بي پناهي کودکان درگير با اعتياد

صورتش را موهاي طلايي رنگش پوشانده، بلوز آبي و شلوار قرمز رنگ کهنه اي به تن دارد، به دست هايش که نگاه مي کني، آن قدر پينه بسته و کثيف است که نمي تواني تصور کني که اين دست هاي يک پسرک ۶ ساله باشد، سيگاري را پشت سرش مخفي کرده، وقتي از او مي پرسم، مگر سيگار مي کشي؟ مي گويد: نه براي مادرم خريدم او را دعوت به نوشيدن آب ميوه مي کنم، با خوشحالي قبول مي کند و سر گفت وگو را با او باز مي کنم. مادرش معتاد است و پدرش هم گرفتار اعتياد و در حبس به سر مي برد، برادر بزرگش هم که به گفته او شاگرد بنا است مواد مصرف مي کند. از «ياسر» مي پرسم تو که مانند آن ها نيستي؟ کمي فکر مي کند و مي گويد: من که پول ندارم فقط گاهي وقت ها که به گفته مادرم پسر خوبي باشم و به حرف او گوش کنم مي توانم «نشئه کنم» به ياسر مي گويم چه وقت هايي پسر خوبي مي شوي، ديگر حرفي نمي زند و دوان دوان دور مي شود.

روزنامه خراسان نوشت:
هرچند آمار دقيقي از تعداد کودکان درگير اعتياد در کشور وجود ندارد و آنچه بيان مي شود تخمين کارشناسان است، به عنوان مثال برخي کارشناسان معتقدند که حدود ۴ ميليون معتاد در کشور وجود دارد که اگر خانواده هر معتاد را ۴ نفر در نظر بگيريم و در هر خانواده ۲ کودک وجود داشته باشد و از ميان تمام اين کودکان يک سوم آنان درگير اعتياد باشند حدود ۳ ميليون کودک در کشور با اعتياد درگير هستند که برنامه اي براي نجات آنان وجود ندارد.
دکتر «اقليما» آسيب شناس اجتماعي ضمن تاييد اين آمار مي گويد: مي توان گفت به طور طبيعي از اين ۸ ميليون کودکي که در خانواده هاي معتاد زندگي مي کنند يک سوم آن ها از طريق خريد و فروش و مصرف مواد مخدر اعتياد پيدا کرده اند.
دکتر اقليما حتي به نوزادان معتاد هم اشاره مي کند و يادآور مي شود: تعداد کودکان معتاد در خانواده ها کم نيست جالب اين که نوزاد خانه اي که درآن ترياک مصرف مي شود، به دليل اعتياد بوي آن نمي تواند در مکان ديگري غير از آن خانه بخوابد.

«سليمي» روان پزشک هم به افزايش آمار زنان معتاد در کشور اشاره مي کند و مي گويد: زنان معتاد، فرزندان خود را حتي از دوره نوزادي معتاد مي کنند، زني که مواد مخدري مانند شيشه، ترياک يا حشيش مصرف مي کند، براي اين که از بي قراري کودک خود خلاص شود او را نيز معتاد مي کند تا احساس لذت بيشتري بکند.
اين روان پزشک تاکيد مي کند: زنان معتاد حتي فرزندان معتاد خود را واسطه اي براي خريد مواد مخدر قرار مي دهند و متاسفانه اين وضعيت در جامعه اسفناک است و کمتر به آن توجه مي شود.
در مورد همين زنان نيز، والدين معتادشان عامل اعتياد آن ها بوده اند.
«غنچه راهب» مددکار اجتماعي هم اعتياد مادران را دراين امر مهم مي داند و به ايسنا مي گويد: وقتي ميزان اعتياد در زنان افزايش پيدا مي کند، قطعاً کودکان بيشتري به اين معضل گرايش پيدا مي کنند.
