متخصص برجسته بین‌المللی صنعت نفت ایران درگذشت

به گزارش ایسنا، خانواده مرحوم دکتر سعیدی در حال انجام هماهنگی‌ها برای انتقال پیکر وی به ایران هستند. دکتر علی محمد سعیدی در سال 1340 دکتری مهندسی نفت و ریاضیات کاربردی خود را از دانشگاه استانفورد اخذ کرد. او برای مدتی رییس بخش نظارت بر فعالیت های اکتشاف و تولید نفت و گاز کشور بود و در اوایل انقلاب، سمت کفیل مدیر اکتشاف و تولید نفت را بر عهده داشت.
او که سال‌ها پیش از وزارت نفت بازنشسته شده بود ازصاحب نظران بین المللی مهندسی مخازن نفت و گاز بود.
کتاب وی با عنوان «مبانی مهندسی مخازن شکاف دار» (Reservoir Engineering of Fractured Reservoirs: Fundamental and Practical Aspects) مرجع بین ‌المللی مهندسی مخازن شکافدار در بسیاری از دانشگاه های جهان است.

علی‌ محمد سعیدی در سال ۱۳۱۲ در محله امامزاده یحیی تهران به دنیا آمد. دوران جوانی وی همزمان با جنبش ملی‌ شدن صنعت نفت ایران بود. سعیدی در آن‌ سالها به دلیل فعالیت‌های سیاسی در حمایت از جنبش چند بار بازداشت شد. وی مدرک لیسانس خود را در سال ۱۳۳۴ در رشته مهندسی‌ شیمی‌ در دانشگاه تازه تاسیس پلی‌تکنیک تهران با رتبه اول و دریافت نشان زرین از وزارت فرهنگ وقت به پایان رساند. سپس به عنوان مهندس حفاری به استخدام شرکت ملی‌ نفت ایران درآمد و پس از دو سال با دریافت بورسیه تحصیلی‌ وزارت فرهنگ به مدرسه معدن کلرادو به آمریکا رفت و در سال ۱۳۳۸ دوره فوق لیسانس را به پایان رساند. وی بلافاصله وارد دوره دکتری دانشگاه استنفورد شد و ظرف دو سال و شش ماه دکتری مهندسی‌ نفت و ریاضیات کاربردی را در سال ۱۳۴۰ به اتمام رساند.

وی اولین فارغ‌التحصیل دره دکتری مهندسی‌ نفت از دانشگاه استنفورد بود. دکتر سعیدی پس از بازگشت به ایران به عنوان مهندس مخزن به شرکت نفت بازگشت و در سال ۱۳۴۴ مدیریت اداره مهندسی‌ مخازن شرکت نفت را به عهده گرفت. از همان زمان وی نماینده شرکت نفت در پروژه‌های تحقیقاتی‌ مشترک با شرکت‌های عضو کنسرسیوم بود و در سالهای ۱۳۵۳-۱۳۵۷ مدیریت این پروژه‌ها را به عهده داشت.
در همین سالها با اهتمام و اصرار وی و علیرغم مخالفت‌های فراوان شرکتهای کنسرسیوم به صورت علمی‌ اثبات کرد که تزریق گاز به مخازن نفتی‌ آهکی ایران بهترین روش برای افزایش ذخایر و تولید نفت است. نهایتاً پروژه تزریق گاز به میدان نفتی‌ هفتکل در دهه ۵۰ آغاز شد. تولید روزانه این مخزن پس از ۴۰ سال کماکان در سطح اولیه باقی‌ مانده است. با اثبات عملی‌ نظردکتر سعیدی ذخایر اثبات شده قابل استحصال نفت ایران حداقل ۳۵ میلیارد بشکه افزایش یافت.

