وسواس ، عقده یا هیجان یا تکانه‌ای است عصبی (ایمپالس) که به شکلی متوالی برخلاف میل بیمار از شکل ناخودآگاه به صورت خودآگاه درآمده و باعث ایجاد پالس‌های عصبی خاص می‌شود تا در او ناراحتی و اضطراب برانگیزد و در نتیجه فرد برای رهایی از آن فشار عصبی، اقدام به انجام عملی خاص کند.

مثل شستشوی مکرّر دست‌ها یا شمارش چندبارهٔ پول یا کلمات و حروف و غیره. در جواب چنین حمله‌ای معمولاً شخص می‌کوشد از آن بگریزد و آن فکر خاص را از ذهن خود بیرون کند یا آن را با عمل و فکر دیگری جایگزین نماید و البته آگاهی دارد که این وسوسه‌ها مزاحم ذهن او هستند و برخلاف تزریق ، از خارج تحمیل نمی‌شوند


این اختلال اگر جزو دسته اختلال وسواس فکری باشد به معنای این است که فرد مدام به چیزی فکر می‌کند که او را آزار می‌دهد و اگر از دسته وسواس عملی باشد او را وادار به انجام کاری می‌کند که ممکن است بیش از ۵۰ بار در طول روز آن را تکرار کند. برای مثال افرادی که به وسواس عملی مبتلا هستند ممکن است که مدام احساس کثیف بودن دست‌هایشان و یا وسایل اطرافش‌شان را داشته باشند. این احساس سبب می‌شود که دست به کار شوند و اقدام به شستن دست‌ها یا تمیز کردن منزل حتی برای بار دهم در یک روز شوند.

طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی 5-DSM، اختلال وسواسی -جبری و اختلالات مرتبط شامل اختلال وسواسی- جبری OCD، اختلال بدریخت انگاری بدن،اختلال ذخیره سازی ، اختلال کندن مو، اختلال خراشیدن پوست، اختلال وسواسی -جبری و اختلالات ناشی از مواد/دارو، اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط ناشی از بیماری طبی، اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط معین دیگر و اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط نامعین می‌باشد.

اکثر افرادی که مبتلا به اختلال وسواس جبری می‌شوند، در مراحل اولیه برخی از علایم این بیماری را به‌طور خفیف تجربه می‌کنند و می‌توان از تشدید علایم در برخی از آن‌ها پیش از آن‌که به‌طور کامل دچار بیماری شوند جلوگیری کرد.

درمان اختلال وسواس اجباری ازجمله درمان وسواس فکری شامل سه مرحلهٔ روان‌درمانیِ شناختیِ رفتاری، رفتار درمانی  و  دارو درمانی  است

گاهی این افراد انقدر از این وضعیت رنج می‌برند که نیاز شدید به مراجعه کردن به پزشک را دارند تا از شر عواقب ذهنی و جسمی این وسواس‌ها در امان بمانند. اختلال وسواس می‌تواند اکتسابی باشد یا نتیجه ژنتیکی و همان ارثی را داشته باشد. این اختلال می‌تواند در ده سالگی و یا حتی پس از عبور از سن سی سالگی خودش را نشان دهد.

اختلال وسواس به چند گروه تقسیم می‌شود؟
اختلال وسواس همانطور که گفته شد در دو دسته متفاوت قرار می‌گیرد و به دسته‌های وسواس فکری و وسواس عملی تقسیم می‌شود.
۱. اختلال وسواس عملی: اختلال وسواس عملی اختلالی است که در آن فرد مرتبا در حال تکرار کردن کاری است که ممکن است چند دقیقه و یا چند ساعت پیش انجام داده باشد و یا اینکه به دلیل ترس از کثیف بودن اشیا و وسایل اطرافش سعی در پرهیز از استفاده کردن و یا دست زدن به آنان کند. برای مثال می‌توان رفتارهای زیر را در دسته مبتلایان به وسواس عملی قرار داد.
· پرهیز کردن از دست زدن به وسایل در محیط‌های عمومی
· پرهیز کردن از دست دادن به افراد در هنگام احوال پرسی
· شستن مکرر دست‌ها و حمام رفتن‌های بی‌رویه
· مرتب کردن وسایل و چینش بیش از حد منظم آنان

۲. اختلال وسواس فکری: اختلال وسواس فکری که بسیار استرس‌زا است می‌تواند در افراد همراه با ترس باشد. این افراد دائما ترس از اتفاق افتادن حادثه‌ای را دارند که شاید در دنیا واقعی هرگز اتفاق نیفتد و این ترس فقط زاده ذهن و افکار آنان است. برای بهتر درک کردن این اختلال به مثال‌های زیر دقت کنید.
· ترس از تصادف کردن در هنگام رانندگی
· ترس از آسیب رساندن به دیگران
· ترس بیش از حد از دیگران بخاطر آسیب‌های احتمالی که ممکن است به وجود آورند.
· ترس از دزدیده شدن وسایل و قفل کردن افراطی در و پنجره
· ترس از آلودگی و بیماری ناشی از آن
· ترس از بی‌نظم شدن وسایل کمد و یا خانه و استرس ناشی از آن

چطور با بیماری وسواس مقابله کنیم؟
 پاسخ دادن به این پرسش کار ساده ای نیست  و از آنجایی که درمان اختلال وسواس در افراد مختلف میتواند متفاوت باشد باید حتما به روانشناس ، پزشک یا روانپزشک مراجعه و راهنمایی گرفت پزشکان معمولا با به کار بردن ترکیبات دارو درمانی و روان درمانی می‌توانند به بیمارانی که از این اختلال رنج می‌برند کمک کنند.