وي اضافه مي کند: تعداد زيادي از زنان معتاد، مادراني هستند که فرزندان و نسل آينده را پرورش مي دهند و متاسفانه در خانواده هايي که با فقر فرهنگي مواجه اند سطح آگاهي در مورد عوارض اعتياد کمتر است که اين امر مي تواند براي مادران معتاد و فرزندان آن ها مشکلات بسياري ايجاد کند.
اين مددکار اجتماعي متذکر مي شود: مشکل کودکان در معرض خطر اعتياد در جامعه هنوز جدي گرفته نشده و اعتياد مادران در آينده کودکان بسيار نقش آفرين است و مشکلات بسياري را براي آن ها ايجاد مي کند.
يک کارشناس پيش گيري از اعتياد سازمان بهزيستي کشور نيز ارتقاي سلامت رواني اجتماعي جامعه را منوط به توانمندسازي کودکان مي داند و مي گويد: با توجه به اين که سوء مصرف مواد يک فرآيند طولاني است بايد از همان کودکي و ورود به زندگي اجتماعي آغاز شود؟
وي مي افزايد: آمار دقيقي از کودکان معتاد وجود ندارد اما نمي توانيم مصرف کنندگان مواد در سنين پايين را ناديده بگيريم. متاسفانه چون به لحاظ آماري اعداد مشخصي وجود ندارد به آن توجه جدي نمي شود، در حالي که بيشترکودکان معتاد در خانواده هايي هستند که يکي از اعضاي خانواده شان مواد مخدر مصرف مي کند.
«مجيد ابهري» مشاور کميسيون اجتماعي مجلس نيز در بين گروه معتادان، آزاردهنده ترين منظره را، ديدن کودکان معتاد مي داند و مي گويد: در واقع اين کودکان توسط والدين خود به اعتياد کشيده مي شوند و نحوه معتاد شدن آن ها به ۲ شکل است: يکي اين که برخي از والدين براي تکدي گري به فرزندان خود از ابتداي روز مواد مخدر مي خورانند تا آرام بخوابند و سپس آن ها را کرايه مي دهند و گاهي اوقات والدين براي خوابيدن فرزند خود به جاي دارو از مواد مخدر نيز استفاده مي کنند که خواسته يا ناخواسته باعث اعتياد کودک مي شوند.
اين آسيب شناس اجتماعي يادآور مي شود: ۹۰ درصد کودکان معتاد توسط والدين خود به اعتياد کشيده شده اند و بعضي از کودکان به علت تنفس در فضاي آلوده به مواد مخدر در خانه به اعتياد کشيده مي شوند که اين گروه از نظر اعتياد ضعيف تر از گروه هاي ديگر هستند.
پيشگيري از اعتياد
پيشگيري از اعتياد کودکان راهي براي جلوگيري از افزايش آسيب هاي اجتماعي است. يک کارشناس پيش گيري از اعتياد اولين اقدامات براي نجات کودکان معتاد را قبل از ورود کودک به دبستان مي داند و مي گويد: موضوع پيش گيري از اعتياد کودکان بايد از همان دوران کودکي و قبل از ورود به دبستان آغاز شود تا نتيجه بهتري حاصل شود.
وي مي افزايد: هر قدر از اين قضيه غافل شويم در دوره هاي بعدي رشد جامعه و خانواده باچالش مواجه خواهد شد و آسيب هاي اجتماعي بيشتري جامعه را فراخواهد گرفت.
«تفکري» متذکر مي شود: خبرهاي کاهش سن اعتياد در کشور زنگ خطري است که نشان از آسيب پذيري جامعه جوان ايران در برابر مواد مخدر دارد واز طرفي در دسترس بودن مواد باعث شده که سن اعتياد در کشور به ۱۲ سال کاهش يابد.
