار اضطراب فراگیر هستند.
نگران سلامتی و بیماری هستند.
معمولاً دچار حملات وحشت زدگی می شوند.
هر جا که بفهمند خطری وجود دارد مداخله نمی کنند.
از همسرشان می خواهند که از ایشان مراقبت کند.
7. طرحواره نقص و شرم
- اگر همسرتان به شما احترام بگذارد انگار خوشی بهتان نیامده و باور نمی کنید.
خویشتن واقعیتان را باور نمی کنید.
نسبت به همسرتان احساس مالکیت دارید.
خودتان را جلوی همسرتان تحقیر می کنید.
از فرزندان خود به شدت انتقاد می کنید.
8. طرحواره شکست
- برای کسب مهارت شغلی لازم هیچ تلاشی نمی کنید.
تلاش نمی کنید که در شغل خودتان موفق شوید.
تحمل ندارید برای دیگران کار کنید.
می ترسید در زمینه کاریتان ابتکار عمل و خلاقیت داشته باشید.
9. طرحواره اطاعت
- بیشتر مواقع به دیگران اجازه می دهید که طبق نظر خود و دیدگاه خودشان عمل کنند.
سعی می کنید در بیشتر مواقع با دیگران مخالفت نکنید.
سخت مشتاق هستید تا نظر دیگران و رضایتشان را جمع کنید.
از خواسته ها، نیازها و تمایلات خود آگاه نیستید.
به خاطر حمایت و مراقبت از دیگران معمولاً خودتان را نادیده می گیرید.
10. طرحواره معیارهای سخت گیرانه
- به خاطر قرار گرفتن در استرسهای روزمره سلامتی شما در خطر افتاده است.
تعادل بین کار و تفریح را از دست داده اید.
به نظر می رسد کل موفقیت شما تحت تأثیر موفقیت، کسب موقعیت اجتماعی و ثروت اندوزی می گذرد.
انرژی شما صرف نظم و انضباط زندگیتان می شود.
دیگران در کنار شما احساس بی کفایتی و ناکارامدی می کنند.
به دلیل اینکه مدام در حال تلاش هستید فکر می کنید که سلامتی شما به خطر افتاده است.
11. طرحواره استحقاق
الف- اطاعت: واپس زنی تمایلات و ترجیحات شخصی و پیروی از ترجیحات دیگران.
ب- اطاعت از هیجانات دیگران: واپس زنی تظاهرات هیجانی خود مخصوصاً خشم، معمولاً در بردارنده این برداشت است كه تمایلات و احساسات شخص اعتبار ندارد و برای دیگران مهم نیستند. این باور به شكل اطاعت افراطی است كه هر لحظه ادامه دارد و بروز می كند. تجلی عینی این حالت با حساسیت بیش از حد نسبت به احساسات مثبت دیگران مشخص می شود. به طور كلی وجود این طرحواره منجر به خشمی می شود كه در علائم ناسازگارانه مثل رفتارهای پرخاشگرانه- منفعلانه، طغیان عاطفی كنترل نشده، علائم روان تنی، كناره گیری از محبت، كنش نهایی و سوء مصرف مواد تجلی می یابد.
12- ایثار: تمركز افراطی به ارضای نیازهای دیگران در زندگی روزمره به گونه ای كه از رضایتمندی خود فرد جلوگیری نماید، رایج ترین، استدلالی كه برای این كار ذكر می شود عبارت است از جلوگیری از آسیب زدن به دیگران، جلوگیری از احساس گناه ناشی از خودخواهی یا برای تداوم ارتباط با افرادی كه نیازهایشان را درك می كنیم. وجود این طرحواره اغلب باعث حساسیت بیش از حد نسبت به درد و رنج دیگران می شود. اسن طرحواره باعث می شود تا فرد احساس كند كه نیازهای او به قدر كافی ارضا می شود همچنین ارضا آنها باعث رنجش افرادی می شود كه از او نگهداری می كنند.
