به گزارش میگنا خستگی در 14 تا 96 درصد بیماران مبتلا به سرطان، به ویژه بیماران تحت درمان روی میدهد. خستگی ناشی از سرطان، علل بیولوژیک، روانی و رفتاری دارد. بیمار ممکن است دچار عدم تحمل نسبت به فعالیت و ورزش شود. خستگی میتواند موجب احساس درماندگی و کاهش توانایی انجام در اثر فقدان انرژی شود. نشانههای اختصاصی خستگی، فیزیکی، روانی یا عاطفی هستند.
برای درمان مؤثر خستگی ناشی از سرطان باید آن را از سایر انواع خستگی تشخیص داد. خستگی ممکن است حاد یا مزمن باشد. خستگی حاد به سرعت شروع میشود، مدت کمی طول میکشد و به صورت خستگی معمولی است. استراحت میتواند موجب تسکین خستگی شود. خستگی مزمن، مدت زیادی طول میکشد. سندرم خستگی مزمن، عبارت است از خستگی طولانی و مقاوم توان فرسایی که عود میکند.
عوامل احتمالی ایجاد خستگی در سرطان عبارتند از: درمان سرطان، کم خونی، مصرف داروها، کاهش وزن و اشتها، تغییرات متابولیسم، کاهش میزان هورمونها، ناراحتی عاطفی، اشکال در خوابیدن، عدم فعالیت، اشکال تنفسی، کاهش قدرت و هماهنگی عضلانی، درد، عفونت، ابتلا به بیماری دیگر علاوه بر سرطان.
سندرم خستگی و احساس فرسودگی در بیماران سرطانی، توسط متخصصان سرطان شناس در سراسر جهان، خستگی وابسته به سرطان (CRF) نامیده میشود.
خستگی یک شکایت شایع و ناخوشایند در بیماران سرطانی است که در 75 تا 25 درصد موارد مشاهده میشود. امروزه مطالعه خستگی در بیماران سرطانی از موضوعات جهانی محسوب میگردد. و به عنوان یک تشخیص در تجدیدنظر طبقه بندی بین المللی بیماریها در نظر گرفته شده است. علل دقیق خستگی هنوز ناشناخته است و این مسئله ارائه توصیههای لازم جهت رفع آن را با مشکل مواجه میسازد.
خستگی وابسته به سرطان میتواند در طولانی مدت ادامه یابد. و روی خلق، توانایی ذهنی، فعالیتهای روزانه، مراقبت شخصی، روابط بین فردی و احساس از خود تأثیر بگذارد. خستگی ناشی از سرطان با خستگی معمولیای که افراد در طول روز و در حین انجام فعالیتهای روزمره احساس میکنند، متفاوت است. خستگی ناشی از مشاغل و فعالیتهای روزمره اغلب یک مشکل کوتاه مدت در نظر گرفته میشود که با استراحت بهبود مییابد. اما خستگی وابسته به سرطان شدیدتر است، با استراحت و خواب رفع نمیشود و مشکلات زیادی برای بیماران سرطانی ایجاد میکند.
خستگی در بیماران سرطانی معمولاً باعث احساس بیزاری و بی میلی به فعالیتهای روزمره، مقابله ناکافی با بیماری و انزوای اجتماعی میشود.
خستگی باعث ناتوانی فرد بیمار در پرداختن به شغل و حرفه میشود. بنابراین ممکن است برای بیمار مشکلات اقتصادی ایجاد کند.
به گزارش میگنا بیماران مبتلا به سرطان خستگی را به عنوان یک احساس ضعف و بی حالی، فقدان انرژی در راه رفتن توصیف میکنند که حتی یک فعالیت جزئی نیز میتواند در آنها احساس خستگی و درماندگی را به وجود آورد. برای تعداد زیادی از بیماران سرطانی، خستگی مشکلات بیشتری از درد، تهوع، استفراغ و یا افسردگی ایجاد میکند. بین خستگی و کیفیت زندگی بیماران رابطه معکوس وجود دارد. تأثیر خستگی بر بیمار سرطانی شامل کاهش عملکرد شغلی و اجتماعی، برهم ریختگی روابط بین فردی، نارسایی در انجام نقشهای خانوادگی و اجتماعی و برهم ریختگی وضعیت عاطفی است.
احساس خستگی در طی دوره شیمی درمانی و رادیوتراپی شدیدتر میشود. این احتمال وجود دارد که احساس خستگی بعد از دورههای درمان پایدار بماند و یا اینکه کاهش یابد.
تحقیقات پیشنهاد میکنند که بین 100 تا 70 درصد بیماران سرطانی برای رفع خستگیشان در پی درمان هستند. و 50 تا 30 درصد بیماران که تحت عمل جراحی قرار گرفتند، گزارش میکنند که خستگی آنها برای ماها یا حتی سالها بعد از اتمام درمان باقی میماند.