اما دکتر «فيروزه جعفري» رئيس اداره پيش گيري، درمان و کاهش آسيب اعتياد وزارت بهداشت با ابراز نارضايتي از مشخص نبودن وضعيت کودکان متعلق به مادران معتاد به ايسنا مي گويد: بسياري از زناني که دچار اعتياد مي شوند تمايل دارند که درمان شوند و وقتي آن ها به کمپ هاي ترک اعتياد مي روند ناچارند که کودکانشان را هم با خود ببرند.
وي اضافه مي کند: مشکل اساسي اين مادران در کمپ هاي ترک اعتياد اين است که تا حدودي تکليف فرزندانشان مشخص نيست. چرا که اصولاً نبايد کودکان در اين کمپ ها باشند و بايد به جاي ديگري منتقل شوند.
اين مقام مسئول يادآور مي شود: گاهي مشاهده مي شود زنان معتاد به همراه نوزادشان در کمپ زندگي مي کنند چرا که خانواده اي ندارند تا فرزندانشان را به دست آن ها بسپارند و نظام بوروکراسي بهزيستي نيز طوري است که پي گيري براي سپردن کودک به اين سازمان زمان زيادي مي برد.
دکتر«جعفري» نيز اولويت اول براي درمان کودکان معتاد را درمان مادرانشان مي داند و مي گويد: از آن جا که کمپ هاي زنان معمولاً حاشيه هاي پررنگ تري دارد، هر جايي نمي توان براي ايجاد آن اقدام کرد، پس مشکل پيدا کردن جا و مکان کار را براي اين زنان سخت تر مي کند، بنابراين ايجاد سرپناه براي اين زنان به صورت کمپ يا هر نوع ديگري از اولويت هاست.
رئيس اداره پيش گيري، درمان و کاهش آسيب اعتياد وزارت بهداشت اولويت ديگر را براي اين زنان «داشتن شغل و کار» اعلام مي کند و مي گويد: لازم است اين زنان درآمد مستقلي داشته باشند اعم از آن هايي که با همسرانشان يا تنها زندگي مي کنند.
وي اظهار مي دارد: يکي ديگر از مشکلات درمان اعتياد زنان آن است که اگر در چارچوب خانواده زندگي کنند، چه براي اقدام به درمان و چه براي هزينه هاي آن به اجازه مرد خانواده نياز دارند. اگر مرد خانواده نيز خود معتاد باشد، معمولاً تمايل ندارد که همسرش اقدام به درمان کند در چنين مواردي ابتدا بايد مرد اقدام به ترک اعتياد کند.
«مجيد ابهري» مشاور کميسيون اجتماعي مجلس نيز در اين باره معتقد است: با توجه به اين که والدين معتاد صلاحيت اخلاقي نگهداري فرزندان خود را ندارند، دولت ونهادهاي قانوني و حمايتي بايد از اين والدين براي به دست آوردن سلامت کامل آن ها لغو صلاحيت کنند و فرزندان آن ها را به نهادهاي متولي و حمايتي بسپارند. چرا که فرزندان آن ها جزو اموال و املاک آن ها نيستند، بلکه بخشي از سرمايه هاي اجتماعي و ذخاير ملي قلمداد مي شوند.
اين آسيب شناس اجتماعي به فارس مي گويد: در هر يک از محورهاي اعتياد، منظره کودکان معتاد، تلخ ترين، آزاردهنده ترين و غيرانساني ترين مناظري است که هر وجدان بيداري را مي آزارد.
ابهري اظهار مي دارد: دولت بايد با اين گونه والدين مقابله کند و به آن ها مهلت بدهد که اين والدين يا به سلامتي کامل برگردند يا فرزندان خود را به دولت و نهادهايي مانند بهزيستي و شهرداري تحويل دهند.
تغيير شکل اعتياد
اعتياد يک معضل تاريخي است که متاسفانه شکل آن در حال تغييرات است و هر روز مواد مخدر جديدي وارد مي شود و مصرف کننده جديدي هم به سوي آن ها کشيده مي شود.
