ECT  یا الکترو شوک درمانی ( Electro Canvulse Therapy ) عبور دادن یک جریان الکتریکی محرک از مغز بیمار به مدت یک دهم تا یک ثانیه برای تولید یک تشنج بزرگ می باشد. بعبارتی دیگر الکتروشوک عبارت است از قرار دادن دو الکترود بر روی سر و انتشار یک جریان الکتریکی درون مغز که به تغییر شمیایی مغز منجر می شود. امروزه این روش درمانی بیشتر در درمان افسردگی ماژوری که به دیگر درمان ها پاسخ نداده است، به کار می رود . همچنین در درمان بیماری مانی(mania)، کاتانونی (catatonia) هم استفاده می شود.

تخمین زده می شود سالانه یک میلیون نفر در جهان از این روش درمانی استفاده کنند. این روش در سال 1930 توسط دو نورولوژیست ایتالیایی معرفی شد و از 1940 تا 1950 به عنوان یک روش درمانی جدید گسترش پیدا کرد اما هنوز طریقه کارکرد آن ناشناخته باقی مانده است.
 

طبق استانداردهای الکتروشوک، درمان با این روش باید با آگاهی کامل مریض از اثرات جانبی این روش باشد و تنها در صورتی درمان اجباری انجام می پذیرد که به نجات جان بیمار بینجامد.
 

اگر چه امروزه کمتر در موارد مقاوم از الکتروشوک استفاده مي‌شود و تنوع دارويي آن‌قدر زياد شده که به ندرت به مشکل «مقاومت دارويي» برمي‌خوريم، با اين حال، در چنين مواردي به الکتروشوک متوسل مي‌شويم. و یا مواردي که در آنها به هر دليل نمي‌توان از دارودرماني استفاده کرد؛ مثلا در زنان بارداري که افسردگي شديد (مخصوصا در ماه‌هاي اول بارداري) دارند، ترجيح مي‌دهيم از انواع داروها استفاده نکنيم و سراغ الکتروشوک برويو یا در مواقعي که خود بيمار هم تمايل داشته باشد، گاهي مي‌توانيم اين روش درماني را تجويز کنيم.
 

خوشبختانه الکتروشوک يکي از کم‌عارضه‌ترين درمان‌هاي افسردگي است و با اينکه برخي افراد معتقدند اين روش مي‌تواند عوارض دايمي روي مغز ايجاد ‌کند، قويا مي‌گويم که اين روش هيچ‌گونه اثر ماندگار يا دايمي روي مغز ندارد و هيچ‌گونه اختلال شناختي را نيز در فرد به وجود نمي‌آورد.

البته قبل از دادن اين شوک مدت کوتاهي فرد را بي‌هوش مي‌کنند و با تزریق شل‌کننده عضلاتي سپس با استفاده از دو الکترود در دو طرف مغزش جريان خاصي از برق را از مغزش عبور مي‌دهند. اين جريان برق باعث مي‌شود سلول‌هاي مغزي بیمار به صورت هم‌زمان تحريک شوند (دپلاريزه مي‌شوند) و به طور مصنوعي يک تشنج اتفاق بيفتد که اثر درماني دارد و علايم افسردگي را به تدريج کم مي‌کند.

 

 

 آيا شوک برقی (ECT) براي درمان اسكيزوفرني مؤثر است؟
مترجم: دکتر محمد بهشتیان
ویراستار: محمدعلی امینی - روان کلنیک

 

در مطبوعات، سال‌های زیادی استفاده از الکتروشوک در درمان افسردگی و اسکیزوفرنی به نحو بدی نشان داده می‌شد. بعضی از بیمارستان‌ها حق نداشتند از این روش استفاده کنند و استفاده پزشکان از آن مستلزم اخذ مجوزهای پزشکی و امتیازات خاصی از طرف بیمارستان بود. اگر درمان ECT برای شخصی تجویز شود، باید متخصصین بیهوشی نیز جهت ارائه بهتر درمان آنجا نظارت کنند. اگر این درمان همزمان با داروهای ضد تشنج تجویز شود کاملا بی‌خطر است.
 

 

در خصوص اثربخشی آن در اسکیزوفرنی بحث‌های زیادی وجود دارد. بسیاری از مطالعات اثربخشی طولانی مدت این روش را تأیید نکردند و احتمال عود مجدد بیماری را، حتی به صورت حملات حاد و ضعیف تأیید می‌کنند. بعد از این درمان باید داروهای نگهدارنده‌ی آنتی سایکوتیک به بیمار داده شود.

به هر حال یکی از دلایل اینکه ECT نسبتا بیشتر از داروهای آنتی سایکوتیک به عنوان درمان اولیه تجویز می‌شود، کاستن و جلوگیری از عوارض جانبی این داروهاست. چون این درمان نسبت به داروهای جدید عوارض جانبی کمتری دارد. یکی از اثرات جانبی ECT کاهش حافظه است. تأثیرات پایدار آن بر عملکرد حافظه بسیار واضح و روشن نشده است. ECT بیشتر به عنوان روشی برای درمان بیماران اسکیزوفرنی تجویز می‌شود که همراه با بیماری‌شان، افسردگی یا مانیک (سرخوشی) و علائم خشونت داشته باشند، یا به داروهای معمولی پاسخ نمی‌دهند.