13- پذیرش جویی/جلب توجه تأكید افراطی در كسب توجه و تأكید دیگران كه موجب عدم شكل گیری معنایی مطمئن و واقعی از خود می شود. عزت نفس فرد به جای تمایلات طبیعی خود بیشتر به واكنش های دیگران وابسته است.
14- تنبیه: باور به اینكه افراد به خاطر اشتباهاتشان باید شدیداً تنبیه شوند. اغلب شامل گرایش به خشم، تنبیه و بی صبری در مورد افرادی (از جمله خود شخص) می شود كه طبق معیارها و انتظارات او عمل نكرده اند. معمولاً این گونه افراد به سختی از اشتباهات خودد و دیگران چشم پوشی می كنند، به این دلیل كه میلی به در نظر گرفتن كیفیات ویژه، نادیده گرفتن نواقص دیگران و همدلی با احساسات آنها ندارند.
15- منفی گرایی/بدبینی
تمركز مداوم بر جنبه های منفی زندگی (درد، مرگ، دلخوری، فقدان، عدم توافق، تعارض، گناه،مشكلات حل نشده، اشتباهات بالقوه، خیانت، كارهایی كه می توانند غلط باشد) همراه با دست كم گرفتن جنبه های مثبت و خوش بینانه و غفلت از آنها، معمولاً شامل انتظار افراطی در طیف وسیعی از موقعیت های كاری، مالی و بین فردی می شود. این حالت ها اشتباهات شدیدی را به وجود می آورد یا اینكه در نهایت احساس می كند زندگی شخصی اش از هم پاشیده است اغلب باعث ترس غیر معمول از اشتباه كردن می شود.
16- خویشتنداری و خود انضباطی ناکافی (IS)
فرد دارای این طرحواره از اجرا کردن خودکنترلی سرباز میزند یا در پیاده کردن آن به مشکل برمیخورد، تحمل شکست و ناکامی را برای رسیدن به اهداف فردی خود ندارد یا بیان افراطی احساسات و تکانههای خود را مهار نمیکند. بیمار در گونهی ملایمتر این طرحواره تاکید اغراقآمیزی بر اجتناب از ناراحتی دارد: او از درد، تعارض، مواجهه، مسئولیت یا تلاش شدید پرهیز میکند، اما این اجتناب برای او به بهای نرسیدن به رضایت فردی، تعهد یا کمال تمام میشود.
17- خود تحول نایافته/ گرفتار (EM)
نزدیکی و درگیری عاطفی شدید با یک یا چند نفر از نزدیکان ـ غالباً والدین ـ به بهای نرسیدن به رشد اجتماعی بهنجار یا تفرد کامل به دست میآید. طرحواره گرفتار غالباً با این باور همراه است که حداقل یکی از افراد درگیر قادر نیست بدون حمایت مداوم دیگری به زندگی خود ادامه دهد یا خوشبخت باشد. این طرحواره با احساس غرق شدن در دیگری یا یکی شدن با دیگری همراه است یا این که فرد هویت فردی بسندهای ندارد. این طرحواره غالباً به صورت احساس پوچی و تقلای بیحاصل و گمگشتگی تجربه میشود و فرد در موارد شدید حتی وجود و هستی خود را زیر سوال میبرد.
18- آسیبپذیری نسبت به ضرر و بیماری (VH)
ترس اغراقآمیز از این که هر آن ممکن است فاجعهای قریبالوقوع رخ دهد که نمیتواند از آن جلوگیری کند. این ترس متمرکز بر یک یا چند مورد زیر است:
1- فاجعه های پزشکی مانند حمله قلبی یا ایدز
2- فاجعه های هیجانی مانند دیوانه شدن
3- فاجعه های بیرونی مانند سقوط آسانسور، قربانی جنایت شدن، سقوط هواپیما یا زلزله
حوزههای طرحوارهها
حوزههای طرحوارهها شامل ۵ طبقهبندی از نیازهای برآورده نشده هستند که به صورت ۱۸ گروه طرحواره ناسازگار اولیه درآمدهاند و توسط یانگ، کلاسکو و ویشار تبیین شدهاند.
