مغز پیچیده‌ترین عضو و به عنوان فرمانده بدن، مرکز کنترل بسیاری از واکنش‌های بدن است و کمترین آسیب به این عضو می‌تواند خسارات جبران ناپذیر حتی مرگ را به همراه داشته باشد.

شاید برخی از ما در میان نزدیکان و آشنایانمان با چنین صحبت هایی روبه رو بوده ایم و این لحظات را تجربه کرده ایم که عزیزمان بر اثر حادثه ای هرچند کوتاه و چند ثانیه ای به حالت کما رفته و چشم ها منتظر هوشیار شدن هرچه زودتر او بوده است.

 

تازمانی که شخص به کما رفته به هوش نیاید خانواده ، پدر و مادرش با تمام توان و امید، از او مراقبت میکنند و منتظر روزی هستند تا او دوباره به زندگی باز گردد و حتی لحظه ای آنها را نگاه کند به راستی که این لحظات برای فرد بیمار اندازه پلک برهم زدن و برای دلواپسان او هر روزش معادل سالیان است. اما بدون شک تعداد کمی از ما درباره وضعیت کما، شرایط بیماری که در کما فرو رفته و شرایط زندگی برای افرادی که از کما خارج میشوند، اطلاعات داریم. 

 

چه کسی می داند که چند درصد از افرادی که به کما میروند شانس ادامه زندگی دارند؟ و اصلا فاصله رفتن به کما تا شراب مرگ را نوشیدن چقدر است؟ یاحتی علت فرو رفتن در کما تاثیری در بازگشت بیمار دارد یا نه؟ در واقع همگان در هاله ای از ابهام که سرنوشت بیمار به کما رفته شان چه خواهد شد دست به دعا و نیایش برمی دارند و بیش از پیش به آینده و اتفاقات پیش رو حتی گاهی در کمال ناامیدی به از دست دادن عزیزشان فکر می کنند. اما کما سرتاسر ناامیدی و مرگ نیست .

دکتر زمانی متخصص مغز و اعصاب و نورولوژی می گوید:
کمــا یک نوع اختلال در کارکرد مغز است که شخص دچار کاهش شدید سطح هوشیاری می‌گردد و به بیشتر و یا تقریباً تمام تحریکات پیرامونش، پاسخ نمی‌دهد. علت کما هم از کار افتادن قسمت تشکیلات فعال کننده مغز است، این تشکیلات در ساقه مغز بعنوان موتور فعال کننده مغز قرار دارند و وقتی حالت کما اتفاق می افتد یا آن موتور آسیب دیده یا کل مغز درگیر صدمه ای شده است.

میزان کاهش سطح هوشیاری متفاوت است بنابراین حالات مختلف کمای عمیق، نیمه کما و حتی حالتی شبیه خواب آلودگی شدید می‌تواند بروز کند. سطح هوشیاری طبیعی 15 است که در حالت کما این سطح به 3 یا 5 تقلیل می‌یابد که تمام این شرایط بستگی به شرایط بیمار، علت وقوع کما و کمک‌هایی که به وی می‌شود دارد.

 

اعتقاد عمده اي كه در بين مردم وجود دارد، اين است كه شخص در خواب بسيارعميقي فرو رفته است. اين عقيده به طور كامل درست نيست. البته ممكن است در بعضي از موارد اين چنين باشد اما نه در همه موارد.

 

درجه‌هاي كما توسط هوشياري شخص بيمار نسبت به محركهاي خارجي، تعيين مي شود. در بسياري از مواردي كه اشخاص در حالت كما به سر مي‌برند، بيمار دريافت‌هايي از محيط نيز خواهد داشت و اين حالت با توجه به بهبودي شخص بيمار زيادتر هم مي شود. مثلا ممكن است، حركتهاي جزئي از خود بروز دهد يا نسبت به صداها يا محرك‌ها پاسخ دهد. در بعضي موارد نيز ممكن است شخص به كما رفته عكس العمل‌هاي شخص هوشيار را از خود بروز دهد. مثلا در بعضي بيمار‌ها بايد حتما اين مراقبت به عمل آيد كه او نتواند سرم يا لوله هاي ديگر متصل به خودش را از جا در بياورد كه در نهايت به مرگش منجر بشود. همه اين موارد باعث مي شود تا درجات كما در افراد متفاوت باشد.

علل کما : کما عمدتا در اثر وارد آمدن ضربه به ناحیه سر به وجود می‌آید اما گاهی مسمومیت‌های دارویی، مصرف مواد روان گردان و خوردن مشروبات الکلی هم می‌توانند ایجاد کننده کما باشد.علاوه بر اینها نوسان میزان قند خون، نرسیدن اکسیژن به مغز به هر علتی، بالا رفتن میزان اوره خون نیز از دیگر عوامل مسبب کما می‌باشند. در مقابل کمای ناشی از اختلالات متابولیک یا کمای ناشی از آسیب‌های مختصر به بافت مغز، برگشت پذیر هستند. 

