سلامت معنوی به عنوان یک احساس درونی و رضایت‌بخش، همراه با ارتباطات سازنده با خود و دیگران و وجود متعالی در چهارچوب فرهنگی خاص هر جامعه تعریف می‌شود به گزارش میگنا رسانه سلامت روان ایران این مفهوم نشان‌دهنده کیفیت زندگی فرد در بعد معنوی است و به معناداری، ارتباطات سازنده، وجود متعالی، و رضایت از زندگی و تاب آوری اشاره دارد. سلامت معنوی در مراحل بالای هرم نیازهای مازلو قرار دارد و نمایانگر بالاترین سطح ممکن از کمال وجودی فرد است .
بر طبق نظریه پولوتزین و الیسون (1982) سلامت معنوی دارای دو بعد عمودی و افقی است. بعد عمودی آن شامل احساس سلامتی در ارتباط با خدا (سلامت مذهبی) و بعد افقی آن شامل احساس رضایت و هدفدار بودن در زندگی است (سلامت وجودی).
زهرا نیازاده روانشناس و مترجم کتاب تاب آوری و مهاجرت اضافه میکند سلامت معنوی تعادل بین جنبه های جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی فرد است که باعث آرامش ذهن و احساس تمامیت و رفاه می شود و فرایندی از پیشرفت فرد به سوی ارتباطی هماهنگ است که از نیروهای درونی فرد سرچشمه می گیرد.
در مراحل بالای هرم سلامت معنوی، نیازهای مازلو شامل نیازهای شناختی و زیبایی شناختی، نیازهای متعالی بعدی، و نیازهای اولیه بیولوژیکی و فیزیولوژیکی قرار دارد. این نیازها شامل:
- نیازهای شناختی و زیبایی شناختی: این نیازها شامل توسعه شخصی، خلاقیت، دانش، زیبایی، و تفکر انتزاعی است.
نیازهای متعالی بعدی: این نیازها شامل توسعه فردی، خودباوری، خودشناسی، و تحقق بالاترین ظرفیت‌های فردی است.
نیازهای بیولوژیکی و فیزیولوژیکی: این نیازها شامل نیازهای اولیه مانند هوا، غذا، نوشیدنی، سرپناه، خواب، و رابطه جنسی می‌باشد
این نیازها نشان‌دهنده اهمیت توازن بین ابعاد مختلف زندگی فرد در مراحل بالای هرم سلامت معنوی و نیازمندی از توجه به جوانب مختلف زندگی انسان برای دستیابی به سلامت معنوی است.
از منظر قرآن و حدیث، عوامل دستیابی به سلامت معنوی شامل ابعاد مختلفی است که در این دو منبع مذهبی تبیین شده‌اند. برخی از عوامل اصلی شامل روحانیت، طهارت اندیشه، طهارت حواس ظاهری، طهارت قوه متخیله، و طهارت قوه عاقله است. از دیدگاه قرآن، طهارت اندیشه به عنوان کلید دستیابی به سلامت معنوی تلقی می‌شود که نیازمند طهارت حواس ظاهری، طهارت قوه متخیله از تخیلات فاسد و تصورات پراکنده، و طهارت قوه عاقله است که با خودشناسی و تفکر در آیات الهی همراه است
این عوامل نشان‌دهنده ارتباط نزدیک بین سلامت معنوی و عناصر روحانی و فکری فرد است که در جامعۀ اسلامی به عنوان چالش‌های مورد توجه برای دستیابی به سلامت معنوی شناخته می‌شود.
رابطه بین سلامت معنوی و تاب‌آوری یک حوزه جداب و مهم مطالعاتی است. تحقیقات نشان داده است که سلامت معنوی نقش مهمی در تعیین تاب آوری افراد دارد. تاب آوری افراد را قادر می سازد تا با وجود شرایط چالش برانگیز از توانایی های خود برای موفقیت و رشد در زندگی استفاده کنند و این چالش ها را به فرصت هایی برای پیشرفت شخصی تبدیل کنند اغلب مطالعات اهمیت بهزیستی معنوی را در پرورش تاب آوری و تأثیر آن بر توانایی افراد برای مقابله با مشکلات و ناملایمات برجسته کرده است.
زهرا نیازاده در خاتمه این مطلب آورده است که سلامت معنوی و تاب‌آوری در هم تنیده شده‌اند و بهزیستی معنوی اغلب به عنوان پایه‌ای برای
تاب‌آوری عمل میکند. افراد با بنیان معنوی قوی تمایل به نشان دادن سطوح بالاتری از انعطاف پذیری و تاب آوری دارند، زیرا باورها و ارزش هایشان به آنها احساس معنا، امید و هدف می دهد، که به نوبه خود توانایی آنها را برای غلبه بر موانع و پیشرفت در مواجهه با ناملایمات افزایش می دهد.
رابطه بین سلامت معنوی و تاب آوری بسیار مهم است، زیرا باورها و اعمال معنوی می توانند به طور قابل توجهی بر توانایی افراد برای مقابله با استرس، آسیب و چالش های زندگی تأثیر بگذارند.
دریافت صفحه با کد QR