الف) بریدگی و طرد که شامل ۵ طرحواره است:
1.طرد و رهاشدگی
2. بیاعتمادی / بد رفتاری
3.محرومیت هیجانی
4. نقص و شرم
5. بیگانگی و انزوای اجتماعی
ب) استقلال و عملکرد مختل شده که شامل ۴ طرحواره است:
1.وابستگی / بی کفایتی
2. آسیبپذیری نسبت به بیماری و ضرر
3.گرفتار / خود تحول نیافته
4. شکست
ج) محدودیتهای مختل که شامل ۲ طرحواره است:
1.استحقاق / بزرگ منشی
2. خود کنترلی و خود انضباطی ناکافی
د) دیگر جهتمندی که شامل ۳ طرحواره است:
1.اطاعت
2.ایثار
3.تأییدطلبی
ه) گوش به زنگی بیش از حد و بازداری که شامل ۴ طرحواره است:
1.منفی گرایی / بدبینی
2.تنبیه گرایی
3.استانداردهای سفت و سخت / انتقاد جویی
4.بازداری هیجانی
خلاصه مطلب:
افراد سالم طرحواره های سالم و قابل تغییری دارند و انعطاف پذیرند و افرادی که دچار آسیب شده اند، طرحواره های سخت و شکننده ای دارند و به همین دلیل به راه و زمان طولانی تری برای درمان نیاز دارند.
طرحواره درمانی با کمک مصاحبه و پرسشنامه به شناسایی طرحواره های و ذهنیت های غالب مراجع پرداخته و با بیان مفهوم طرحواره و معرفی آنها به وی کمک می کند تا رفتار و تصمیم گیری های خود را بر اساس واقعیت ها انجام دهد نه بر اساس طرحواره.
طرحواره یک الگوی منسجم، پایدار و منفی است که در طول کودکی و نوجوانی شکل گرفته و توسعه مییابد. زمانی که نیازهای اصلی فرد در کودکی دیده و برآورده نمیشوند، طرحواره های منفی رشد میکنند.
در طرحواره درمانی، شما به کمک یک درمانگر، به کشف و درک طرحواره های خود در زندگی می پردازید. هدف از طرحواره درمانی این است به شما آموزش دهد، چگونه می توانید نیازهای عاطفی تان را به روشی سالم برآورده کنید که باعث پریشانی شما نشود.
نمونه ای از پاسخ های مقابله ای ناسازگار
طرحواره ناسازگار اولیه |
نمونه ای از تسلیم |
نمونه ای از اجتناب |
نمونه ای از جبران افراطی |
رها شدگی/بی ثباتی |
انتخاب همسری كه نمی تواند متعهد باشد و رابطه ای پایدار برقرار كند |
اجتناب از روابط صمیمانه یا افراط در نوشیدن مشروب به هنگام تنهایی |
چسبیدن و دلگیر كردن همسر تا حدی كه از او دور شود حملات آتشین به همسر به خاطر جدایی های جزیی |
بی اعتمادی/بدرفتاری |
انتخاب همسر بد رفتار و اجازه دادن به او برای بدرفتاری |
اجتناب از آسیب پذیر بودن و اعتماد كردن به كسی، رازداری |
استفاده و سوء استفاده از دیگران (قبل از اینكه دیگران این كار را با او انجام دهند) |
محرومیت هیجانی |
انتخاب همسری كه محرومیت هیجانی دارد و درخواست نكردن از دیگران برای ارضا نیازهایش |
اجتناب از روابط صمیمانه با دیگران |
برآورده ساختن توقعات هیجانی همسر و دوستان |
نقص/شرم |
انتخاب دوستان انتقادگر و طرد كننده: تحقیر خود |
اجتناب از بیان احساسات و افكار واقعی و اجازه دادن به دیگران برای نزدیك شدن به او |
انتقاد و طرد دیگران به طوری كه به نظر می رسد خودش بی نقص است. |
انزوای اجتماعی/بیگانگی |
تمركز افراطی بر تفاوت های موجود با دیگران به جای تأكید بر شباهت ها به هنگام شركت در جلسات اجتماعی |