 

متابولیک یعنی یک ماده ای در خون کم یا زیاد شود مثلا سمی در داخل خون وارد شود و این سم یا ماده یک عفونتی را منتشر کند که تمام مغز را مبتلا کند و فرد به حالت کما رود یا اینکه ضایعه ای مثل تومور و.. در آن ایجاد کند و آن موتور تشکیلات فعال کننده را درگیر کند که درآن صورت هم ممکن است فرد به حالت کما رود.

 

از نشانه‌های کما می‌شود به تغییر قطر مردمک چشم‌ها و اختلال در حرکات چشم، به طوری که ممکن است چشم‌ها به طرفین یا به سمت بالا و پایین منحرف شده یا حرکات چرخشی دو طرفه پیدا کنند، تشنج، فلج اندام یا پرش عضلانی، بی نظمی تنفسی یا حتی قطع تنفس اشاره کرد. 

 

جواب این سوال:
فاصله کما تا مرگ چقد می تواند باشد؟
درواقع کما حالتی است که به دلایل مختلف رخ می دهد و ضرورتاً کسی که به کما رفته باشد نمی میرد و زیاد دقیق و علمی نیست که بخواهیم فاصله ای برای کما و مرگ تعیین کنیم.

مرگ مغزی یا کما؟ تفاوت در چیست؟

فردی که به کما رفته، می‌تواند دوباره به زندگی عادی خود بازگردد؛ البته این وضعیت را باید متخصصان مغز و اعصاب تایید کنند. به طوری که اگر مغز هنوز زنده باشد، فرد دچار کما شده و احتمال برگشت آن حتی بعد از مدت طولانی و گذشت چندین سال هم وجود دارد. زیرا بیمار خودش به صورت طبیعی نفس می کشد و فقط مغز برای مدتی هوشیاری ندارد اما عمق مغز زنده است.

 

در مرگ مغزی، فرد به صورت طبیعی نفس نمی کشد و تنفس خود را از طریق دستگاه انجام می دهد که با قطع کردن دستگاه، می میرد بنابراین زنده ماندن نباتی فرد دچار مرگ مغزی، به دستگاه وابسته است چون تنفس وابسته به مغز است. 

 

وی ادامه داد : اگر مغز فردی بمیرد، قلب فعالیت دارد، البته به شرطی که اکسیژن از طریق دستگاه به فرد برسد و در صورت قطع دستگاه فرد می میرد، اما بازهم با وجود دستگاه هم بازنمی توان مدت زیادی چنین افرادی را زنده نگه داشت.

 

روح انسان در حالت کما  به کجا میرود؟
پاسخ های حجت الاسلام کمالی کارشناس مذهبی :
-

رابطه بدن و روح رابطه‌ای اتحادی است و روح برای انجام کارهایش به جسم و بدن نیاز دارد؛ از این رو است که در هر عالمی ظاهر گردد جسم و بدنی متناسب با آن عالم به خود می‌گیرد؛ چون در عالم مادی قدم گذارد با جسمی مادی همراه است و زمانی که در عالم خواب پا گذارد در بدنی متناسب با آن عالم دیده می‌شود.

چون بدن ابزار کار روح است چنانچه در یکی از ابزارهای او اختلالی ایجاد شود بخشی از توانایی‌های او در عالم ماده مختل می‌گردد، در حالت کما نیز وضعیت چنین است. در کما اختلالی در کارکرد مغز ایجاد می‌گردد و روح از بخشی از اعمالش محروم می‌شود.

 

مطلب دیگر شباهت کما با خواب است. کما، بیهوشی و خواب انصراف روح از بدن است و این انصراف گاه شدید و قوی است و گاه ضعیف و خفیف، گاه طولانی مدت است و گاه کوتاه مدت، در خصوص بیهوشی و کما، انصراف روح از بدن شدید است هر چند زمان و مدت آن می‌تواند متفاوت باشد. 

 

بدن انسان مرکب از دو قسم روح و جسم مادی است .فلاسفه روح را عالم مجرد و سیال می گویند. 

روح و نوع جان دادن افراد: وقتی که انسان در حال مرگ است حالت احتضار برایش پیش می آید و خارج شدن روح از بدن برای هر فرد متفاوت است و برای برخی افراد مثل گل بو کردن و یا لباس نو پوشیدن است (مختص خوبان و افراد صالح ) اما روح یک عده هم بسیار سخت از بدنشان خارج می شود (مختص ظالم و خائن) مثلا گفته می شود روح افراد خاین به خودشان خیانت می کند و با آنها از در ناسازگاری وارد می شود. بنابراین نوع جان دادن فرد به خوب و بد بودن او مربوط می شود اما حالت کمای فرد به این موضوع مرتبط نیست.

 

در هر صورت حالت کما به این معنا نیست که روح از بدن جدا شده و به جای دیگری می‌رود. روح فردی که به حالت کما رفته، هنوز در دنیا است و به صورت کامل از بدن جدا نشده و به نوعی به بدن تعلق دارد و چون تعلقی به بدن دارد، به همان اندازه در دنیا است، منتها ممکن است در این حالت ـ مثل این‌که انسان خواب می‌‌بیند تصاویری را مشاهده ‌کند و اصواتی را بشنود؛ هر چند نتواند پاسخی ارائه دهد. 

گزارش از: محیا معصومی