مطالعات دکتر سعیدی در سال 55 نشان داد که در آن زمان مخازن نفت ایران نیاز به تزریق 250 میلیون متر مکعب گاز در روز داشتند. برنامه تزریق 250 میلیون مترمکعب گاز به میادین در سال 1355 به تصویب هیات مدیره شرکت ملی نفت رسیده و تمامی تجهیزات آن خریداری شده بود، این در حالی است که به رغم برداشت بیش از30 میلیارد بشکه از سال 55، آمارهای متفاوتی از زبان کارشناسان و مسوولان در حدود 100 میلیون متر مکعب گاز درباره میزان تزریق روزانه گاز به مخازن ارائه می شود. مرحوم دکتر سعیدی از سال ۱۳۵۲ تا 1357 رییس بخش نظارت بر اکتشاف و تولید نفت و گاز شرکت نفت بود و پس پیروزی انقلاب سمت کفیل مدیر اکتشاف و تولید شرکت نفت را بر عهده گرفت.
وی در سال ۱۳۵۸ با گرد آوردن کارکنان پیشین شرکت‌های سرویس خارجی‌، شرکت ملی‌ حفاری ایران را تاسیس و نخستین رییس هیات مدیره آن شد. دکتر سعیدی پس از بازنشستگی از شرکت نفت در سال ۱۳۵۹ در فرانسه اقامت گزید. دکتر سعیدی در سالهای ۱۳۶1-۱۳۶۶ به تشویق مدیر وقت شرکت توتال، کتاب «مهندسی مخازن ترکدار»( Reservoir Engineering of Fractured Reservoirs) را در فرانسه به رشته تحریر در آورد که یکی‌ از مهمترین منابع تحقیق و آموزش در این زمینه در دنیاست.
در همین سالها در اقصی نقاط دنیا به کارهای مشاوره و تدریس برای شرکتهایی نظیر توتال، استات اویل، پمکس، اِلف و...پرداخت. در دهه ۷۰ و اوایل دهه۸۰، وی یکی‌ از منتقدان قرارداد‌های بیع متقابل شرکت نفت با شرکت‌های نفتی‌ بین‌المللی بود. به اعتقاد او برنامه‌های توسعه میادین نفتی‌ پیشنهاد شده توسط طرف‌های خارجی‌ با هدف سرمایه گذاری کم و افزایش تولید زود بازده ولی‌ کوتاه مدت طراحی شده که به نفع طرف خارجی‌ و به ضرر منافع ملی‌ ایران است چرا که اصل تولید صیانتی از مخازن را مدّ نظر قرار نمی‌دهد. وی همچنین معتقد بود گاز تولیدی از میدان مشترک پارس جنوبی باید صرف تزریق در مخازن نفتی‌ قدیمی‌ داخلی‌ شود؛ به این ترتیب با سرمایه گذاری کمتر ارزش افزوده بسیار بیشتری از طریق افزایش ذخایر نفت عاید ایران می‌شود، ضمن اینکه این کار مانع بهره برداری طرف قطری از ذخایر گازی ایران می‌شود. این نظرات در نشریه مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان نفت و منابع ملی‌ در سال ۱۳۸۱ به چاپ رسیده است.
وی در سالهای فعالیت با تدریس در دانشگاه‌های ایران از جمله دانشگاه نفت آبادان، دانشگاه صنعتی‌ شریف، و مدرسه عالی‌ پارس و دیگر دانشگاه‌های دنیا پرداخت دانشجویان بسیاری تربیت کرد و مقالات مهمی نیز به چاپ رساند زنده یاد دکتر سعیدی در سالهای پایانی عمر مشغول نگارش کتاب دیگری با عنوان «Realism of Flow in Reservoirs» در زمینه مهندسی‌ نفت بود که به زودی در ایران زیر چاپ خواهد رفت. سرویس مسائل راهبردی دفتر مطالعات خبرگزاری دانشجویان ایران در سال 87 با برگزاری کارگاه‌ «بررسی سیاست‌های مدیریت و بهره‌برداری از مخازن نفت و گاز» و بازنشر تعدادی از مقالات دکتر سعیدی به مرور توصیه‌های سیاستی استاد پرداخته بود که از طریق لینک زیر قابل دسترسی است:
سیاست‌های مدیریت و بهره‌برداری از مخازن/ سه مقاله از دکتر سعیدی موقعیت نفت و گاز کشور در بازارهای نفت و گاز جهان، تزریق گاز و برنامه ریزی استراتژیک برای مخازن گروه علمی پژوهشی

درگذشت این استاد و پژوهشگر فقید را به خانواده و دوستداران استاد و جامعه علمی و صنعتی نفت کشور تسلیت می‌گوئيم.