اين بخشي از اظهار نظر دکتر «رضا افشاري» رئيس جامعه سم شناسي پزشکي آسيا و اقيانوسيه در خصوص روند اعتياد و کاهش سن معتادان است.
وي به ما مي گويد: با ورود مواد مخدر جديد به ويژه صنعتي شيوه هاي مصرف هم تغيير کرده است و متاسفانه در همه جاي دنيا گسترش اين معضل را شاهديم.
وي مي افزايد: با آن که اقداماتي براي درمان مناسب طراحي مي شود اما بلافاصله در مقابل آن يک ماده افيوني جديد رواج مي يابد. دکتر افشاري يادآور مي شود: شکل اعتياد به طور مرتب در حال تغيير است و هر سد و مانعي که جلوي آن قرار گيرد، سودجويان اين عرصه سعي مي کنند که از طريق ديگر و با شکل ديگري وارد شوند. لذا در راستاي گسترش اقدامات درماني و به روزرساني مسائل قانوني پيش گيري، بايستي سطح آگاهي خانواده ها و جامعه در مورد مواد غيرقانوني جديد افزايش يابد. دکتر افشار مي گويد: اعتياد در سنين پايين با چند مشکل همراه مي شود که ابتدا درمان کودکان سخت است زيرا هنگامي که زني باردار است در زمان بارداري جنين به مواد غيرقانوني وابسته مي شود و تحت تاثير موادي که مادر مصرف مي کند قرار مي گيرد و در واقع جنين معتاد مي شود و هنگام تولد نوزاد معتاد است که بايد براي رفع مشکل آن اقدامات درماني انجام شود.
رئيس جامعه سم شناسي پزشکي آسيا و اقيانوسيه همچنين مي گويد: اغلب مادران معتاد بعد از تولد فرزندشان انگيزه اي براي نگهداري نوزاد خود ندارند از اين رو وقتي کودک ناآرام و بيمار مي شود براي خلاصي از او مواد به او مي خورانند و از اين طريق نوزاد به آن مواد معتاد مي شود.
دکتر افشاري بيان مي کند: کودکان هميشه توسط مادر و اطرافيان خود معتاد مي شوند و گرفتار شدن به مواد مخدر در سنين پايين براي افراد بسيار خطرناک است و حتي مي تواند منجر به مرگ آن ها شود.
وي آمار معتادان را متفاوت مي داند و مي گويد: چون بخشي از اعتياد در جامعه هميشه پنهان است، آمار دقيقي از مبتلايان به اعتياد وجود ندارد. وي مي گويد: بيشتر کودکان معتاد در خانواده هايي هستند که افراد آن خانواده مصرف کننده مواد هستند و آن ها يا توسط اين افراد معتاد و يا از سر کنجکاوي دچار آن مي شوند. بيشتر کودکان معتاد به ترياک و هروئين هستند و در واقع بيشتر مواد افيوني سنتي مصرف مي کنند و کمتر مصرف کننده مواد صنعتي و جديد هستند.
دکتر افشاري اختلال در تغذيه و تغيير در خلق و خو را از عوارض بارز اعتياد در کودکان مي داند و مي گويد: اعتياد تاثير مخرب بسيار زيادي بر جسم و روح کودک مي گذارد و هنگامي که او بيمار مي شود بيماري او شديدتر مي شود و سلامت و رفتار او را تحت تاثير قرار مي دهد.
به هر حال وجود کودکان معتاد در جامعه را نمي توان کتمان کرد بلکه بايد واقع بينانه تر به قضيه نگاه کنيم زيرا فردي که از بدو تولد با اعتياد عجين مي شود، قطعاً در بزرگي نمي تواند از اعتياد جدا شود، پس بايد ابتدا مادران معتاد را که مهم ترين عامل اعتياد کودکان هستند شناسايي کرد و به درمان آن ها پرداخت سپس با حمايت هاي همه جانبه چنين مادراني را از گرايش مجدد به مواد مخدر دور کرد.