اجتناب از موقعیت ها و گروه های اجتماعی |
گندم نمای جو فروش شدن برای جذب شدن با گروه ها |
وابستگی/بی كفایتی |
درخواست از افراد مهم زندگی(همسر، دوستان) تا تمام تصمیم های مالی او را به عهده بگیرند. |
اجتناب از درگیر شدن با چالش های جدید مثل یادگیری رانندگی |
خوداتكایی به طوریكه از كسی چیزی نخواهد (مستقل نما) |
آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری |
مطالعه وسواس گونه بخش حوادث روزنامه و روشن بینی آنها در موقعیت های روزمره زندگی |
اجتناب از مكان هایی كه ایمنی كامل ندارد |
انجام كارها بدون هیچگونه پروایی و بدون توجه به خطرات احتمالی |
شكست |
انجام كارها به صورت وارونه یا تصادفی |
اجتناب كامل از چالش های كاری، اهمال كاری در كارها |
با وادار كردن خود به كار به یك آدم بیش از حد موفق تبدیل شدن |
خود تحول نایافته/گرفتار |
گفتن هر چیزی به مادر حتی سن بزرگسال، زندگی با والدین |
اجتناب از روابط صمیمی، مستقل ماندن |
تلاش به نحوی تا به افراد مهم زندگی خود ثابت كند كه گرفتار نیست |
استحقاق/بزرگ منشی |
زور گفتن به دیگران برای اینكه كارهایش را انجام دهند، لاف زدن راجع به كارهایش |
اجتناب از موقعیت هایی كه عملكردش در سطح متوسط باشد یا برتر نباشد |
توجه افراطی به نیازهای دیگران |
خویشتن داری/خود انضباطی ناكافی |
به راحتی از انجام تكالیف روزمره دست كشیدن |
اجتناب از كار یا پذیرفتن مسئولیت |
خویشتن داری یا خودانضباطی شدید |
اطاعت |
اجازه به دیگران تا موقعیت را كنترل وانتخاب كنند |
اجتناب از موقعیت هایی كه مستلزم تعارض با دیگران است |
نافرمانی در مقابل مراجع قدرت |
ایثار |
دادن بسیاری از چیزها به دیگران در عوض هیچ چیزی نخواستن |
اجتناب از موقعیت های مستلزم دادن و دهش |
تا حد ممكن چیزی را به دیگران ندهد |
پذیرش جویی/جلب توجه |
تلاش برای تأثیر گذاشتن روی دیگران |
اجتناب از تعامل با كسانی كه غبطه پذیرش آنها را می خورد |
معاشرت كردن با دیگران به نحوی كه عدم پذیرش دیگران را بر می انگیزد، از قافله عقب ماندن |
منفیگرایی/بدبینی |
تمركز بر نكته های منفی، نادیده گرفتن جنبه های مثبت، نگرانی های مداوم، انجام ندادن كارها بدلیل اجتناب از هر نتیجه منفی احتمالی |
مشروب خواری برای پاك كردن احساسات بدبینانه و فلاكت بار |
خوش بینی زیاد، انكار واقعیت های ناخوشایند |
بازداری هیجانی |
خود را خوشرو نگه داشتن، از نظر هیجانی كسل كننده بودن |
اجتناب از موقعیت هایی كه افراد راجع به احساسات خود بحث می كنند یا آنها را بیان می نمایند |
|
معیارهای سرسختانه/بیش انتقادی |
وقت گذاشتن بیش از حد برای بی نقص بودن |
اجتناب از موقعیت ها و تكالیف كه عملكرد خود مورد قضاوت قرار می گیرد |
بی توجهی به معیارها و انجام كارها بدون وقت و شتابزده |
تنبیه |
رفتار كردن با خود و دیگران به شیوه تنبیه گرانه و بی رحمانه |
اجتناب از دیگران بدلیل ترس از تنبیه |
رفتار كردن با بخشندگی فوق العاده زیاد |