بیماری سرطان به طور مستقیم و غیرمستقیم میتواند علت خستگی باشد. به طور مستقیم با ایجاد کم خونی و به طور غیرمستقیم، با انتشار مواد سمی در بدن که کارکرد سلولهای بدن را تغییر میدهد، احساس خستگی را در بدن بیمار ایجاد میکند. خستگی با بسیاری از درمانهای معمول سرطان همانند شیمی درمانی و رادیوتراپی متداول است. درمانهای سرطان اغلب سلولهای مغز استخوان را میکشند که این باعث خستگی میشود چون گلبولهای قرمز خون، اکسیژن را به تمام سلولهای بدن منتقل میکنند.
کاهش زیاد گلبولهای قرمز خون (کم خونی) باعث انرژی پایین بیمار میشود. درمانهای سرطان همان طور که سلولهای سرطانی را میکشند، سلولهای نرمال و سالم بدن را نیز میکشند. بنابراین بدن به ترمیم سلولهای آسیب دیده میپردازد. بنابراین بدن برای حذف و پاکسازی سلولهای تحلیل رفته و ترمیم بافت های آسیب دیده به انرژی زیادی نیاز دارد. با این وجود، علت خستگی برای هر بیمار سرطانی متفاوت است.
و پزشکان همیشه نمیدانند دقیقاً علت خستگی بیمار چیست؟ تعداد زیادی از عوامل وابسته به درمان و وابسته به بیماری با خستگی ارتباط دارد:
آشفتگیهای هیجانی – عاطفی (شامل افسردگی و اضطراب)
مشکلات خواب
داروهایی که خستگی را تشدید میکند.
مشکلات تغذیه
سطح پایین فعالیت فیزیکی و عدم ورزش
استفاده از الکل و دیگر داروهای تجویز نشده.
الف) کم خونی: کاهش سلولهای قرمز خون کم خونی نامیده میشود. علائم کم خونی در بیماران سرطانی معمولاً شامل:
1- افزایش ضربان قلب
2- کاهش تنفس
3- مشکلات تنفسی در هنگام فعالیت (همانند قدم زدن یا بالا رفتن از پلهها)
4- گیجی
5- زردی پوست، دهان و ناخنها
6- احساس خستگی.
آنمی مزمن همراه با سرطان به ندرت تهدیدکننده حیات است، اما اثر منفی زیادی بر کیفیت زندگی بیماران دارد. شدت خستگی به عنوان یکی از علائم شایع آنمی میتواند توانایی بیمار برای انجام فعالیتهای روزمره زندگی را کاهش دهد. موجب افزایش شدت اضطراب و افسردگی بیمار شده و کیفیت زندگی بیمار را کاهش دهد.
غفاری و همکاران (1388) در پژوهشیای مقطعی نشان داد که یکی از عوامل مهم فیزیولوژیک مؤثر در خستگی، کم خونی است. در این بررسی 8/67 درصد بیماران دارای خستگی ناشی از کم خونی بودند.
ب) درد: در حال حاضر سرطان یک مشکل بزرگ جهانی است. و 75 درصد مبتلایان به سرطان پیشرفته درد را تجربه میکنند. یکی از روشهای تسکین درد استفاده از شیوههای رفتاری (غیرتهاجمی) است.
درد در بیماران مبتلا به سرطان باعث کاهش فعالیت، اشتها، مشکلات خواب و افسردگی میشود. که همه اینها میتواند به احساس خستگی منجر شود. درد در بیماران سرطانی نباید به عنوان بخشی از درمان سرطان پذیرفته شود.
ج) آشفتگیهای هیجانی: بیماران مبتلا به سرطان معمولاً هیجانات ناخوشایندی مانند خشم، ناامیدی و افسردگی و اضطراب را تجربه میکنند. که باعث آشفتگیهای روحی فرد بیمار میشود.
آشفتگیهای روحی-هیجانی میتوانند احساسی از غمگینی برای از دست دادن سلامتی و یا ترس از آنچه که در آینده رخ خواهد داد را شامل شود. این احساسها برای بیماران مبتلا به سرطان طبیعی است؛ اما گاهی وقتها آشفتگیهای روحی باعث مشکلات فیزیکی مانند خستگی میشود.
د) داروها: داروهای ضدتهوع که برای بیماران سرطانی تجویز میشوند معمولاً باعث ایجاد مشکلاتی در تفکر و احساس خواب آلودگی و خستگی عضلانی میشوند.
ضدافسردگیها، داروهایی که برای بهبودی درد و رفع مشکلات خواب تجویز میشوند نیز علائم خستگی عضلانی را در بیماران سرطانی تشدید میکنند.
ه) مشکلات خواب: بیماران سرطانی معمولاً از بیداریها یا کابوسهای شبانه، یا بیدار شدن در صبح زود رنج میبرند. و نیاز مبرم به خوابیدن را احساس میکنند. مشکلات خواب معمولاً یکی از علتهای احساس خستگی در بیماران سرطانی است.