مکس فینک(1999)یک محقق مشهور در زمینه ECTبود که یک کتاب خیلی مفید در مورد استفاده از ECTنوشته است. در آن کتاب او تأثیرات مفید ECT را برای آنچه که او آن را اختلالات تفکر می‌نامند - که علائم آن شامل توهم ،هذیان و آشفتگی‌های گفتار است- توصیف می‌کند. این علائم ممکن است قبل از ظهور اسکیزوفرنی در فرد دیده شوند یا در سایر بیماری‌ها نیز دیده می‌شوند.
 

تعداد دوره‌های درمانی ECT (حدود 15 تا 25) منجر به کاهش علائم، بخصوص علائم افسردگی می‌شود، اگر بخواهیم این اختلال بیشترین تأثیر را از ECT بگیرد، بعلاوه اگر یک دوره از ECT انجام نشود، احتمال عود مجدد بیماری بالا می‌رود. حداقل 6 ماه درمان مداوم توصیه می شود (فینک،1999). بنابراین شکست ECT در درمان اسکیزوفرنی موجب عدم ارائه این درمان از سمت خانواده‌ها و روانپزشکان شد.

همراه کردن ECT با داروهای آنتی سایکوتیک ممکن است از کاربرد هر کدام از درمان ها به تنهایی اثر بخش تر باشد. دکتر «فرانک» توضیح می‌دهد که مکانیزم های اثر ECT افزایش توانایی اثر داروها بر سلول های مغزی فرد و سپس افزایش اثرات درمانی آن است. بخصوص در بیمارانی که ممکن است نیاز به یک دوز خیلی پایین از داروها با حداقل عوارض جانبی داشته باشند. به هر حال امروزه تعداد کمی از روانپزشکان از ECTبرای درمان اسکیزوفرنی استفاده می کنند یا در مدارس پزشکی خود به تدریس یا آموزش آن می‌پردازند.

مصاحبه:
اما در این ارتباط باشگاه خبرنگاران در مصاحبه با دکتر غلام رضا حاجتی متخصص اعصاب و روان آورده است: درمان با الکترو شوک یا تشنج الکتریکی یکی از درمان‌هایی است که جزء درمان‌های فیزیکی در روانپزشکی محسوب می‌شود. اصولا در مراکز درمانی و بیمارستانی این روش انجام می‌شود چرا که لازم است بیمار به مدت 2 یا 3 دقیقه بیهوش شود.

شوک درمانی که درمان با تشنج الکتریکی به صورت کنترل شده است، یک جریان الکتریکی به مغز بیمار متصل شده و باعث می‌شود مسیر‌هایی که در مغز وجود دارند خلق و روحیه فرد را تنظیم کنند. در افسردگی بعضی از واسطه‌های شیمیایی مغز کم می‌شود با شوک‌ درمانی آن مسیرها سریعا به جای خود بر می‌گردند و به سرعت بهبود می‌یابند. این تشنج‌ها اثرات درمانی دارند. اصولا برای بیمارانی که افسردگی‌های مقاوم به درمان دارند، از این روش استفاده می‌شود. افسردگی شدید در فرد منجر به ایجاد افکار خودکشی و قتل می‌شود.

در بعضی از بیماری‌های شدید روانی دیگر مثل بیماری دو قطبی که در فاز حاد حمله شیدایی است برای کنترل رفتارهای بیمار، روانپزشکان از الکترو شوک استفاده می‌کنند. سیر کلی این روش در بیماری‌های شدید روانی است که خطر آسیب به خود یا دیگران ممکن است وجود داشته باشد.

یکی از عوارض شوک فراموشی است اما عارضه شوک برای این نیست که فرد افکار منفی را فراموش کند. در واقع شوک همان کاری را انجام می‌دهد که درمان‌های دارویی یا درمان‌های شناختی رفتاری انجام می‌دهد اما با سرعت بیشتری انجام می‌گیرد چرا که طی مدت یک هفته تا حد زیادی مشکلات فرد حل می‌شود.

در هفته حداکثر 3 جلسه به بیمار شوک داده می‌شود اما انتظار این نیست که ایجاد فراموشی در فرد باعث شود افکار منفی از فکر خارج شود بلکه در مسیرها و واسطه‌های شیمیایی مغز با سرعت بیشتر تاثیر می‌گذارد.

شوک درمانی هیچ عارضه‌ پایداری ایجاد نخواهد کرد.

علت خاطرات ناخوشایند به تجربیات وقایع زندگی و اتفاقاتی که از کودکی شخص تجربه می‌کند باز می‌گردد که در محیط، خانواده، اطرافیان و مدرسه اتفاق می‌افتد و کم کم در ذهن کودک ذخیره می‌شوند. شدت عاطفی شدت خاطره یا دشت شوکی که به کودک در آن زمان وارد شده است ممکن است فراوان باشد و به صورت یک خاطره ناخوشایند در او باقی مانده، بعدها در بزرگسالی باعث آزار می‌شود.